Erzurum-Aşkale Güllüdere (Pırtın) Köyü’nden Ahşap Direkli Bir Cami Örneği

Güllüdere (Pırtın), Erzurum’un Aşkale ilçesine bağlı bir köydür. Aşkale’nin güneydoğusunda kalan ve son yasal düzenlemelerle birlikte mahalle statüsü alan Güllüdere, 28 Mart 2004 tarihinde meydana gelen deprem sonrasında eski yerleşiminin kuzeybatısındaki yeni yerleşimine taşınmıştır. Güllüdere’de araştırmamıza konu olan caminin dışında mahallenin yaklaşık 1 kilometre güneydoğunda Demir Kale olarak da bilinen bir de kale yer almaktadır. Köydeki cami ise eski yerleşim yeri içinde ve köyün kuzeybatı tarafında yer almaktadır. 1825 yılında inşa edilen ve 1909 yılında yenilenen bu cami, Anadolu’nun hemen her şehrinde erken dönemlerden günümüze kadar geniş bir zaman aralığında izlenebilen ahşap direkli ve ahşap tavanlı camilerin bir temsilcisidir. Caminin planında görülen geleneğin devamına karşılık süslemelerinde Geç Osmanlı Dönemi özellikleri görülmektedir. Bu süslemeler, başkent İstanbul’daki Batılılaşma Dönemi üslubunun taşradaki yorumu olarak kabul edilmelidir. Caminin süslemelerindeki bu durum, dönem içerisinde Anadolu’nun diğer örnekleri için de genellenebilir bir uygulamadır. Çalışmamızda caminin tanıtımıyla birlikte özellikle Erzurum ve çevresinde benzer örneklerden hareketle bir üslubun varlığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Erzurum, Güllüdere, Pırtın, Cami

An Example of Wooden Post Mosque from Erzurum-Aşkale Güllüdere (Pirtin) Village

Güllüdere (Pırtın) was a village in Aşkale district of Erzurum. Güllüdere located on the southeast of Aşkale has gained neighborhood status recently through the last legislative regulations. Güllüdere has been moved to the new settlement located on the northwest of the former settlement location after the earthquake occurred on 28 March 2004. The mosque in the neighborhood is the main subject of our research but there is a castle known as Demir Kale located one kilometer away from the neighborhood in the southeast part of the area. The mosque is in the old settlement and located on the northwest direction of the village. The mosque was built in 1825. It was renovated in 1909. The structure is one of the examples of the mosques with wooden ceiling and posts. These kinds of mosques can be detected from early periods to the current day in almost any city of Anatolia. On the one hand, it is possible to identify the traditional traces in the plan of the mosque; on the other hand, it is possible to observe the influence of Late Ottoman Period characteristics on the ornaments of the mosque. It can be asserted that these ornaments were the provincial interpretation of the westernization period patterns (styles) existed in İstanbul, which was the capital city of the period. Moreover, it is possible to observe similar ornamental characteristics on the structure of other mosques in Anatolia. Therefore, this study posits the identification of a pattern used generally on the structures of mosques in Erzurum region. The study also gives the analytical presentation of the mosque.

Keywords:

Erzurum, Güllüdere, Pırtın, Mosque,

PDF

___

Arık, R. Batılılaşma Dönemi Anadolu Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii, Ankara, 1973. Arseven, C.E. Türk Sanatı Tarihi, İstanbul. Aslanapa, O. Anadolu'da ilk Türk Mimarisi, Ankara, 1991. Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları-I 1998-2008. Erzurum. Gündoğdu, H. “Geçmişten Günümüze Erzurum ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar”, Şehr-i Mübarek Erzurum, Ankara, 1989. Kevorkian, H. Raymond-Paul B. Paboudjian. (2013). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler. 2. Baskı. İstanbul. Kındığılı, M. Lütfü Divriği ve Çevresindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2009. Kındığılı, M. Lütfü Ortaçağdan Günümüze Kemah ve Köylerindeki Kültür Varlıkları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 2015. Konyalı, İ.H. Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi, İstanbul, 1960. Köşklü, Z. I. Abdülhamid Dönemi (1774-1789) Osmanlı Dini Mimarisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 1993. Kuran, A. “Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi”, Malazgirt Armağanı, Ankara, 1972, 179-186. Öney, G. Ankara Arslanhane Camii, Ankara, 1998. Öney. G. (1971). Ankara’da Türk Devri Dini ve Sosyal Yapıları. Ankara. Önge, Y. (1971). “Selçuklular ve Beyliklerde Ahşap Tavan”, Atatürk Konferansları V. Ankara. Tekerli, A. Erzurum Ahşap Destekli ve Ahşap Tavanlı Camiler, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Yayımlanmamış Lisans Tezi, Erzurum, 2002. Yurttaş, H. - H. Özkan-Z. Köşklü vd., Yolların Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Ankara, 2008. https://www.haritatr.com/harita/Pirtin/58326 http://www.nufusune.com/askale-ilce-nufusu-erzurum