1894 İstanbul Depreminde İzmit’te Afet ve Kriz Yönetimi

Türkiye’de deprem riski taşıyan en yüksek yerlerden biri İzmit ve çevresidir. Eskiçağlardan günümüze kadar bölgede çok ciddi depremler meydana gelmiş ve büyük hasarlar oluşmuştur. Bölgenin sosyal ve ekonomik yapısı olumsuz etkilenmiştir. 10 Temmuz 1894'te meydana gelen depremde İzmit şehir merkezinde cami ve okul gibi tarihi yapılarda ciddi hasar oluşmuş ancak herhangi bir can kaybı yaşanmamıştır. Beklenmedik zamanda ortaya çıkan ve rutin işleyişi bozan bu gibi durumlar kriz olarak tanımlanmaktadır. Depremin neden olduğu kaotik sorunu çözmek için kriz yöneticileri gerekli tedbirleri almışlardır. Bu araştırmada afet ve kriz yönetimi bağlamında söz konusu depremin İzmit’e sosyo-ekonomik etkisi incelenecektir. Arşiv belgeleri ışığında İzmit’te meydana gelen hasar durumu ele alınacak ve İzmit yöneticilerinin krizi yönetme stratejileri tespit edilecektir. Afet ve kriz yönetim stratejilerine göre, krizin en az zararla atlatılması, idarecilerin yönetim kapasitesiyle doğrudan ilgilidir. Bu süreçte krizden çıkabilmek için hızlı ve sağlıklı karar alınması gerekir. Söz konusu depremde krizi yönetmek için ilk olarak başkent İstanbul’da askeri ve mülki bürokrasi harekete geçmiştir. İzmit mutasarrıfı ile İzmit kumandanı krizi çözmek için büyük çaba göstermişlerdir. İlk olarak İzmit’te kriz merkezi oluşturulmuş ve hasar tespit çalışması yaptırılmıştır. Zarar gören tarihi binalar etraflıca belirlenmiştir. Ardından tadilat ve tamirat süreci başlatılmıştır. Diğer yandan depremzedelere belirli oranda parasal yardım edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İzmit, deprem, afet ve kriz, 10 Temmuz 1894

Disaster and Crisis Management in İzmit in The 1894 İstanbul Earthquake

One of the areas with the highest risk of earthquake exposure in Turkey is Izmit and its surroundings. The region has been hit by many serious earthquakes and has suffered great damage since ancient times, and this has affected also the social and economic structure of the region. The earthquake that took place on July 10, 1894 caused great damage to historical buildings in the city center of İzmit, including mosques and schools, although no lives were lost. Events like these, which happen unexpectedly and break the daily routine, are described as crises, and crisis managers have taken the necessary steps to bring order to the chaotic situations caused by earthquakes. This study examines the socio-economic effect of the earthquake on Izmit, in the context of disaster and crisis management. To this end, archive documents will be used to shed light on the damage suffered in İzmit, and the crisis management strategies adopted by local administrators in the city. From the perspective of disaster and crisis management strategies, getting over a crisis with the minimum amount of damage is directly related to the management capacity of the administrators. In this process, quick and informed decisions need to be made to overcome the crisis and to manage a crisis following the earthquake, for which the military and administrative offices in Istanbul took action. The governor and commander of İzmit put great effort into resolving the crisis. First, they established a crisis center in İzmit and surveyed the damage, and historical buildings that suffered damage were identified in detail. In the following stage, the processes of repair and renovation were started, and financial aid was provided the victims of the earthquake.

Keywords:

Izmit, earthquake, disaster and crisis, 10 July 1894,

PDF

___

Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Bâbıâli Evrâk Odası (BEO). nr. 443 / 33211, 443 / 33153, 495 /37105, 508 / 3802, 521 / 39049, 540 / 40445, 543 / 40693. Dâhiliye Mektûbi ( DH. MKT). nr. 224 / 30, 375 /77.2132 / 56, 2150 / 70, Hazine-i Hassa İrâdeler (HH. İ). nr. 118 / 33. İrâde Bahriye (İ. BH). nr. 2 /8. İrâde Hususi (İ. HUS). nr. 30 /19. Maarif Nezareti Mektûbi Kalemi Evrâkı (MF. MKT). nr. 219 /30, 229 /33. Yıldız Esas Evrak (Y. EE). nr. 11 /24. Yıldız Mütenevvi Maruzât (Y. MTV). nr. 99 /52, 103 /3, 103 / 13. Yıldız Perakende Askeri Maruzat (Y. PRK. ASK). nr. 99 / 18. Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (Y. A. HUS). nr. 311 /79.

Gazeteler, Kitaplar ve Makaleler Akdoğan Asuman, Cingöz Ayşe, “Kurumsal İtibar ve Kriz Yönetimi: Kurumsal İtibarı Korumada Kriz İletişiminin Rolü”, Kriz Yönetimi, ss.3-33. Asunakutlu Tuncer - Dirlik Serkan, “Kriz Yönetimi Stratejileri ve Kriz Sonrası Yeniden Yapılanma”, Kriz Yönetimi, Derleyenler Haluk Sumer, Helmut Pernsteiner, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2009, ss.33-61. Augustıne Norman R, “Önlemeye Çalıştığınız Krizi Yönetmek”, Harvard Business Review on Crisis Management, çev. Salim Atay, BZD Yayıncılık, İstanbul 2000, ss.11-41. Avcı Yasemin, “Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi ve 1899 Denizli Depremi”, Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ev Kültür Sempozyumu Bildiriler, editörler Ayfer Özçelik v.d, Cilt 1, Denizli 2007, ss. 361-367. Ebu’l- Muhsin Kemâl, Yeni İlmü’l-Arz, Artin Asadoryan ve Mahdumları Matbaası, İstanbul 1330. Çalık Sıddık, 1894 Yılında İstanbul’da Meydana Gelen Büyük Depreme Ait Anonim Bir Günlük, Üsküdar Belediyesi Yayınları, İstanbul 2003. Lueckr Richard, Kriz Yönetimi, çev. Önder Sarıkaya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2009. Özkılıç Sema Küçükalioğlu, “1894 Depreminin İstanbul Üzerindeki Etkileri (Deprem Sonrası İmar Faaliyetleri), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2011. Öztin Feriha, 10Temmuz 1894 İstanbul Depremi Raporu, Ankara 1994. Sezer Hamiyet, “1894 İstanbul Depremi Hakkında Bir Rapor Üzerine İnceleme”, Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt 18, sayı 29, Ankara 1996, ss.169-197. Ürekli Fatma, İstanbul’da 1894 Depremi, İletişim Yayınları, İstanbul 1999. Saadet Gazetesi, Numro: 3020, 8 Muharrem 1312. Yılmaz Abdullah, Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet Yönetimi, Pegem Yayıncılık, Ankara 2003