Xvııı.-Xx. Yüzyıllarda Tarihi Azerbaycan Toprağı - İrevan Hanlığı’nın Arazisine Ermenilerin Göç Ettirilme Politikası
Makalede XVIII.-XX. yüzyıllarda tarihi Azerbaycan toprağı olan - İrevan Hanlığı’nın arazisine Ermenilerin göç ettirilmesi politikasından ve aynı zamanda bu politika sonucunda yerli
Azerbaycan Türklerine karşı hayata geçirilen toplu katliamlardan bahsedilmiştir. Tarihi Azerbaycan topraklarını işgal etmeye can atan ve bu topraklarda kendi çıkarlarını her zaman temin
etmek niyetinde olan Çarlık Rusya’nın işgalci politikası sonucunda dünyanın çeşitli yerlerinden,
özellikle İran ve Osmanlı devletlerinin arazisinden Azerbaycan’a Ermenilerin göç ettirilme politikasının ayrıntıları tahlil edilmiştir. Makalede çeşitli kaynaklara dayanılarak Çarlık Rusya’nın
o dönemlerde bölgenin büyük güçleri sayılan İran ve Osmanlı devletleri ile yürüttüğü savaşlar
sırasında ve savaşlardan sonra Ermenilerle olan ortak faaliyetleri aydınlatılmaya çalışılmış ve aynı
zamanda kendi bağımsızlığını koruyarak Ermenilerin İrevan Hanlığı arazisine göç ettirilmesinin karşısına geçilmesi amacıyla İrevan hanlarının Osmanlı Devleti ile ilişkilerinin tarihinden
bahsedilmiştir. İrevan hanlarının yabancı işgalcilere karşı mücadelede Osmanlı sultanları ile yazışmalarına da makalede zaman zaman yer verilmiştir.
1 Ekim 1827 tarihinde İrevan Hanlığı’nın işgalinden itibaren XX. yüzyılın sonlarına kadar geçen bir devirde İrevan ve çevresinde yapılan demografik sayım sonuçları tarihi belgelerle
gösterilmeye çalışılmış ve son iki yüz yılda hayata geçirilen asimilasyon politikası sonucunda
Azerbaycan’da yaşanan gerçekler ortaya çıkarılmıştır
Anahtar Kelimeler:
İrevan Hanlığı, Azerbaycanlılar, Ruslar, Osmanlı, İran, Ermeniler
The Polıcy Of Makıng Armenıans Emıgrate Into The Erıvan Khanete Whıch Was A Hıstorıcal Terrıtory Of Azerbaıjan In The 18th - 20th Centurıes
This article is about the policy applied to Armenians who were forced to emigrate into the
Erivan Khanate which is a historical territory of Azerbaijan in 18th - 20th centuries and also the
massacre implemented against the native Azerbaijani Turks as a result of this policy. The details
of the Armenian-emigration policy from various parts of the world especially from the territories
of Iran and Ottoman to Azerbaijan in the consequence of the occupying policy of Tsarist Russia
who is eager to occupy historical Azerbaijani territory and intending to afford advantage on this
territory have been analyzed in this article. Based on the various sources in this article, we have
aimed to illuminate the activities of Tsarist Russia during the period of wars against Iran and
Ottoman which were considered as great powers in the region and its collaborative activities with
Armenians after the wars and also it has been discussed the history of the relations of Erivan
khans with Ottoman State in order to move against the emigration of Armenians, by preserving
independence, to the territory of Erivan Khanate. Generally the correspondences of Erivan khans
with Ottoman Sultans during the battles against foreign occupants have also been mentioned
occasionally in this article.
The demographic census results carried out around Erivan in the period covering the occupation of Erivan Khanate on October 1, 1827 until the end of 20th century have been tried to
be proved by documentation and the facts occurred in Azerbaijan as a result of the assimilation
policies of last 200 years.
Keywords:
Erivan Khanate, Azerbaijanis, Russians, Ottoman, Iran, Armenians,
___
- KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
- LALAYAN, A.A., Контрреволюционная Роль Партии Дашна Кцутюн, Историчес Кие За Пис Ки (Kontrrevolyutsionnaya rol partii Dashnaktsutyun, İstoricheskie zapiski), S 2, Moskova 1938.
- Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi 1906-1908, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 1995.
- HEYET, Cevat, Azerbaycan’ın Türkleşmesi ve Azerbaycan Türkçesinin Teşekkülü, Ankara Ünversitesi, Ankara 2014.
- BOURNOUTİAN, George A., Ermeni Tarihi, Çev: Ender Abadoğlu, Ohannes Kılıçoğlu, Aras Yayıncılık, İstanbul 2011.
- AVCI, Halil Ersin, Ermeni Meselesine Objektif Bakış, Doğan Yayıncılık, İstanbul 2014.
- Mc CARTHY, Justin, Otoman Archives Yıldız Collection the Armenian Question, İstanbul 1989.
- BEYDİLLİ, Kemal, 1828-1829 Osmanlı Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler, C 13, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
- MİROVELİ, Leonti, Kartlis Tshovreba (Gürcü Tarihi), Tiflis 1955.
- ŞAVROV, Nikolay, Новая Угроза Русскому Делу в ЗаКавКазъе: ПреДстояшая Распроджа Мугенн Инородцам (Novaya Ugroza Russkomu Delu v Zakavkazie: Predstoyashchaya Rasprodazha Mugani İnorodtsam), Moskova 2011.
- TOKSOY, Nurcan, Revanda Son Günler, Orion Yayınları, Ankara 2012.
- ARUTYUNYAN, O., Vospominaniya (Anılar).
- RAFFİ, Samvel, İndo-European Publishing – 2014.
- MUSTAFAYEV, Rövşen vd., ПрестуПления АрмянсКих террористичесКих и банДитичесКих формирований Против человечество (ХIХ-XIX vv) (Prestupleniya Armyanskikh Terroristicheskikh İ BanditicheskikhFormirovaniy Protiv Chelovechestvo (XIX-XIX vv.), Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Yayınları, Bakü 2002.
- MUSTAFAYEV, Şöhret, “XX’nci Əsrdə Ermənilərin Azərbaycanlılara Qarşı Etnik Təmizləmə Siyasəti”, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin Diplomatiya Aləmi Jurnalı, (dərgi), S 7, Bakı 2004.
- MAHMUDOV, Yaqub vd., İrəvan Xanlığı: Rusiya İşğalı və Ermənilərin Şimali Azərbaycan Torpaqlarına Köçürülməsi, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Yayınları, Bakı 2009.
- MAHMUDOV, Yaqub vd., Tarixi Adlara Qarşı Soyqırım, Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Yayınları, Bakü 2006.
- KORKODYAN, Zevan, Sovet Ermənistanı Əhalisi 1831-1931, Bakü 1985.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi