Osmanlı Devleti’nin Polonya Asıllı Esirlere Yaklaşımı Ve Türkiye’de Ölen Polonyalı Savaş Esirleri (1915- 1918)
Birinci Dünya Savaşı’nın üzerinde yeterince durulmayan dramatik gerçeklerinden birisi de şüphesiz “esirler” konusudur. Bu savaşta binlerce Osmanlı askeri İtilaf Devletlerince esir alınırken, Türkiye’de de İtilaf Devletlerine mensup çok sayıda esir bulunmakta idi. Birinci Dünya Savaşı’nda, Osmanlı’nın esir aldığı Rus ordusu mensupları içerisinde Leh asıllılar da vardı. Anadolu’nun çeşitli yerlerinde, diğer İtilaf Devletleri esirleriyle birlikte, Leh asıllı askerlerin de, dönemin imkânları çerçevesinde, -dışarıdaki Türk esirlerinin şartlarıyla mukayese edilemeyecek düzeyde- iyi şartlarda tutulmaya çalışıldığı görülmüştür. Özellikle, tarihî Türk- Leh dostluğu çerçevesinde Polonya kökenli esirlere -mevcut hukuk ve müttefik politikaları da dikkate alınarak- toleranslı davranma yolları aranmıştır. Tabii ki, savaş şartlarının acı gerçeklerinden olarak, esirler arasında hayatını kaybedenler de bulunuyordu. Araştırmamızda Nisan 1918 itibarıyla, hayatını kaybeden 213 Polonyalının ayrıntılı künyesi tespit edilmiştir. Mevcut belgeler ışığında bizim ulaşabildiğimiz bu sayının ileride ortaya çıkacak yeni bazı bilgi ve belgelerle artması muhtemeldir. Künyeleri tespit edilebilen söz konusu Polonyalı askerlerin, daha ziyade o dönemin yaygın hastalıklarından dolayı vefat ettikleri görülmüştür.
Anahtar Kelimeler:
I. Dünya Savaşı, Savaş Esirleri, Osmanlı Devleti, Polonya
Ottoman State’s Approach Towards Polısh Natıonal Internees, And Polısh Mılıtary Internees Who Dıed In Turkey (1915 – 1918)
One of the tragic and disregarded facts about the First World War is the issue of “internees”. In the course of the war, thousands of Ottoman soldiers were confined as internees by the Allies, and Turkey interned a large number of the allied states’ soldiers as internees as well. Among the military men in the Russian army, there were also some Polish national soldiers who were interned as prisoners by the Ottoman army during the First World War. It is perceived that Turkey was always in an attempt to keep those Polish national internees and the other nationals of the allied states in various locations in Anatolia within the bounds of those days’ possibility in incomparably better conditions than that of Turkish internees confined by the Allies abroad. Taking the existing legal and allied policies into consideration, Turkish community took steps in search of favourable ways to treat especially those Polish national internees with tolerance within the scope of Turkish – Polish amity. As a harsh reality of combat conditions, of course, it sometimes became inevitable for some internees to lose their lives. In consequence of this research, some detailed identity tags belonging to 213 Polish soldiers who lost their lives until April 1918 were determined. In the light of available findings, it is probable that this quantity will increase by making use of further information and documents which could be discovered in the future. The majority of the Polish soldiers whose identity tags have been able to be determined are ascertained to have died of certain diseases which were common during that period.
___
- A-ARŞİVLER
- 1-Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
- HR.SYS.Dosya:2228, Gömlek:39 (Rebiü’l-ahir 336 tarihli belge)
- HR.SYS.Dosya:2227, Gömlek:61 (22 Teşrin-i sani 333 tarihli yazı)
- HR.SYS.Dosya:2228, Gömlek:39 (30 Kanun-i sani 334 tarih ve 38334 sayılı yazı).
- HR.SYS. Dosya:2227, Gömlek:61
- HR.SYS. Dosya:2228, Gömlek: 39 (9 Şubat 334 tarihli belge);
- HR.SYS. Dosya: 2228, Gömlek:39 (29/01/ 334 tarih ve 18893 sayılı yazı)
- HR.SYS. Dosya:2228, Gömlek:39 (28 Şubat 334 tarihli belge)
- HR.SYS. Dosya:2212, Gömlek:7 (27 Rebiü’l-evvel 339/ 2 Kanun-i sani 337 tarihli belge)
- 2- Kızılay Arşivi
- Kutu no: 560, Belge no: 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107, 118;
- Kutu no:560, Belge no:73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84.
- B- KİTAP VE MAKALELER ÇAPA, Mesut, “Birinci Dünya Savaşında Türkiye’de İtilaf Devletleri Askerleri”, Toplumsal Tarih, Haziran 1999.
- KÖSTÜKLÜ, Nuri, “I.Dünya Savaşı Sırasında Rusya’nın Ukrayna ve Diğer Bölgelerindeki Türk Savaş Esirlerine Dair Bazı Tespitler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, sayı:83, Temmuz 2012, s.1-16.
- KÖSTÜKLÜ, Nuri, “Balkan Savaşlarından Millî Mücadeleye Şehitler Üzerine Yapılacak Bilimsel Araştırmalarda Metod ve Kaynak Meselesine Dair Bazı Düşünceler”, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri II (22-24 Ekim 2003- İstanbul), Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006, s.205-219.
- KÖSTÜKLÜ, Nuri, “Bodrum Vefayata Mahsus Vukuat Defterleri”, 3. Uluslararası Her Yönüyle Bodrum Sempozyumu, 30 Ekim- 1 Kasım 2013, Bodrum, Bildiriler, C 2, İzmir 2014, s.643-647.
- NYKİEL, Beata, NYKİEL, Piotr, (çeviren: O.Fırat Baş) “Türkler Galiçya’da”, Polonya Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği resmi web sitesi http:// ankara.msz.gov.pl/tr/ikili_isbirligi/polonya_kulturu_vebilimi/polonyaturkiye/ turkler_galicyada/ (erişim tarihi: 06.11.2013).
- ÖZÇELİK, Mücahit, Birinci Dünya Savaşında Türkiye’deki Esirler, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2013.
- ŞAHİN, Doğan, “I. Dünya Savaşında Osmanlının Elindeki Esirler ve Üsera Garnizonları”, (http://dstercume.blogspot.com.tr/2011/02/1-dunya-savasinda -osmanlinin elindeki.html;erişim tarihi:06.01.2014).
- TETİK, Ahmet, “Osmanlı’ya Esir Düşenler”, Atlas Tarih Dergisi, NisanMayıs 2013, s.83-91.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi