İnkılâp Kanunlarının Kabulünün 86. Yılında İslâm Düşüncesinde Hilâfet Sorunu
Milli Mücadele’nin zaferle sonuçlanmasından sonra Büyük Millet Meclisi ülkeyi yönetim açısından iki başlılıktan kurtarmak amacıyla saltanat ile hilafeti ayırarak saltanatı kaldırdı. Son Padişah Vahdettin’in ülkeden ayrılması üzerine de Veliaht Abdülmecid Efendi’yi Halife olarak seçti. Ancak Abdülmecid Efendi’nin halife olduktan sonra kendisine tanınan sınırları zorlaması ve ayrıca bir kısım siyasetçi ve bunlara uyan halkın da halifeye aşırı ilgi göstermeleri gibi gelişmeler hilafetin kaldırılması yönündeki faaliyetleri hızlandırdı. Nitekim Meclis 3 Mart 1924 tarihinde 431 sayılı Kanun ile Hilafeti kaldırdı.
Bu makalede; İslam’ın indirildiği bölgenin evveliyatının özellikleri,Kur’an-ı Kerim’in oluşturulmasını istediği toplum modeli, Hz. Peygamberin kendisine halef tayin etmeden vefatı, İslam’da devlet kurumu ve egemenlik anlayışı, Osmanlı sultanlarının Halifelik unvanını kullanmaları ve yeni kurulan Cumhuriyetin hilafeti kaldırma süreci incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler:
İslam, Kur’an-ı Kerim, Hilafet, Egemenlik, Büyük Millet Meclisi, İnkılap Kanunları
The Caliphate Qustion in Islamic Thought in the 86th Years of the Accepting Revolutionary Codes
After the victory of the National Struggle, Grand National Assembly aimed to avoid two-headed governing, dismissing the sultanate and caliphate, abolished the sultanate. As sultan Vahideddin arrived on, Abdülmecid was elected as caliphate. But he forced his authorities and some politicians and people were in side of him, and another processes caused to abolish caliphate. Thus, the caliphate had abolished by the GNA, on March 3, 1924 within the code numbered 431.
In this article, the past characteristics of the plain inwhich Islam established, the model of society that Kouran shaped, the death of prophet without electing the successor, the state institution and sovereignty aspect in Islam, the using of caliphate title by the Ottoman sultans and the process of abolishing the caliphate by the new established republic, are scrutinized. Key Words: Islam, Kouran, Caliphate, Sovereignty, Grand National
Assembly, Revolutuionary Codes.
Keywords:
İslam, Kur’an-ı Kerim, Hilafet, Egemenlik, Büyük Millet Meclisi, İnkılap Kanunları,
___
- Krş. Fazlur Rahman, İslâm, Selçuk Yay., İstanbul 1981, 206
- Özdemir İnce, “İdeolojik Bir Kategori Olarak Tolerans”, Hürriyet, 2 Aralık 2008
- Hz. Muhammed’in Mekke’si, çev. M. A. Ersin, Ankara 1995, 15.
- W. Montgomery Watt, What is Islam?, London and New York:Longman (2 nd ed.) 1979
- Kur’ân’daki örnekler için bkz. 4.Nisâ, 116-117; 6. En‘âm, 136-139; 16. Nahl, 20-21, 56, 73, 86-87; 25. Furkan, 55; 29. ‘Ankebût, 61, 63, 65, 67; 37. Saffât, 9196; 39. Zumer, 15, 17, 38
- Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’an, çev. A. Açıkgenç, Ank. 1987, 291 vd
- lâm Öncesi Arap Tarihi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006; E.Ruhi Fığlalı, “Ortadoğu’da İslâm”, Türkiye Günlüğü, XIV (1991), 4 -11; M. Fayda, “Bedevî”, DİA, V, 311–317; ayr. bkz. “Arap”, DİA, III, 272–324.
- Krş. İlhami Güler, Allah’ın Ahlâkîliği Sorunu, Ankara Okulu, Ankara 2002
- Krş. M. Halefullah, Kur’an’da Anlatım Sanatı, çev. Ş. Karataş, Ankara Okulu Yay., Ankara 2002, 94, 168
- Peygamber’in Gelişinden Emevî İdaresine Kadar İslâm’da Otorite, çev. Süleyman E. Gündüz, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, 15 vd., 39 vd., 63 vd., 83 vd.
- Islamic History: A New Interpretation, I, Cambridge 1971, s.15
- W. Madelung, The Succession to Muhammad, U.K.:Cambridge U. P. 1997, ss.28-56
- P.Crone-M.Hinds, God’s Caliph: Religious Authority in the First Centuries of Islam, Cambridge 1986, 6-7
- Geniş bilgi için bkz. W. Madelung, “Imama”, EI_, III / 1163 vd.; D. Sourdel-A.K.S. Lambton, “Khalifa” , EI2 , IV/ 937 vd.
- A. Arslan, “Türk Laikliği ve Geleceği Üzerine Bazı Düşünceler”, Liberal Düşünce, 1/1(Kış 1996), 61
- Süleyman Ateş, Kur’an’ı Kerîm ve Yüce Meâli, Ankara trz., 5.
- Hüseyin Atay, Kur’an’a Göre Araştırmalar IV, Semih Ofset, Ankara 1995, 87.
- A.Bülent Ünal, anılan tez, ss.77 vd.[İlk Devir İslâm Düşüncesinde Egemenlik, 112 vd.]
- Kur’an’daki ahkâm âyetlerinin değerlendirilmesi hk. bkz. M. Erdoğan, İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, Marmara Ü.İ.F. Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, 40 vd.
- Smith, “The Concept of Shari’a Among Some Mutakallimun”, Arabic and Islamic Studies in Honor of Hamilton A.R.Gibb, ed. George Makdisi, Leiden 1965, 586, 590’dan İ. Güler, aynı eser, 29–30.
- Azmi Özcan, “Hilâfet”, DİA, 17/546. 32
- A’râf 199.
- Osmanlıdaki dinî-siyasî yapılanma hk. bkz. Davut Dursun, Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din, İstanbul 1992.
- TBMM Zabıt Cerîdesi, Devre: II, Cild:7, sayfa: 21–69. Konuşmalar Reşat Genç tarafından sadeleştirilen metinden alınmıştır. Bkz. aynı eser, 28 – 191
- R. Genç, aynı eser, 78–161.
- R. Genç, aynı eser, 162 – 175.
- Azmi Özcan, “Hilâfet”, DİA, 17/ 551–552
- Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, ATAM, Ankara 1997 (5. Baskı), III, 110
- Krş. Hüseyin Atay, Kur’ana Göre Araştırmalar IV, Ankara 1995, 41.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Birinci Dünya Savaşı’na Girerken Donanmada Yapılan Islah Çalışmaları ve Yabancı Uzmanlar
Keskin Halkevi (20 Şubat 1938-1951)
İnkılâp Kanunlarının Kabulünün 86. Yılında İslâm Düşüncesinde Hilâfet Sorunu
Atatürk Dönemi Türkiye-Bulgaristan İlişkileri
Cellât Gölü’nden Sağlık Ovası’na
Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türk Polis Teşkilâtı (1923-1938)