Dramalı Rıza Bey ve Kuzey Batı Anadolu Kuva-yı Milliye Mücadelesindeki Hizmetleri
Dramalı Rıza Bey, Sadrazam Damat Ferit Paşaya suikast teşebbüsünde bulunmak suçuyla yargılanmış ve 12 Haziran 1920’de asılarak idam edilmiştir. Kendisi bir komitacı ve “Teşkilât-ı Mahsusa” elemanıdır. Millî Mücadele’nin başlarında ise bir Kuva-yı Milliyeci olarak ülkesi ve milleti için mücadele eden değerli bir şahsiyettir. Millî direniş ve teşkilâtlanmanın ilk öncülerinden olmuştur. Onu cephelerde bir müfreze kumandanı olarak görmekteyiz. Birinci Anzavur İsyanı’nda ise isyanın bastırılmasında önemli rol oynayan bir “Takip Müfrezesi” kumandanıdır. Millî kuvvetlerin ihtiyacı olan silâh ve cephanenin temini için Akbaş Cephaneliği’nin basılmasında başrol oynamıştır. Oldukça kısa sayılabilecek ömrü hep fırtınalı ve dağdağalı olarak geçmiş, ülkesi ve milleti için mücadele etmiş ve bu uğurda ölmüştür.
Anahtar Kelimeler:
Dramalı Rıza Bey, Teşkilatı Mahsusa, Kuva-yı Milliye, Milli Direniş, Akbaş Cephaneliği
Rıza Bey from Drama was charge with attempting to assassiııate Sadrazam Ferid Pasha and he was hanged on June 12, 1920. He was a committee man and a member the Secret Organisation (Teşkilât-ı Mahsusa). He was also a distinguished statesman who struggled for his country and his people at the beginning of National Struggle. He was one of the pioneers of national resistance and organisation. We also see him as a commander of a detachment. He played an important role in suppressing the first Anzavur rebellion as the commanders of pursue detachment. He was also the most important person in attacking the Akbaş Ammunition in order to get the necessary gun and ammıınition for National Forces. His relatİvely short life is full of stormy and tumultuous events. He struggled for his country and died for its sake.
Keywords:
Organisation (Teşkilât-ı Mahsusa), National Struggle, National Resistance, Akbaş Ammunition, Rıza Bey from Drama,
___
- Osmanlı Arşivi (BAO), Dosya Usulü İradeler Tasnifi (DUİT), Nr.79/5-117.
- Göztepe, Tarık Mümtaz, “Yaşasın İttihad-ı Terakki”, Dün ve Bugün, Sayı: 13, Yıl: 1, Cilt: 1, 27 Ocak 1956.
- İngiliz Kemal (Ahmet Esat Tomruk), Milli Mücadele Dönemi Hatıraları, Yay. Haz. Zekeriya Türkmen, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
- Sanay, Recai, Türk Casusu İngiliz Kemal İstiklâl Harbinde, Nebioğlu Yayınları, İstanbul 1958.
- Martı, Metin, İlk Türk Komitacısı Fuat Balkan’ın Hatıraları, Arma Yayınları, İstanbul 1998.
- İzmir'e Doğru, 27 teşrinisani 1335(1919), Nr.4.
- İzmir'e Doğru, 30 teşrinisani 1335(1919), Nr.5.
- İzmir'e Doğru, 3 kânunuevvel 1335(1919), Nr.6.
- İzmir'e Doğru, 4 Kânunuevvel 1335(1919), Nr.7.
- İzmir’e Doğru, 7 Kanun-ı evvel 1335(1919), Nr.8.
- İzmir'e Doğru, 18 kânunuevvel 1335(1919), Nr.10.
- İzmir'e Doğru, 14 kânunusani 1336(1920), Nr.18.
- “Suikast Meselesi Tafsilât ve Teferruatı“, Alemdar, 2 Haziran 1336(1920), Nr.529/2879.
- Dinamo, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan (Kurtuluş Savaşı’nın Gerçek Hikayesi), Cilt: 5, 4. Baskı, May Yayınları, İstanbul 1974.
- Ertürk, Hüsamettin, Millî Mücadele Senelerinde Teşkilât-ı Mahsusa, Daktilo Metin (Yay. Haz. Tevfik Apay), Genelkurmay ATAŞE Kütüphanesi, Ankara 1985.
- Bıyıkoğlu, Tevfik, Trakya’da Millî Mücadele, Cilt: 1, 2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara 1987.
- Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar’da ve Anadolu’da Yunan Mezalimi I (Balkanlarda Yunan Mezalimi, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Belge No: 107, Ankara 1995.
- Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, Yay. Haz. Samih Nafiz Kansu, Sebil Yay., İstanbul 1964.
- Balcıoğlu, Mustafa, Teşkilât-ı Mahsusa’dan Cumhuriyete, Nobel Yayınları, İstanbul 2001.
- Cemil, Arif, I. Dünya Savaşı’nda Teşkilât-ı Mahsusa, Arba Yayınları, İstanbul 1997.
- Stoddard, Philip, Teşkilât-ı Mahsusa, Arba Yayınları, İstanbul 1994.
- Çeliktepe, Atilla, Teşkilât-ı Mahsusa’nın Siyasi Misyonu, IQ Kültür-Sanat Yayınları, İstanbul 2002.
- Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), 2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara 1995.
- Dündar, Fuat, İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası(1913-1918), İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
- Ağanoğlu, H. Yıldırım, Osmanlı'dan Cumhuriyete Balkanların Makûs Tarihi Göç, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2001.
- Bayraktar, Bayram, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Ayvalık Tarihi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002.
- McCarthy, Justin, Ölüm ve Sürgün (1821-1922), İnkılâp Yayınları, Çev. Bilge Umar, İstanbul 1998.
- Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922 (Balkan-Birinci Dünya ve İstiklâl Harbi), TTK Basımevi. Ankara 1993.
- Çetinkaya, Ali, Ali Çetinkaya’nın Millî Mücadele Dönemi Hatıraları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1993.
- Günsav, Bekir Sami, Miralay Bekir Sami Günsav’ın Kurtuluş Savaşı Anıları, Haz. Muhittin Ünal, 2. Basım, Cem Yayınları, İstanbul 2002.
- Gürler, Hamdi, Kurtuluş Savaşı’nda Albay Bekir Sami -Günsav-, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994.
- Özalp, Kazım, Millî Mücadele I (1919-1922), 2.Basım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1985.
- Bayar, Celal, Ben De Yazdım (Millî Mücadeleye Giriş), Sabah Kitapları, Cilt: 8, İstanbul 1997.
- Türk İstiklâl Harbi, VII. Cilt İdari Faaliyetler, Gnkur Yayınları, Gnkur Basımevi, Ankara 1975.
- Apak, Rahmi, İstiklâl Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, TTK Basımevi, Ankara 1990.
- Ergül, Teoman, Kurtuluş Savaşı’nda Manisa (1919-1922), Manisa Kültür Sanat Kurumu Yayınları, İzmir 1991.
- Kaygusuz, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir 1955.
- Gökçen, Salim, Bozdağ’ın İşgali ve Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin İstifası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2003.
- Özgen, Abdurrahman, Milli Mücadele’de Türk Akıncıları, 3. Basım, Tekin Yayınları, Ankara 1973.
- Mert, Özcan, “Anzavur'un İlk Ayaklanmasına Ait Belgeler, Belleten, C. LVI, Sayı: 217.
- Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı; Türk İstiklâl Harbi, İstiklâl Harbi’nde Ayaklanmalar, Cilt: 6, Ankara 1974.
- Sofuoğlu, Adnan, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzey Batı Anadolu(1919-1921), Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994.
- İlgürel, Mücteba, Millî Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul 1999.
- Esengin, Kenan, Millî Mücadele’de Ayaklanmalar, Kamer Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 1998.
- Güven, Zühtü, Anzavur İsyanı İstiklâl Savaşı Hatıralarından Acı Bir Sayfa, Ankara 1965.
- Sofuoğlu, Adnan, “Akbaş Baskını (Olayı) ve Yankılan”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 26, Ankara 1993.
- Ilgar, İhsan, Millî Mücadele’de Bursa (Mümtaz Şükrü Eğilmez’in Hatıraları), İstanbul 1981.
- Kozanoğlu, Zeynel, Hamdi Bey ve Akbaş Baskım, Ankara 1970.
- Yetkin, Gıyas, Kamil Su’dan naklen. Sobet gazetesi.
- Su, Kamil, Ali Orhan İlkkurşun’un notlarından.
- Bebek, İlhami, Millî Mücadele’de Akbaş Cephaneliği Baskını, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1994.
- Karabekir, General Cemal, Maçka Silâhhanesi Hatıraları(İstiklâl Harbi Kahramanları), Yay, Haz. Aykut Kazancıgil, Nehir Yayınları, İstanbul 1991.
- Türk İstiklâl Harbi I. Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını, 3. Baskı, Ankara 1999.
- Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası. Sebil Yayınevi, İstanbul 1996.
- Aydın, Mesut, Millî Mücadele Döneminde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1992.
- Himmetoğlu, Hüsnü, Kurtuluş Savaşı’nda İstanbul ve Yardımları, Ülkü Matbaası, İstanbul 1975.
- Tevetoğlu, Tevetoğlu, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Basımevi, Ankara 1988.
- Çukurova, Bülent, Kurtuluş Savaşında Haber Alma ve Yeraltı Çalışmaları, Ankara 1994.
- Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: I (1919-1920), Yay. Haz. Zeynep Korkmaz, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1984.
- Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Cilt: III (1919-1927) Belgeler, Yay. Haz. İsmet Gönülal, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1984.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İstiklal Savaşı'nda Trakya Bölgesi ve Başarısızlık Nedenleri (Ekim1918-Temmuz 1920)
Dramalı Rıza Bey ve Kuzey Batı Anadolu Kuva-yı Milliye Mücadelesindeki Hizmetleri
Amasya Genelgesi İhtilâl Bildirisi Mi? (Analitik Değerlendirme)