Dahiliye Vekili Nazım Bey'in İstifası Meselesi
Nazım (Resmor-Öztelli) Bey, ilk mecliste 3 Mayıs 1920 tarihinde kurulanı I.İcra Vekilleri Heyeti'nde Cami ve Hakkı Behiç Beylerden sonra Dahiliye Vekilliği görevine seçilen Millî Mücadele tarihimizin ilgi çekici şahsiyetlerinden birisidir. 1867 yılında Erzurum'da doğan Nazım Bey Mülkiyeyi bitirdikten sonra Bâb-ı Seraskerî Muhasebe Kalemi Mülâzımlığma atanarak devlet hizmetine girmiş, önce Adana, îşkodra ve Yanya Vilayetleri Mektupçuluk görevlerinde bulunmuş, daha sonra ise Gevgili ve Hama Sancakları Mutasarrıflıkları görevini yürütmüştür. 1911 yılında Van Vali Vekilliği, 1912 yılında ise Harput Valililiğine yükseltilmiştir.
Yanya'da bulunduğu sırada İttihat ve Terakki Cemiyetine giren Nazım Bey, II.Meşrutiyetin ilânında rol oynayan şahsiyetlerden birisidir. Bu sebeple de 1919 yılında Damat Ferit Hükümeti tarafından azledilen 19 vali arasında yer almıştır. Daha sonra ilk Büyük Millet Meclisi’ne Tokat Milletvekili olarak girmiştir. An-kara'da ilk hükümetin kuruluşu ile birlikte Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına seçilmiş ve bu görevi bir ay süreyle yürütmüştür.
Anahtar Kelimeler:
Nazım Bey, Resmor-Öztelli, Damat Ferit
The Resignation Of The Deputy Of Internal Medicine Nazım Bey
Nazım (Resmor-Öztelli) Bey is one of the interesting figures of our National Struggle History, who was elected as the Deputy Internal Medicine after the Mosque and Hakkı Behiç Bey in the First Council of Delegations, which was established on 3 May 1920 in the first parliament. Nazım Bey, who was born in Erzurum in 1867, was appointed to the Ministry of Accounts after he completed the property, and entered the service of the government, he first served as a letter of Adana, İşkodra and Ioannina provinces, and later he served as the governors of the Gevgili and Hama Sanjaks. He was promoted to Van Deputy Governor in 1911 and to Harput Governor in 1912.
Nazım Bey, who entered the Union and Progress Society during his stay in Ioannina, is one of the figures who played a role in the declaration of the Second Constitutional Monarchy. For this reason, he was among the 19 governors dismissed by the Damat Ferit Government in 1919. Then he entered the first Grand National Assembly as Tokat Deputy. He was elected to the Undersecretariat of Internal Medicine with the establishment of the first government in An-kara and carried out this duty for a month.
Keywords:
Nazım Bey, Damat Ferit, Resmor Öztelli,
___
- T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Devre I, Cilt I, s. 196-298.
- T.B.M.M. Arşivi, T.B.M.M. Azalan Tcrcümeihal Kağıdı Örneği, No : 405
- Ali Çankaya, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, 1860-1923, C. İÜ, SBF Yayını, Ankara, 1968, s. 405-406; Nurten Sonsoy, "Millî Mücadele ve Cumhuriyet Devri içişleri Bakanları, Türk İdare Der¬gisi, Sayı 314, Ankara, 1968.
- Ş. Süreyya Aydemir, Tek Adam, C. II, İstanbul, 1964, s. 370; Mete Tunçay, Türkiye'de Sol Akımlar (1908-1925), Ankara, 1978, s. 89.
- Açlan Sayılgan, Türkiye'de Sol Hareketler (1871-1972), İstanbul, 1972, s. 157. Fethi Tevetoğlu, Türkiye'de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910-1960), Ankara, 1967, s. 146.
- SAYILGAN, s. 156. Fatih Rıfkı Atay, Çankaya, İstanbul, 1984, s. 255; Halide Edip Adıvar, Türk'ün Ateşle İmtihanı, İs¬tanbul, 1971, s. 136; Nutuk, C. II, s. 319-320. Yunus Nadi, Çerkez Elhem Kuvvetlerinin İhaneti, İstanbul 1955, s. 11. Doğan Avcıoğlu, Milli Kurtuluş Tarihi (1838-1995), C. H, İstanbul, 1995, s. 560; Samet Ağaoğlu da Hakkı Behiç Beyin fikirlerine dayanarak cemiyeti "İslâmî Komünizm" eğilimli olarak ta¬nımlamaktadır. (Bkz. Samet Ağaoğlu, Kuvay-ı Milliye Ruhu, İstanbul, 1964, s. 220), Sabahattin Selek, Anadolu İhtilâli, İstanbul, 1976, s. 587 TUNÇAY,... Sol Akımlar, s. 94. Mele Tunçay, Mustafa Kemal Paşa'nın resmi TKP'yi kurma sebeplerini şu şekilde izah etmektedir: Dış Politikada Sovyet yardımının kolaylaşmasını sağlamak, iç politikada değişik sol akımları kont¬rol altına almak ve ayrıca savaşla yenilerek doğuya çekilmek ve Sovyet himayesine girmek du¬rumunda kalındığında, yönetimi tamamen yabancı unsurlara kaptırmamak (Bkz. : TUNÇAY, .. Sol Akımlar, s. 92-93) Açlan Sayılgan, Solun 94 Yılı (1871-1965), İstanbul, 1968, s. 135.
- ATAY, s. 258. Fethi Tevetoğlu, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Ankara, 1991, s. 233 George S. Ilarris, Türkiye'de Komünizmin Kaynakları (çev. : Enis Yedek), İstanbul, 1978, s. 105-106; Mete Tunçay, Mesâi: Halk Şuralar Fırkası Programı 1920, SBF Yayını, Ankara, 1972, s. 21. Cami Bey I. ve II. Devre Osmanlı Mebusan Meclisinde Fizatı Mebusluğu yapmıştır. Biyografisi için bkz. : T.B.M.M. Arşivi, Tcrcümcihal Kağıdı Örneği, No: 33 Hakkı Behiç Bey'in biyografisi için bkz. içişleri Bakanlığı Arşivi, Özlük Dosyası, Dosya No: 1250 T.B.M.M., Zabıt Ceridleri, C.2, s. 327.
- 21T.B.M.M. Z. C..C. 3, s. 58. TUNÇAY, Mesâî, s. 23.
- T.B.M.M., Z. C.,3,s. 112. T.B.M.M., Z. C., C. 3, s. 511-514. Oylamada 8 oy dağılmış, 14 kişi dc çekimser kalmıştır. (T.B.M.M., Z. C. 3, s. 515-518) TEVETOĞLU, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, s. 216; TUNÇAY, Mesaî, s. 23. Damar Arıkoğlu, Hatıralarım, İstanbul, 1961, s. 205 vd. Samet Ağaoğlu, Sovyet Rusya İmparatorluğu, İstanbul, 1967, s. 170; Karşılaştır; Hüsamettin Ertürk, iki Devrin Perde Arkası (Yay. Haz. Semih Nafiz Tansu), tstanbul, 1969, s. 543. Nutuk, C. II, s. 341, 342, Mustafa Kemal Paşa’nın Nutuk'ta 89 olarak gösterdiği karşı oylar, çe¬kimser, diğer milletvekillerine dağılan oylar ve Refet Bey'in aldığı oyların toplamıdır.
- Çerkez Ethem, Çerkez Ethcm'in Hatıraları, Dünya Yayınları, İstanbul, 1962, s. 104-105.
- T.B.M.M. Z. C., C. 3, s. 589.
- TUNÇAY, Mesaî, s. 24. TUNÇAY, Mesaî, s. 25. Yakın Tarihimiz, Cilt 1, Sayı 10,3 Mayıs 1962, s. 97; Türk İstiklâl Harbi, Cilt II, Kısım 3, Batı Cep-hesi, Ankara, 1966, s. 599.
- TUNÇAY, Mesaî, s. 31.
- Harris, s. 134.
- Harris, s. 133.
- Feridun Kandemir, Atatürk'ün Kurduğu Türkiye Komünist Partisi ve Sonrası, Yakın Tarihimiz Ya¬yınları: 5, İstanbul, 1965, s. 134.
- Gizli Celse Zabnlan, Cilt 1, s. 356-357. GCZ, C. 1, s. 357-362.
- 42T.B.M.M., GCZ, C. 1, s. 363. T.B.M.M., GCZ, C. 2, s. 14-26.
- T.B.M.M., GCZ, C. 2, s. 16-17. T.B.M.M., GCZ, C. 2, s. 26. T.B.M.M., GCZ, C. 2, s. 28. Yakın Tarihimiz, C. I, S. 4, s. 101. Yakın Tarihimiz, C. I, S. 5, s. 133.
- Yakın Tarihimiz, C. I, S. 5, s. 135. Yakın Tarihimiz, C. I, S. 3, s. 71,; Karşılaştır KANDEMİR, s. 138. Savunmasının tam metni için bkz; Yakın Tarihimiz, C. I, S. 5, s. 135 ve 5.6, s. 172-173.; Hüsamettin Ertürk, İki Devrin Perde Arkası, (Yay. Haz. Semih Nafiz Tansu), İstanbul, 1969, s. 550-553. Gotthard Jaeschke, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, TTK Yayını, Ankara, 1989, s. 150.; Yakın Ta¬rihimiz, C. I, S. 10, s. 298. Düstur, Üçüncü Tertip, C. H, s. 145.; AYBARS, s. 64,; TUNÇAY, Mesaî, s. 24. TUNÇAY, Mesaî, s. 24. AYBARS, s. 63,64.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Kırgızistan Başbakan Yardımcısı Prof. Dr. Osmanokun İbraimov'un Sempozyumu Açış Konuşması
Türk İnkılâbı'nın Evrenselliği
Doğu Akdeniz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Özay Oral'ın Sempozyumu Açılış Konuşması
Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Azmi Süslü'nün Sempozyum’u Açış Konuşması
1926 Hukuk İnkılâbının Fikrî Temelleri