Atatürk'ün Devletçilik Anlayışı

Batı Avrupa'da meydana gelen Endüstri Devrimi'nden ve ekonomik gelişmelerin sonucu oluşan toplumsal değişmelerden habersiz kalan Osmanlı İmparatorluğu, bu yüzden Avrupa’daki topraklarından gerilerken ekonomik yönden de hızla bağımlılaştı ve XIX. yüzyılda birden bire Avrupa endüstrisiyle karşılaşan Osmanlı zanaatları da hızlı bir şekilde eriyip tükendi. Geleneksel savaş sanayisi dışında ancak XIX. yüzyıl ortalarında ekonomiye aktif olarak katılan imparatorluğun, 1917'de yayınladığı 1913 (1329) - 1915 (1331) seneleri Sanayi İstatistiği'nde, 1913’te mevcut 252 işletmenin 239’u işler durumda iken, 1915'te kurulu 264 işletmenin ancak 182'si faaliyetini sürdürmekte idi. Bu 264 işletmenin yalnızca 60’ı devletin ve Türk uyrukluların elinde bulunuyordu. Mustafa Kemâl, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş nedenini araştırırken, Osmanlı Devleti’nin iktisat yüzünden çöktüğünün, dolayısıyla Cumhuriyetin varlığını sürdürebilmesi için bir "iktisadiyat devleti” olmak zorunda olduğunun altını çizmiştir.

Muslims of British India and The Kemalist Reform in Turkey Iqbal, Jinnah and Atatürk, 1924-1938

Ever since his emergence as the leader of the Turkish nationalists, Kemal Atatürk had attracted wide support from among the Müslim of British India. Though the adulation of Kemal had sprung from the Indian in- volvement with pan-Islam but basically it was his apparent defence of the caliphate which had endeared him to his well-wishers in the Subcontinent. Thus, ali through the exuberance of the Khilafat movement (1918-1924), Mustafa Kemal was lauded for his perceived stand against Western im- perialism in the hour of Islam's grave crisis. Even when the relations between the sultan-caliph at İstanbul and the nationalists at Ankara fell to their lowest ebb, as in Nowember 1922 owing to the separation of the sultanate and the caliphate, no widespread stir w as created in India. The clash came only in March 1924, when Kemal abolished the caliphate which to him had become anomalous and anachronistic. The reaction in India was instantaneous and sharp, but somehow the break was soon repaired. After the initial shock, the Indian public opinion, spearheaded by those who understood the Turkish predicament, began to tilt again in favour of the nationalists and the new situation generally came to be accepted.

___

  • Avni, Hüseyin, Güleryüz, Halit, Türkiye'de Sanayiin İnkişafı, İstanbul 1937.
  • Özmen, Selahaddin, "Üretimde Devlet; Kamu İktisadî Teşebbüsleri", Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi.
  • Semiz, Yaşar, "Atatürk'ün İktisadî Politikası, 1830 Sonrası Osmanlı İmparatorluğu'nun Sosyo-Ekonomik Yapısına Genel Bir Bakış", Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Atatürk Özel Sayısı, C IV, S 12, Ankara 1988.
  • İnsel, Ahmet, Devletçiliğin Anatomisi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi.
  • İleri, Celâl Nuri, Türk İnkılâbı, Suhulet Kütüphanesi, 1926.
  • İnan, Afet, Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Birinci Sanayi Planı 1933, Ankara 1972.
  • Kocatürk, Utkan, Atatürk'ün Fikir ve Düşünceleri, Ankara 1969.
  • Kocatürk, Utkan, Atatürkçülük, Ankara 1982.
  • Ökçün, A. Gündüz, "1909-1930 Yıllan Arasında Anonim Şirket Olarak Kurulan Bankalar", Türkiye İktisat Tarihi Semineri Metinler / Tartışmalar 8-10 Haziran 1973, Ankara 1975.