ABD Türkiye Askerî Ataşesi Albay ELLIOT'un Raporları Işığında Cumhuriyet donanmasının İtalya'dan aldığı Harp Gemileri
Osmanl ı İmparatorluğ undan Türkiye Cumhuriyetine miras olarak kalan donanma;Haliçte çürümeye terk edilmi ş hurda gemilerden, yaral ı ve harekâttan yoksun Yavuzzı rhl ı s ı ndan ve son be ş yı ld ı r tezgâhları çal ı ş mayan bir tersaneden ibaretti. Donanmaya aitbütün talimname ve belgeler de Birinci Dünya Sava ş ı sonunda Almanlar tarafı ndangötürüldü ğ ünden deniz subayları donanmaya ili ş kin bilgi ve belgelerden yoksun kalm ı ş lard ı r.Cumhuriyetin ilan ı ile birlikte ülkenin yeniden in ş a ve te ş kilatlanmas ı na yönelikseferberlik çal ı ş maları donanmada da kendisini göstermi ş tir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkenindenizden savunulmas ı konusundaki mevcut deniz gücünü artı rmak maksad ı yla yurt d ı ş ı ndangemi al ı m ı yoluna gidilmi ş tir.ATATÜRKünYurtta Barış , Dünyada Barış ş eklinde ifade etti ğ i barı ş ç ı cumhuriyetpolitikas ı n ı destekleyecek donanman ı n ihtiyaç duydu ğ u modern gemiler, İtalya ile 1929 yı l ı ndageli ş en iyi ili ş kiler paralelinde bu ülkeye sipari ş edilmi ş tir. Balkan Sava ş ları ndan itibarendenizlerde al ı nan kötü neticeler nedeniyle Cumhuriyet döneminde de ezilen deniz subayları n ıdonanman ı n olu ş turulmas ı konusunda cesaretlendiren bu gemi al ı mları ile donanman ı n temeliolu ş turulmu ş tur.İki dünya savaş ı aras ı ndaki dönemde donanma ATATÜRK tarafı ndan d ı ş politika aracıolarak etkin biçimde kullan ı lmı ş tı r. 1934 yı l ı ve sonras ı ndaki İtalyan tehdidine karş ı yine buülkeden al ı nan gemilerin kullan ı lmas ı gerek gemilerin ne derece do ğ ru bir zamanlama ile teslimal ı nd ı ğı n ı n gerekse ülke savunmas ı nda donanman ı n cayd ı rı c ı güç olarak kullan ı lmas ı n ı n nederece önemli oldu ğ unun bir göstergesidir.Bu ara ş tı rmada; Türk Deniz Kuvvetleri tarihinde yurt d ı ş ı ndan al ı nan ilk su üstü gemileriolmas ı ve donanman ı n temelini te ş kil etmesi aç ı s ı ndan önemli oldu ğ u dü ş ünülen İtalyan sava şgemileri, ABD askerî ata ş esince tanzim edilen raporlara istinaden de ğ erlendirilmi ş tir.
The Battleships Purchased from Italy by the navy of Turkish Republic in the light of the reports of Captain ELLIOT, US Military Attaché in Turkey
The fleet that the Republic of Turkey inherited from the Ottoman Empireconsisted of scrap ships left to rot at the Golden Horn, the battleship Yavuz that was badlydamaged and hence incapable of any maneuver and operation, and a dock where theshipbuilding yards were not operating for the last five years. Moreover, as all naval fieldmanuals and documents had been taken away by the Germans at the end of the World War I,the naval officers were deprived of any information and document concerning the navy.The mobilization efforts geared towards the rebuilding and restructuring of the countryafter the declaration of the republic were also perceptible within the navy. In order to reinforcethe available naval force charged with the sea defense of a country that was surrounded byseas on three sides, it was decided to purchase ships from abroad. The modern ships, which the Turkish navy needed to be able to support ATATÜRK speaceful republican policy symbolized by his motto of Peace at home, peace in the world ,were ordered from Italy owing to the relationships improved with this country in 1929. Purchaseof these ships encouraged the naval officers, who were despised even in the republican perioddue to the defeats in seas as from the Balkan Wars, for the foundation of a new navy andformed the basis of the Turkish navy.During the period between the two World Wars, the navy was effectively used byATATÜRK as a foreign policy instrument. The use of the battleships purchased from Italyagainst the Italian threat in 1934 and in the ensuing years was the indicator of the correct timingof getting these ships, as well as the importance of the navy as a deterrent force in countrydefense.This paper studies the battleships purchased from Italy, based on the reports preparedby the US military attaché in Turkey. These battleships are considered important, as they werethe first surface ships purchased from abroad in the history of Turkish Naval Forces, and theyformed the basis of the modern Turkish Navy.
___
- A. Arş ivler
- NARA (National Archives and Records Administration/ABD)
- LDGAM (Lalahan Deniz Genel Ar şiv Müdürlüğ ü)
- ATASE Daire Ar şivi
- B. Süreli Yayınlar
- BARLAS, Dilek (2001); Akdenizde Hasmane Dostlar: İ ki Dünya Savaşı Arası nda Türkiye ve İ talya, Doğ u - Batı Dergisi, S 14, İ stanbul.
- BARLAS, Dilek (2000); ATATÜRK Döneminde Türkiyenin Balkan Politikası , Üçüncü Uluslararası ATATÜRK Sempozyumu Bildirileri, S II, Ankara.
- BARLAS, Dilek (2004); Friends or Foes? Diplomatic Relations Between Italy and Turkey, International Journal of Middle East Studies, C 36, S 2, Cambridge.
- BARLAS, Dilek - GÜVENÇ, Serhat (2002); To Build a Navy with the Help of Adversary: Italian - Turkish Naval Arms Trade, 1929 - 1932, Middle Eastern Studies, C 38, S 4, Arizona.
- BÜYÜKTU Ğ RUL, Afif (1973); Türkiye Cumhuriyeti Donanması nı n Ellinci Y ı lı , Deniz Kuvvetleri Dergisi, C 79, S 483, Ankara.
- GÜVENÇ, Serhat - BARLAS, Dilek (2003); ATATÜRKs Navy Determinants of Turkish Naval Policy, 1923 - 1938, International Journal of Strategic Studies, C 26, S 1, Cambridge.
- ÖNDE Ş , Osman (1974); ATATÜRKün Deniz Gezileri ve Cumhuriyet Donanması , Hayat Tarih Mecmuası , C I, S 4, İ stanbul.
- C. Bası lı Eserler
- ARI, Kemal (1995); Büyük Mübadele, Tarih Vakfı Yurt Yayı nlar ı , İ stanbul.
- ARMAO Ğ LU, Fahir (2005); 20. Yüzyı l Siyasi Tarihi, İ stanbul.
- BÜYÜKTU Ğ RUL, Afif (2006); Büyük Atamı z ve Türk Denizciliği, Deniz Kuvvetleri Yayı nlar ı , İ stanbul.
- GENCER, Ali İ hsan (2001); Bahriyede Yapı lan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezaretinin Kurulu şu, Türk Tarih Kurumu Yayı nları , Ankara.
- GÜVENÇ, Serhat (2005); Re şadiye ve Sultan Osman Savaş Gemilerinin Öyküsü, Deniz Kuvvetleri Yayı nlar ı , İ stanbul.
- KALAYCIO Ğ LU, Ömer (1990); Denizaltı ve Filomuz, Deniz Kuvvetleri Yayı nları , Ankara.
- METEL, Ra şit (1960); Türk Denizaltı cı lı k Tarihi, Deniz Kuvvetleri Yayı nları , İ stanbul.
- TUNABOYLU, İ skender (2006); Osmanlı dan Cumhuriyete Yavuz (Goeben) Zı rhlı sı , Deniz Kuvvetleri Yayı nlar ı , İ stanbul.
- ISSN: 1303-9342
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 1976
- Yayıncı: MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı