Naime Didem Naime ÖZ, Ayşegül KOYUNCU OKCA, Hatice Kübra UYGUR

Mardin'in Kaybolan Değerlerinden Yazmacılık

Bir kentin kimliği, değişen ve gelişen bilim, sanayi ve iletişim teknolojileri doğrultusunda yeniden şekillenmektedir. Son yıllarda yaşanan bu değişim ve gelişimler kültürel, sanatsal değeri olan tarihi öneme sahip birçok geleneksel değeri ya ortadan kaldırmış (dönüşüme uğratmış) ya da işlevselliğinin yitirilmesinde ve çağın gerisinde kalmasına neden olmuştur. Bulunduğu bölgenin en eski şehirlerinden biri olan Mardin; dinsel ve etnik açıdan çeşitli unsurları bünyesinde barındıran, farklı etnik grupların bir arada yaşadığı, kültür ve sanatın iç içe geçtiği tarihi bir şehirdir. Mardin’de yaşayan Süryaniler özellikle kuyumculuk gibi el sanatlarında, mimaride ve mimari süslemeciliğinde başarılı olmuşlardır Başarılı oldukları bir diğer geleneksel sanat ise yazmacılıktır. Süryanilerde yazmacılık “hetmo” kelimesi ile ifade edilmektedir. Çoğunlukla pamuklu kumaşlar üzerine fırça ile çizilen desenleri veya kalıp ile yapılan baskıları ifade etmek için “yazmacılık” kelimesi kullanılmaktadır. Anadolu halk sanatlarından yazmacılığın günümüze kadar eski gücü ile ulaşamamış olmasında, geleneklerin hızla terk edilmesinin ve geleneksel sanatlara yeterli değerin verilmemesinin rolü oldukça büyüktür. Oysaki gelişmiş toplumların çağdaş veya modern olarak adlandırılan sanatlarının temelinde geleneksel sanatlardan yararlanıldığı ve bu sanatlara göndermeler yapıldığı görülür. Bu çalışmada yazmacılık sanatından ve Mardin’deki Süryani yazmacılığının son temsilcisi olan Mıksiye Nasra Şimmes Hindi’den bahsedilerek bu kültürün geleneksel sanatlar açısından önemine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın gerçekleşmesi için yöntem anlayışı açısından gerekli araçlar olan alan araştırması, kaynak kişi görüşmesi ve literatür taraması teknikleri kullanılmıştır. Yazmacılık kültürünün son temsilcisi olan Mıksiye Nasra Şimmes Hindi’nin hayattayken çekilmiş olan fotoğrafları ve vefatından sonra atölyesinde çekilen fotoğraflar ile Süryani yazmacılık sanatı ve son temsilcisi belgelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kültür, Mardin, Süryani, Geleneksel Sanatlar, Yazmacılık

Block Printing: One Of Lost Treasures Of Mardin

The identity of cities is being reshaped in line with the changing and developing science, industry and communication technologies. These changes and developments being experienced over the recent years have caused a lot of treasures that have significant artistic or historical importance either to be forgotten entirely (by being transformed) or to lose their functionality and be left behind time. Mardin which is one of the oldest cities of the region it is located in is a city that welcomes a wide range of religious and ethnic components, where different groups of ethnicities live together and where culture and art intertwined together. Assyrians living in Mardin have especially been successful at architecture and architectural ornaments and also at handicrafts such as jewellery. Another traditional form of art they have been good at on the other hand is block printing. The block printing is referred to as “hetmo” by the Assyrians. The phrase “block printing” is used to refer to printing made with an impress or figures drawn using a brush mostly on cotton fabrics. Abandoning the traditions rapidly and not attaching traditional arts the significance that they deserve play a great role in block printing which is a form of folk art from Anatolia losing its influence today. However, it is observed that the foundations of contemporary or modern arts rely and practice upon traditional arts. In this study, having discussed the art of block printing and introducing the last representative of Assyrian block printing; Miksiye Nasra Simmes Hindi, the significance of this culture in terms of traditional arts is pointed out. Field study, source person interviews and literature screening techniques are used within the scope of our methodology in this study. Assyrian art of block printing and its latest representative have been documented with the photographs of Miksiye Nasra Simmes Hindi who was the latest representative of the art of block printing which were taken back when she was alive and also with the photographs of her workshop taken after her death.

Keywords:

Culture, Mardin, Assyrian, Traditional Arts, Block Printing,

PDF

___

Akdemir, S. (1972). Dini Kurallarımız. İstanbul.
Altıntaş, K. M. (2016). Kaybolmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Türk El Sanatkârlarının Karşı Karşıya Bulunduğu Ticari Sorunların Analizi. Bilig, Sayı:77.
Aslıer, M. (1976). Bedri Rahmi Eyüboğlu ve Türk Sanatı. Türkiyemiz, Yıl:7, Sayı.19, Apa Ofset Basımevi, İstanbul.
Assmann, J. (2001). Kültürel Bellek. Çevirmen: Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bilge, Y. (2001). Geçmişten Günümüze Süryaniler. İstanbul: Zvi-Geyik Yayınları.
Erol, T. (1984). Günümüz Türk Resminin Oluşum Sürecinde Bedri Rahmi Eyüboğlu, Yetişme Koşulları, Sanatçı Kişiliği. İstanbul: Cem Yayınevi.
Ertürk, F. E. (2012). Türk Yazmacılık Sanatının Renk, Motif ve Kompozisyon Açısından İncelenmesi-Study of Turkish Art of Yazmacılık in Terms of Color, Figure and Composition. IV. Uluslararası Türk El Dokumaları (Tekstil) ve Gelenekli Sanatlar Kongresi-IV. International Turkish Textile (Hand Wovens) and Traditional Arts Congress, 02-05 Ekim, Anka Basım Yayın Ltd. Şti. b.y.y, s. 139-140, Bakü-Azerbaycan.
Eyüboğlu, B.R. (1986). Resme Başlarken, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Karoğlu, H. (2011). Tokat Yöresi Ağaç Baskı Yazmacılık Sanatı-The Art of Wood Block Printing in Tokat Region. V. Uluslararası Türk Kültürü ile Sanatlar Kongresi/Sanat Etkinlikleri-V. International Turkish Culture and Arts Congress/Art Activitiy (09-13 Mayıs, Madrid-İspanya), Konya Fikir Sanat Kültür Adamları Derneği Yayınları, Konya.
Koluman, A. (2001). Ortadoğu’da Süryanilik/Dini-Sosyal-Kültürel Hayat, Ankara: Asam Yayınları.
Koyuncu Okca, A. (2016). Denizli’de Kaybolmaya Yüz Tutmuş Kimi Geleneksel Meslekler-Some Traditional Occupations About to Be Lost in Denizli. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 58.
Küçük, Z. G. (2008). Mardin ve Çevresinde Süryaniler. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Çukurova Üniversitesi.
Oğuz, Ö. (2008). Unesco ve Geleneğin Ustaları Unesco-et Maîtres de la Tradition. Millî Folklor, Yıl: 20, Sayı: 77.
Öz, D. (2016). Kişisel Koleksiyonlarda Bulunan Bitkisel Motifli Yazma Başörtüleri-Plant Motif Hand-Printed Headscarves Existing in Personal Collections. V. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi Ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri Prof. Dr. Yusuf Küçükdağ Armağanı-V. International Turkic Art, History and Folklore Congress/Art Activities in Honour of Prof. Dr. Yusuf Küçükdağ, 13-16 Nisan, Anka Basım Yayın Ltd. Şti., s. 121-126, Komrat, Moldova.
Öz, D. (2017a). Üsküdar’da Yazmacı Turnayan Ailesi ve İlk Serigrafi Atölyesinin Kuruluşu-Block Printer Turnayan Family and Establishment of the First Screen Printing Atelier in Üsküdar. Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu ‘Yazmalardaki El İzleri’-International Traditional Arts Symposium ‘Handprints in Yazma’, 20-21 Nisan, KTÜ Yayınları , s. 30-37, Trabzon.
Öz, D. (2017b). Üsküdar’ın Yazmacılık Tarihine Dair Bir Araştırma. Yazmalardaki El İzleri, Hamdi Ünal, Nazmiye Aydın (Ed.), Trabzon: KTÜ Yayınları.Pamir Akbil, F. (1970). Türk El Sanatlarından Örnekler. İstanbul: Akademi Yayınları.
Sipahioğlu, O. ve Kavcı Özdemir, E. (2012). Ev-Atölye Sistemi İçerisinde Geleneksel Yazma Baskıcılığının Üretimine Mardin ve İzmir’den Birer Örnek-Two Prime Examples of Traditional Hand Printed Cloth Production from Mardin and İzmir. Sanat Dergisi, Sayı: 21.
Şimşek, M. (2003). Süryaniler ve Diyarbakır. İstanbul: Çivi Yazıları Yayınevi.
Uygur, H. K. (2015). Kutsal Mekân Bağlamında Mardin Süryanilerinin Anlatıları. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Uygur, H. K., Koyuncu Okca, A. ve Öz, D. (2017). Bir Kültürün Son Temsilcisi: Mıksiye (Muqsiye) Nasra Şimmes Hindi- ܡܘܩܣܝܼܝܶܐܢܰܨܪܰܐܫܺܝܼܡܡܶܣܗܺܝܼܢܕܝ ve Ardında Bıraktıkları-The Last Representatıve of a Culture: Muqsiye Nasra Simmes Hindi- ܡܘܩܣܝܼܝܶܐܢܰܨܪܰܐܫܺܝܼܡܡܶܣܗܺܝܼܢܕܝ and What She Has Left Behind. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 11.