11968

ABD’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma Girişimi

Anadolu’da binlerce yıldır ekimi yapılan haşhaşın yasaklanması kararı, Türk kamuoyunda büyük bir rahatsızlık yaratmıştır. 1 Temmuz 1974’te, yasak kaldırılmıştır. Bu karar, ABD’de büyük bir öfke ve hayal kırıklığı yaratmıştır. ABD, kararın geri alınmasına yönelik yeni bir baskı politikası uygulamaya çalışmışsa da, dönemin Türk hükümeti geri adım atmamıştır. Bunun üzerine ABD, Kongre’nin öncülüğünde Türkiye’ye karşı askeri ve ekonomik bir ambargo girişimi başlatmıştır. Ancak ABD yönetimi, söz konusu ambargonun Türk kamuoyundaki ABD karşıtı çevreleri güçlendireceği gerekçesiyle söz konusu girişime daha ihtiyatlı yaklaşmıştır. Haşhaş gerginliği sürerken, 15 Temmuz 1974’te Yunan cuntası, Kıbrıs’ta bir darbe gerçekleştirmiştir. Söz konusu darbeyi Enosis’e yönelik bir adım olarak gören Türkiye, derhal harekete geçerek, iki askeri harekâtla karşılık vermiştir. Bu süreçte ABD yönetimi, Kıbrıs politikasında kendisine yönelen iç kamuoyunun ve Avrupalı müttefiklerinin yoğun eleştirilerinin de etkisiyle, Kıbrıs krizini bir fırsat olarak görmüş ve Türkiye’ye yönelik ambargo kararının haşhaş yerine bu sebebe bağlanmasını daha uygun bulmuştur. Böylece hem Kıbrıs konusunda Yunan ve ABD kamuoyunu yumuşatacak hem de Türkiye’den gelebilecek olası tepkileri sınırlandırarak, haşhaş ekimi kararının cezasını kesebilecekti. Bu çalışmada Türkiye’ye karşı uygulanan 1975 tarihli ambargonun asıl sebebinin haşhaş ekimi yasağının kaldırılması kararı olmasına rağmen, bunun yerine ABD yönetimince 1974 Kıbrıs krizinin ön plana çıkarılışı ve bu yöndeki girişimleri incelenmiştir.

US’s Attempt to Feature 1974 Cyprus Crisis Instead of Poppy Issue Regarding Embargo Decision on Turkey

The decree to ban poppy, which has been cultivated in Anatolia for thousands of years, caused a great disturbance in the Turkish public opinion. On July 1, 1974, the ban was canceled by the Turkish government. The decree caused great displeasure and disappointment in the USA. Although the United States tried to implement a new policy of repression for the reversal of the decision, the Turkish government did not back down. On top of that initiative it has launched a military and economic embargo against Turkey under the leadership of the US Congress. However, the US administration approached this option more cautiously on the grounds that the embargo would strengthen the anti-US groups in the Turkish public opinion. While the poppy tension continued, the Greek junta carried out a coup in Cyprus on July 15, 1974. Turkey, has been interpreted this coup as a step towards Enosis and responded to the two military operations. The US administration, by interpreting the Cyprus crisis as an opportunity, rather than popping the embargo decree, Turkey has found it more appropriate for the binding of these reasons. İn this way both to calm the Greek public about Cyprus, as well as possible reactions from Turkey could take retrubition the decree of poppy. In this study, although the main reason for the embargo against Turkey being the abolition of the ban on poppy cultivation to be at the forefront of the 1974 Cyprus crisis was investigated by the United States. In this study, although the abolition of the ban on poppy cultivation the main reason for the embargo to Turkey, instead of this reason featuring the Cyprus crisis by the US was investigated.

Keywords:

USA, TURKEY, EMBARGO, POPPY CYPRUS,

PDF

___

National Archives, NSC Files, Box 61, Nixon Presidential Materials.
National Archives, Memorandum of Conversation, Box 5, Memoranda of Conversation Collection at the Gerald R. Ford Presidential Library.
National Archieves, Statement, Box 9, Gerald R. Ford Presidential Library.
National Archieves, Box 9, White House Records Office: Gerald R. Ford Presidential Library.
“Turkey and the Poppy Problem”, (1974), 3, https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA- RDP85T00353R000100030004-9.pdf (E.T: 20 Eylül 2020).
“Turkish Opium Production”, 1 Temmuz 1974, 1 https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/LOC-HAK-258-3-5-7.pdf (Erişim Tarihi: 8 Ağustos 2020).
“Turkey Lifts Ban On Opium Poppy Cultivation”, 1 Temmuz 1974, 2 https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP78S01932A000100070003-8.pdf (Erişim Tarihi: 8 Ağustos 2020).
“President’s Tuesday” Brifing, 1 Temmuz 1974, 1. https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/LOC-HAK-258-3-5-7.pdf (E.T: 8 Ağustos 2020).
FRUS (Foreign Relations of United States)
FRUS (2007). Volume XXIX, Eastern Europe; Eastern Mediterranean, 1969-1972, Washington, United States Government Printing Office.
FRUS (2009). Volume E–3, Documents on Global Issues, 1973-1976, Washington, United States Government Printing Office.
FRUS (2009). Volume XXX, Greece; Cyprus; Turkey, 1973-1976, Washington, United States Government Printing Office.
FRUS (2009). Volume E–15, Part 2, Western Europe, 1973-1976, Washington, United States Government Printing Office.
Akyasan, E., (2010). Türk basınına göre Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri ilişkileri (1970-1980), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
Altan, S., (2019). “Cenevre Afyon Konferansları ve Türkiye’nin tutumu”, Çanakkale Araştımaları Türk Yıllığı, Bahar, (26), ss. 45-70.
Atmaca, A., (2011). “Yeni dünyada eski oyun: Eleştirel perspektiften Türk-Amerikan ilişkileri”, Ortadoğu Etütleri, Temmuz, 3, (1), ss. 158-191.
Başlamışlı, M. (2018). “Amerikan belgelerine göre 12 Mart Muhtırasına giden yolda haşhaş sorunu”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, İlkbahar, 5(14), ss. 351-376.
Bozkurt, Ö., (2018). “Anılarda 12 Mart Muhtırası: ‘Bizden başka herkesin iktidarda olduğu o dönem’”, Gazi Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, Ankara, 20 (1), ss. 209-243.
Consdandinos, A., (2011). “US-British policy on Cyprus 1964-1974” The Cyprus Review, Spring 23 (1), ss. 17-48.
Dimitrakis, P., (2010). Military intelligence in Cyprus, New-York, I.B. Tauris Publishers.
Dotas, D., (2000). The Aegean dispute and its implications for the US policy, Thesis (M.A. in National Security Affairs) Naval Postgraduate School, California.
Ecevit, B., (1998). “Türkiye-Yunanistan ilişkileri ve Kıbrıs”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ndeki 28 Nisan 1998 Tarihli Konuşması dtcfdergisi.ankara.edu.tr, (Erişim Tarihi: 8 Aralık 2020).
Erhan, Ç., (2018). Beyaz savaş- Türk-Amerikan ilişkilerinde afyon sorunu, İstanbul: Altınbaş Üniversitesi Yay.
Erhan, Ç., Embel, E. (2015). “Türk dış politikasında karar vericileri yönlendiren yapısal faktörler”, Bilig, (72), ss. 145-168.
Goode, F. J., (2020). The Turkish arms embargo: drugs, ethnic lobbies, and US domestic politics, University Press of Kentucky.
Gülen, A., (2019). “Nihat Erim Hükümetleri’nin haşhaş politikası”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl. 15, (30), ss. 363-389.
Hungtington, S. (2019). The common defense, New York, Columbia University Press.
Ifantis, K., (2004). “Turkey, the US and Greece: Systemic uncertainties and regional prospects”, (Ed. AYDIN, Mustafa; ERHAN, Çağrı). Turkish-American relations past, present and future, New York, Routledge Public, 2004.
Kahraman, M., (2011). “Türkiye’de haşhaşta uygulanan politikalar ve haşhaşın Türkiye için önemi”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Namık Kemal Ünv., Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
Kasapsaraçoğlu, M., (2020). “Soğuk Savaş döneminde Türkiye’de yapılan askeri darbeler ve ABD”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19 (3), 1342-1356
Lenczowsky, G., (1990). American presidents and the middle east, Durham and London: Duke University Press.
Mallinson, W., (2010). Kissinger and invasion of Cyprus: diplomacy in the Eastern Mediterranean, London: Cambridge Scholar Publishing.
Nicolet, C. (2001). “British policy towards Cyprus, 1960 - 1974: A tale of failure or impotence?”, The Cyprus Review, 13, (1), (2001): ss. 89-101.
O’Malley, B.; Craig, I., (1999). The Cyprus conspiracy, London: Tauris Publishers.
Özata, M., (2017). Türk-Amerikan ilişkileri (1971-1984), İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
Taşlıgil, N.; Şahin, G., (2018). “Tarihsel süreçte haşhaş ve afyon”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), (XXXIV), ss. 163-196.
Uslu, N., (2000). Türk-Amerikan ilişkilerinde Kıbrıs, Ankara: 21. Yüzyıl Yay.
Cumhuriyet, 30 Haziran 1971.
Cumhuriyet, 14 Temmuz 1974
Cumhuriyet, 19 Ağustos 1974.
Milliyet, 13,14 Temmuz 1974
Milliyet, 18.01. 1991.
New York Post, 8 Temmuz 1974.
The Herald Tribune, 25 Ağustos 1974.
The Register Guard, 27 Nisan 1976.