DÜNYADA DOĞAYI KORUMA HAREKETİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ve GÜNCEL BOYUTU
Doğa koruma, güncel bir konu olmasına rağmen, aslında, asırlara dayanan tarihinden dolayı yeni bir olgu değildir. Tarih boyunca kimi yöneticiler, hükümdarlar ve özel arazi sahipleri, eşsiz doğal değerlere sahip olan belli bazı yerleri korumak için sarfettikleri çabaları gösteren sayısız örnek vardır. Özünde bu alanlar av yapmak üzere yaban hayatı türlerini korumak için izole edilen ve tasarlanan av koruma alanlarıydı. 1872 de ilan edilen Yellowstone Milli Parkı, büyük bir korunan alanın, modern anlamda bir milli park olarak tasarlanmasına örnektir. Alan koruma yaklaşımı günümüzde doğayı korumanın en etkili yollarından biridir ve çok sayıda kuruluş, çeşitli sistem ve kategoriler üzerinde çalışmaktadır. Ne yazık ki korunan alanlar ağında görülen büyümeye rağmen, bazı ülkelerde çok sayıda korunan alan, etkili bir şekilde korunamamaktadır. Bu çalışma ile doğa koruma sistemleri ve stratejilerinin dünyadaki tarihsel gelişimi özetlenmektedir. Çalışma sonunda anlaşılmaktadır ki; Dünyada özellikle Amerika ve Avrupa, doğa koruma konusunda çok derin bir tarihi geçmişe sahiptir ve uluslar arası anlaşmalar ve sözleşmelere katılım konusunda öncü durumundadır.
Anahtar Kelimeler:
Doğa Koruma, Korunan Alan Mevzuatı, Korunan Alan Kategorileri, Milli Park
NATURE CONSERVATION MOVEMENT IN THE WORLD: ITS HISTORICAL DEVELOPMENT AND PRESENT SITUATION
Although nature conservation is a well recognized topic at present, it is not a new phenomenon. Throughout history, there are numerous examples of efforts made by governments, rulers, or individual land owners to protect certain land areas that possessed unique natural values. While many of these areas were actually isolated as game preserves for hunting, they were also designed to conserve wildlife. The establishment of Yellowstone National Park in 1972 marks the modern concept of a national park as it was designed on a very large protected natural area. Presently, one ofthe most efficient ways for nature protection is “area conservation approach” that many organizations have been developing various systems and categories about. Unfortunately, in spite of such improvements and the extension of the protected area network, many of these areas are not properly protected and/or managed in some countries. This study summarizes the historical evolution of nature conservation systems and strategies in the world with the related international legislative aspects as well. As it stated in this paper, USA and Europa have a well known history on natureconservation and show great concern in respect to participating to the international convention and arrangements.
Keywords:
-,
___
- Coolidge, H.J., 1965, Milli Parklar Tarihinde Kaydedilen Uluslar arası Önemli Gelişmeler (Derleyen:Molu,M.), Tarım Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Teknik Haberler Bülteni, Yıl 4, Sayı 16, s. 97-105.
- Krishna,N. ve Sankar,V.B., 1997. Ekolojik Mirasın Korunması: Tamil Nadu’nun Kutsal Ağaçları, XXI. Yüzyıla Doğru Sürdürülebilir Kalkınma İçin Ormancılık, XI. Dünya Ormancılık Kongresi Bildirileri, Cilt 2, S.67-72.
- Wild,R. and Mc Leod, C.(Editors) 2008. Sacred Natural Site: Guidelines for Protected Area Managers, IUCN, Gland, Switzerland.
- Akesen, A. 2006, Bilim ve Ütopya, Aylık bilim, Kültür ve Politika Dergisi, sayı 144, yıl 12 s.39-44, Haziran 2006, İstanbul
- Wright, R.G., 1996, National Parks and Protected Areas, National Biological Service, University of Idaho, Sayfa 23, USA.
- Yücel, M. 1995. Doğa Koruma Alanları ve Planlaması. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları yayın no. 104, Adana.
- Yücel, M., Babuş, D., 2005. Doğa Korumanın Tarihçesi ve Türkiye’deki Gelişmeler, Doğu Akdeniz Orm. Araş. Müdürlüğü (DOA) Dergisi (Journal of DOA) Sayı: 11 S: 151 – 175.
- O’Neill, K.M., 1996, The International Politics of National Parks, Human Ecology, Vol: 24, No: 4,
- Axis 2000 Ansiklopedisi, 1999, Doğan Yayıncılık, Cilt:IV, Sayfa 104-111,165, İstanbul. 10. KAD, 2007. Doğa Korumacının El Kitabı, Editör: Tansu Gürpınar, Kuş Araştırmaları Derneği, Ankara.
- Ortaçeşme vd, 1998,Dünyada ve Türkiye’de Doğa Koruma Politikalarının Gelişimi, Cumhuriyetimizin 75. yılında Ormancılığımız Sempozyumu, Bildiriler Kitabı,649-666, İ.Ü. Orman Fakültesi, İstanbul
- Çolak, A., 2001, H., Ormanda Doğa Koruma, (Kavramlar-Prensipler-Stratejiler- Önlemler), Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayını, İstanbul.
- Bolin, L.A., 1962. The National Parks of the United State, Published by alfred A. Knopf, Inc, New York.
- Ünder, H.,1996. Çevre Felsefesi: Etik ve Metafizik Görüşler, Doruk Yayıcılık, Ankara. 15. Koç, B., 2006 . Tanzimat Sonrası Hukuk Metinlerinde Çevre Bilincinin Arka-planı Olarak "Av Yasak ve Sınırlılıkları" Üzerine Bazı Düşünceler OTAM(Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) Sayı: 19.
- URL-1 www.rspb.org.uk/about
- Kurdoğlu, O., 1996, Doğu Karadeniz’in Doğal Yaşlı Ormanları, Doğal Hayatı Koruma Derneği, ISBN 975-96081-2-2, 24 s, İstanbul.
- Akesen,A.,1997. Doğal Kaynak Kullanımlarında Alternatif bir Yöntem Olarak Doğa Koruma Sistemlerinin Rolü ve Önemi, Doğal Kaynak Kullanımında Alternatif Yöntemler Yeni Yaklaşımlar, Marmara Üniversitesi Türkiye Ekonomisi Araştırma Merkezi ve Friedrich-Naumann vakfı, s.35-44, Ankara
- Anonim, 1998. Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız, Orman Bakanlığı Yayın No:120, ISBN:975-8273-31-0, Ankara.
- Dudley,N. And Philips,A. 2006, Forests and Protected Areas: Guidance on the Use of the IUCN Protected Area Management Categories. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. X+58 pp.
- WWF, IUCN, 1996, Forest for Life, The WWW/IUCN Forest Policy Book.
- Sellars, R.W., 1997, Preserving Nature in the National Parks, A History,Yale University, USA.
- Nepal, S.K., Weber, K.E., 1995, Managing Resources and Resolving Conflicts : National Parks and Local People, Int. Journal of Sustainable Development And World Ecology, Vol: 2, Number:1, 11-25.
- Dudley, N. (Editor), 2008. Guidelines for Applying Protected Area Management Categories. Gland, Switzerland:IUCN. x + 86pp. ISBN: 978-2-8317-1086-0
- IUCN, 2007. WCPA Strategic Plan 2005-2012)
- WWF, 1996. Changing Worlds, 35 years of conservation achievement, WWF International, Gland-Switzerland.
- Bayer, M,Z., 1968, Tabiatı Koruma, Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Teknik Haberler Bülteni, Yıl:7, Sayı:26. S.93-101.
- IUCN, 1978. Categories, Objectives and Criteria for Protected Areas: A Final Report prepared by Committee on Criteria and Nomenclature Commission on National Parks and Protected Areas
- Orman Bakanlığı, 1999. Rio’dan Bugüne Uluslar arası Ormancılık Diyaloğu, ARA Çalışma Grubu Toplantısı, Antalya.
- Kuvan, Y., 2000, Doğal Kaynak Yönetiminde ve Ormancılıkta Ekosistem yönetimi Yaklaşımı, Orman ve Av, Türkiye Ormancılar Derneği, Sayı:2000/5, Cilt:77, 4-14.
- Ewert, A.W., 1993, The Role of the Social Sciences in Natural Resource Management: Restructuring for the Next Century, Proceeding of the Northeastern Recreation Research Symposium, New York, 4-7 pp.
- O'Connor, K.F., Overmars, F.B., Ralston, M.M., 1990, Land Evaluation for Nature Conservation, Conservation Sciences Publication, No:3, Lincoln University, New Zealand. 33. Beresford,M., Phillips,A., 2000, Landscape stewardship: New directions in conservation of nature and culture, The George Wright Forum, 17(1)15-26.
- Önfer, T., 1965, Tabii İlimler ve Tabii Parklar (Ragnar Sparch’den derleme), Tarım Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü Teknik Haberler Bülteni, Yıl 4, Sayı 16, s. 201-205. 35. IUCN-UNEP-WWF, 1980, World Conservation Strateji, ISBN 2-88032-101-8.
- URL-2 www.iucn.org/about
- IUCN, 1998, United Nations List of Protected Areas, Gland- Switzerland
- Mac Kinnon, J. vd. 1986, Managing Protected Areas in the Tropics, IUCN, Switzerland.
- IUCN, 1994, Guidelines for Protected Areas Management Categories, Cambridge, UK and Gland, Switzerland, 261 pp.
- Eagles, P.F.J., Mc Cool, S.F., Haynes,C.D., 2002, Sustainable Tourism in Protected Areas: Guidelines for Planning and Management, IUCN Gland, Switzerland and Cambridge, U.K. xv + 183pp.
- URL-3 www.unep.org/Documents
- Lucas, P.H.C., 1995, Protected Landscapes: A Guide for Policy-Makers and Planners, IUCN and Chapman&Hall.
- URL-4 http://en.wikipedia.org
- URL-5 http://tr.wikipedia.org.
- Karakurum, E., 1993, Biyogenetik Rezervler, Orman, Orman Bakanlığı Dergisi, Sayı: 16, s. 26-29, Ankara.
- Türkiye Çevre Vakfı, 1999,Türk Çevre Mevzuatı, Önder Matbaası, ISBN: 975-7250-48-1.
- Kalelioğlu,U.,Özkan,N., 2000. Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslar arası Çevre Sözleşmeleri, İzmir Barosu Yayınları.
- Kışlalıoğlu, M., Berkes, F., 1987, Biyolojik Çeşitlilik, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Önder Matbaası, İstanbul.
- Kurdoğlu, O.,1999, Karadeniz’in Çığlığı, Atlas Dergisi, Yeşil Atlas Çevre Öz. Sayısı, 2,40-47.
- ISSN: 2146-1880
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2000
- Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
DÜNYADA DOĞAYI KORUMA HAREKETİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ve GÜNCEL BOYUTU
BÜYÜKÇAY HAVZASI (ÇANKIRI) TOPRAK ÖZELLİKLERİ VE HARİTALANMASI
YONGA LEVHA İLE BİRLEŞTİRİLEN KENAR MASİFİNİN YAPIŞMA DİRENCİNE KULLANILAN TUTKALIN ETKİSİ
KIRSAL KALKINMADA YENİ BİR YAKLAŞIM KIRSAL TURİZM VE TÜRKİYE’YE YÖNELİK TEORİK BİR ÇALIŞMA
GÜMÜŞHANE-TRABZON KARAYOLU GÜZERGAHI PEYZAJ DEĞERLERİNİN İRDELENMESİ