Doğal bitki türlerinin kentsel alanlardaki bitkisel tasarımlarda kullanımı

Bitkiler gerek estetik gerekse işlevsel özellikleri ile kentsel açık-yeşil alanların en önemli bileşenidir. Türkiye 12 binin üzerinde doğal bitki türü ve 3000’nin üzerinde endemik bitki türü ile zengin bir biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Bu biyolojik çeşitlilik bitkisel tasarımlar için farklı nitelikte kompozisyonların oluşturulmasında yüksek bir potansiyele sahiptir. Peyzaj tasarımlarında yaşanabilir mekânlar oluşturmada bitkiler ile mekânlara hem estetik hem de işlevsel değer kazandırılmaktadır. Özellikle estetik/işlevsel değerlere sahip ve ekolojik toleransları yüksek bitki türleri bitkisel tasarımlar için oldukça önemlidir. Bu bağlamda doğal bitki örtüsünden faydalanarak yapılan peyzaj tasarımları ekolojik temelli ve sürdürülebilir alternatifler sunmaktadır. Ancak kentsel alanlarda doğal bitki örtüsünden yeterli ve verimli düzeyde yararlanılmamaktadır. Bu çalışmada, Nevşehir’de doğal yayılış gösteren ağaç, ağaççık, çalı, sarılıcı ve yer örtücü olmak üzere farklı ölçülerde 38 adet bitki taksonu belirlenmiş, kentsel alanlarda bu bitkilerle nasıl mekânlar oluşturulabileceğine yönelik bir tasarım senaryosu geliştirilmiştir. Sonuç olarak bitkisel tasarımlarda doğal türlerle de estetik ve fonksiyonel yönden etkili tasarımlar yapılabileceği ortaya konmuştur. Bu bağlamda sürdürülebilir ve ekonomik uygulamalar açısından yüksek potansiyele sahip doğal türlerin açık-yeşil alanlarda kullanımı teşvik edilmeli ve kültüre alınarak kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Peyzaj tasarımı, bitkisel tasarım, Doğal Bitki Örtüsü, Sürdürülebilirlik, Nevşehir

Using native plant species in planting designs in urban areas

Plants are the most important component of urban open-green spaces with their aesthetic and functional features. Turkey has a rich biological diversity with over 12 thousand natural plant species and over 3000 endemic plant species. This biodiversity has a high potential to create different compositions at planting designs. In creating livable spaces with planting design, both aesthetic and functional value are added to the spaces with the plants. Especially plant species which have aesthetic/functional values and high ecological tolerance are very important for planting designs. In this context, landscape designs made by utilizing natural vegetation present ecologically based sustainable alternatives. However, the natural vegetation in urban areas is not utilized adequately and efficiently. In this study, 38 plant taxa of different sizes were determined including trees, shrubs, climbing plants and ground cover plants naturally distributed plants in Nevşehir. A design scenario has been developed for how spaces can be created with these plants in urban areas. As a result, it has been revealed that effective designs, which are aesthetic and functional, can be made also with native species. In this context, the use of native plants with high potential in terms of sustainable and economic applications in open-green areas should be encouraged and their use should be expanded by taking them into culture.

Keywords:

Landscape design, Planting design, Natural vegetation, Sustainability, Nevsehir,

PDF

___

Acartürk R (2001) Şifalı Bitkiler Flora ve Sağlığımız. OVAK, Yayın No: 1, Ankara.
Akkemik Ü (2018) Türkiye’nin Bütün Ağaçları ve Çalıları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s:1366.
Altan T (2000) Doğal Bitki Örtüsü. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 235, 200 s., Adana.
Atik M, Karagüzel O (2007) Peyzaj Mimarlığı Uygulamalarında Su Tasarrufu Olanakları Ve Süs Bitkisi Olarak Doğal Türlerin Kullanım Önceliği. Tarımın Sesi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi Yayını, 15:9-12.
Barış ME (2002) Yeşil alan uygulamalarında doğal bitki örtüsünden yeterince yararlanıyor muyuz?. II. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, s: 91-95, Antalya.
Başköse İ, Dural H (2011) The Flora of Hasan (Aksaray Region, Turkey) Mountain. Biological Diversity and Conservation, 4(2): 125-148.
Beninde J, Veith M, Hochkirch A (2015) Biodiversity in cities needs space: A meta-analysis of factors determining intra-urban biodiversity variation. Ecology Letters 18: 581–592.
Bozok F, Aksoy A (2014) Hodul Dağı (Nevşehir-Kayseri) ve Çevresinin Florası. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 29(1): 10-28.
Cengiz B (2001) Batı Karadeniz Bölgesi Doğal Bitki Örtüsünde Peyzaj Uygulamaları Amacına Yönelik Bazı Creataegus L. Taksonlarının Saptanması. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
Chan L., Hillel O, Elmqvist T, Werner P, Holman N, Mader A and Calcaterra E (2014) User’s Manual on the Singapore Index on Cities’ Biodiversity (also known as the City Biodiversity Index). Singapore: National Parks Board, Singapore. ISBN: 978-981-07-8816-2.
Çay E (2010) Ankara Üniversitesi rektörlük kampüsü bitkisel tasarımında dekoratif amaçlı kullanılan ağaç ve çalıların saptanması üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Davis PH (1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vols.1-9, Edinburgh: Edinburgh Univ. Press.
Dee C (2001) Form and fabric in landscape architecture. Spon Press, London.
Deniz B, Şirin U (2005) Samson Dağı Doğal Bitki Örtüsünün Otsu Karakterdeki Bazı Örneklerinden Peyzaj Mimarlığı Uygulamalarında Yararlanma Olanaklarının İrdelenmesi. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(2): 5-12.
Dilaver Z (2001) Ayaş Beli ve çevresi doğal bitki örtüsü örneklerinin peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanılabilirliğinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Dilaver Z (2014) İç Anadolu Doğal Bitki Örtüsü Örneklerinden Peyzaj Mimarlığında Yararlanma. İklim Değişikliğine Yerel Çözümler: Doğal Bitki Örtüsüyle Sürdürülebilir Uygulamalar, Doğal Bitkilerle İklim Dostu Çankaya Parkları Projesi Eğitim Kitapçığı, Peyzaj Araştırmaları Derneği, Ankara.
Günal N (2013) Türkiye’de İklimin Doğal Bitki Örtüsü Üzerindeki Etkileri. Tematik Türk Dergisi , 1:1-22.
Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç M T (2012) Türkiye bitkileri listesi:(damarlı bitkiler). Nezahat Gökyiǧit Botanik Bahçesi Yayınları, s. 377-455, İstanbul.
Koç N (1977) Orta Anadolu Bölgesinin Kurağa Dayanıklı Yer Örtücü Bazı Önemli Doğal Çalı ve Çok Yıllık Otsu Bitkilerinin Peyzaj Mimarisi Yönünden Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. TÜBİTAK Tarım ve Ormancılık Grubu Kurak Bölge Araştırmaları, No:9, 75 s., Ankara.
Korkut A, Kiper T, Topal TÜ (2017) Kentsel peyzaj tasarımda ekolojik yaklaşımlar. Artium, 5(1): 14-26.
Köse H (1997) Ege Bölgesinde Doğal Olarak Yetişen Bazı Süs Ağaç Ağaççık ve Çalı Tohumlarının Çimlendirme Yöntemleri Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
Özbek B, Yıldırımlı Ş (2009) Flora of Hırka Dağı(Gülşehir-Hacıbektaş-Nevşehir). Ot Sistematik Botanik Dergisi, 16(2): 53-78.
Özhatay N, Byfield A, Atay S (2005) Türkiye’nin 122 Önemli Bitki Alanı, WWF Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) Yayını, İstanbul.
Özyavuz A (2011) Tekirdağ (Kumbağ-Şarköy Arası) Kıyı Şeridindeki Doğal Örtüde Bulunan Bazı Bitkilerin Saptanması Ve Peyzaj Mimarlığında Kullanım Olanakları. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ.
Sarı D, Karaşah B (2018) Bitkilendirme tasarımı öğeleri, ilkeleri ve yaklaşımlarının peyzaj tasarımı uygulamalarında tercih edilirliği üzerine bir araştırma. MEGARON, 13(3): 470-479.
Sarıbaş M (1998) Batı Karadeniz Bölgesinde doğal olarak yetişen odunsu süs bitkileri. I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, s: 44-50, Yalova.
Tanker N, Koyuncu M, Kurucu S (1989) Cappadocia-Ürgüp, Göreme and Ihlara Plants and Landscape, Ankara.
Topay M, Kaya Z (1998) Bartın-Amasra florasındaki bazı otsu süs bitkilerinin peyzaj değerlerinin saptanması ve kentsel mekanlarda kullanım olanakları. I. Ulusal Süs Bitkileri Kongresi, s: 74-82,Yalova.
Ulukuş T, Tugay O (2014) Ürgüp, Derinkuyu ve Hodul Dağı (Nevşehir/Türkiye) arasında kalan bölgenin florası. Biological Diversity and Conservation, 7(3): 42-57.
Ünal A, Dinç M (2000) Ekicek Dağı (Aksaray) ve Çevresinin Florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7(2): 89-110.
Vural M, Kol Ü, Çopuroğlu S, Umut B (1996) Göreme Milli Parkındaki Bitkilerin Tespiti ve Bunların Peyzaj Mimarisi Yönünden Değerlendirilmesi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten, No: 263, Ankara.
Yavuz H (2003) Avanos, Hacıbektaş ve Himmetdede (Nevşehir) Arasında Kalan Bölgenin Flora ve Vejetasyonunun Araştırılması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Yazgan ME, Korkut AB, Barış E, Erkal S, Yılmaz R, Erken K, Gürsan K, Özyavuz M (2005) Süs Bitkileri Üretiminde Gelişmeler. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt 1, 589-607, Ankara.