Öğretmen Adaylarının Bilgi Okuryazarlığı Becerilerindeki Zorlanma Düzeylerinin Sınıf Düzeylerine Göre Farklılıkları: Atatürk Üniversitesi Örneği

Bilgi gereksinimini tanımlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma, değerlendirme, etkin şekilde kullanma ve iletme becerilerini içeren bilgi okuryazarlığı, bilginin bir güç olarak kullanılma biçimidir. Bilgi okuryazarlığı becerilerinden yoksun eğitilmiş bir toplumun fertleri, bilgiyi bir güç olarak kullanmaktan yoksun kalabilir. Eğitimin ana aktörleri olan öğretmenlerin bu güce sahip olması toplumun gelişimi için önemlidir. Bu itibarla üniversitelerde öğrenim gören öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı eğitimleri önemli bir süreci kapsadığı ve çalışmanın temel problem noktası olarak öğretmen adaylarının bu becerilere tam anlamıyla sahip olamadan mezun oldukları düşünülmektedir. Bu çalışmada öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerindeki zorlanma düzeylerinin lisans eğitimleri süresince hangi seviyede geliştiği belirlenerek gelişimin sınıf düzeylerine göre farklılıklar gösterip göstermediği amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerinden bilme, erişim, değerlendirme, kullanma ve etik/yasal konularda üniversite eğitimleri boyunca ne derece geliştikleri sorularına cevap aranmıştır. Bu bağlamada araştırmanın örneklem grubu olarak belirlenen Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesinde öğrenim gören birinci ve son sınıflardaki öğretmen adaylarına “Bilgi Okuryazarlığı Anketi” uygulanmış ve elde edilen veriler araştırma kapsamında değerlendirilmiştir. Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerindeki zorlanma düzeyleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde öğrenimleri süresince bilgi okuryazarlığı becerilerindeki kazanımların arttığı izlenmiştir. Fakat kazanılan bu becerilerin ideal seviyenin altında olduğu görülmüştür. Çıkan bu sonuç öğretmen adaylarının üniversitedeki öğrenimleri süresince bilgi okuryazarlığı yetkinliklerinde yüksek oranda gelişemediklerini göstermektedir. Bu bağlamda öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerinin gelişmesi için lisans eğitimleri süresince bilgi okuryazarlığı veya diğer okuryazarlık eğitimlerine ilişkin iyileştirmelerin düzenlenmesi gerektiği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Öğretmen aday(lar)ı, bilgi okuryazarlığı becerileri, zorlanma düzeyi

Dıfferences Of Teacher's Strength In Informatıon Lıteracy Skılls Accordıng To The Class Level: Atatürk Unıversıty Example

Information literacy, which includes the ability to identify information needs, find, evaluate, effectively use and communicate the information needed, is a way of using information as a power. Members of an educated society lacking information literacy skills may be deprived of using information as a power. It is important for the development of society that teachers, who are the main actors of education, have this power. In this respect, it is thought that the information literacy education of teacher candidates studying at universities covers an important process and the main problem point of the study is that the teacher candidates graduate without having these skills fully. In this study, it was aimed to determine the level of difficulty in information literacy skills of teacher candidates during their undergraduate education and whether the development differs according to grade levels. For this purpose, answers were sought to the questions of how much the pre-service teachers' information literacy skills developed during their university education in knowing, accessing, evaluating, using and ethical/legal issues. In this context, "Information Literacy Questionnaire" was applied to the first and last year teacher candidates studying at Atatürk University Kazım Karabekir Faculty of Education, which was determined as the sample group of the research, and the data obtained were evaluated within the scope of the research. When the difficulty levels of teacher candidates in their information literacy skills were evaluated as a whole, it was observed that the gains in information literacy skills increased during their education. However, it has been observed that these acquired skills are below the ideal level. This result shows that pre-service teachers did not develop highly in their information literacy competencies during their education at the university. In this context, it is thought that improvements in information literacy or other literacy education should be organized during the undergraduate education in order to improve the information literacy skills of teacher candidates.

Keywords:

Teacher candidate (s), information literacy skills, proficiency levels,

PDF

___

Akkoyunlu, B., & Kurbanoğlu, S. (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz-yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (24), 1-10.
Akkoyunlu, B., & Yılmaz, M. (2005). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ile internet kullanım sıklıkları ve internet kullanım amaçları. Eğitim Araştırmaları, 19(5), 1-14.
Akkoyunlu, B. (1996). Bilgisayar okuryazarlığı yeterlilikleri ile mevcut ders programlarının kaynaştırılmasının öğrenci başarı ve tutumlarına etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (12), 127-134
Aldemir, A. (2004). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı düzeyleri üzerine bir araştırma: Sakarya Üniversitesi örneği (Tez No. 144222) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
American Library Association. (1989). American library association presidential committee on information literacy. https://www.ala.org/acrl/publications/whitepapers/presidential
Association of College and Research Libraries. (2000). Information literacy competency standards for higher education. http://hdl.handle.net/11213/7668
Ata, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin web 2.0 teknolojilerini kullanım durumları ile bilgi okuryazarlığı öz-yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Tez No. 286488) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Aziz, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Nobel Yayınları.
Balcı, K. (2013). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık başarısı, bilgisayar öz yeterlik ve bilgi okuryazarlık öz yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki (Tez No. 174211) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Başaran, M. (2005). Sınıf öğretmeni adaylarının bilgi okuryazarlıklarının değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 163-177.
Behrens, S. J. (1994). A conceptual analysis and historical overview of ınformation literacy. College & Research Libraries, 55(4), 309-322.
Beile O'Neil, P. M. (2005). Development and validation of the beile test of ınformation literacy for education (Publication No. 3193465) [Doctoral dissertation, University of Central Florida]. ProQuest Dissertations & Theses Global.
Bruce, C. (1997). The seven faces of information literacy. Auslib Press.
Callison, D., & Preddy, L. (2006). The blue book on information age inquiry, instruction and literacy. Libraries Unltd Incorporated.
Cannon, T. H. (2007). Closing the digital divide: An assessment of urban graduate teacher education students’ knowledge of information literacy and their readiness to integrate information literacy into their teaching [Doctoral dissertation, The University of San Francisco]. Retrieved from https://repository.usfca.edu/diss/252
Demiralay, R. (2008). Öğretmen adaylarının bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanımları açısından bilgi okuryazarlığı öz-yeterlik algılarının değerlendirilmesi (Tez No. 219051) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Erdem, M. & Akkoyunlu, B. (2002). Bilgi okuryazarlığı becerileri ve bu becerilerin öğrencilere kazandırılması için düzenlenecek öğrenme ortamlarının özellikleri. Journal of Qafqaz University, (9), 125-132.
Erdem, M. (2007). Self-efficacy levels of teachers in ınformation and computer literacy. World Applied Sciences Journal, 2(4), 399-405.
Foster, S. (1993). Information literacy: Some misgivings. American Libraries, 24(4), 344-345.
Gülnar, M. (2016), Öğrencilerin bilgi okuryazarlığı özyeterlik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Tez No. 451835) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Iannuzzi, P. (2000). Information literacy competency standards for higher education. Community & Junior College Libraries, 9(4), 63-67.
Johnson, C. M., & O'English, L. (2004). Information literacy in pre-service teacher education: An annotated bibliography. Behavioral & Social Sciences Librarian, 22(1), 129-139.
Kaptan, S. (2000). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Bilim Yayınları.
Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları
Kaya, S., & Durmuş, A. (2008). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve araştırma yaparken interneti kullanma düzeyleri. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu Sempozyum Kitabı (ss. 778-786), Kuşadası, Türkiye.
Kızıl, M. (2007). Yükseköğrenimde bilgi okuryazarlığı: Selçuk Üniversitesi örneği (Tez No. 218673) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kızılaslan, D. (2017). Bilgi okuryazarlığı ve üniversite kütüphaneleri: Bilgi okuryazarlığı planı hazırlama unsurları (Tez No. 215492) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Kuhlthau, C. C., Maniotes, L. K., & Caspari, A. K. (2012). Guided inquiry design®: A framework for inquiry in your school. ABC-CLIO.
Kurbanoğlu, S., & Akkoyunlu, B. (2001). Öğrencilere bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılması üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), 81-88.
Kurbanoğlu, S., & Akkoyunlu, B. (2002). Öğretmen adaylarına uygulanan bilgi okuryazarlığı programının etkililiği ve bilgi okuryazarlığı becerileri ile bilgisayar öz-yeterlik algısı arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), 98-105.
Kurbanoğlu, S., & Akkoyunlu, B. (2003, Ağustos). Information literacy and teacher education: A study applied in Turkey. 69th IFLA General Conference and Council, Berlin, Germay.
Kurbanoğlu, S., & Akkoyunlu, B. (2007, Mayıs). Öğretmen eğitiminde bilgi okuryazarlığının önemi. Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu, Azerbaycan Devlet Pedagoji Üniversitesi-Hacettepe Üniversitesi, Bakü, Azerbaycan.
Miner, A. (1992). Impact and implications of a library-use integrated program. Reference Librarian, 17(24), 257-267.
Nero, L. R. (1999) An assessment of ınformation literacy among graduating teacher education majors of four Pennsylvania state system of higher education universities (Publishing No. 9957769) [Doctoral dissertation, University of Pittsburgh]. ProQuest Dissertations Publishing
Ocak, G. (2008). Web tabanlı çoklu öğrenme ortamlarının öğrencilerin bilgi okuryazarlığı performansı üzerine etkisi (Tez No. 216430) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
Özel, N. (2013). Araştırma görevlilerine bilgi ve iletişim teknolojileri bağlamında bilgi okuryazarlığı becerilerinin kazandırılması (Tez No. 355810) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
Polat, C. (2005a). Üniversitelerde kütüphane merkezli bilgi okuryazarlığı programlarının geliştirilmesi: Hacettepe Üniversitesi örneği (Tez No. 160007) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
Polat, C. (2005b). Üniversite öğrencilerinin bilgi okuryazarlığı becerilerindeki zorlanma düzeyleri üzerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 19(4), 408-431.
Rader, H. B. (1995). Information literacy and the undergraduate curriculum (The library and undergraduate education). Library Trends, 44(2), 270-278
Rader, H. B. (2002). Information literacy 1973-2002: A selected literature review. Library Trends, 51(2), 242-259.
Saatçioğlu, Ö., Özmen, Ö., & Sürel Özer, P. (2003). Bilgi okuryazarlığı becerilerinin geliştirilmesinde kütüphanelerin rolü ve Dokuz Eylül Üniversitesi uygulaması. Bilgi Dünyası, 4(1), 45-63 Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B., & Lowe, C. A. (1998). Information literacy: Essential skills for the ınformation age (2nd end). ERIC Publications. Şenyurt, Ö. (2018). Türk milli eğitim sisteminde bilgi okuryazarlığı gereksinimlerinin karşılanması (Tez No. 510509) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi
Usluel, Y. K., (2007). Can ICT usage make a difference on student teachers’ information literacy self-efficacy. Library & Information Science Research, 29(1), 92-102.
Wilson, K. (1997, Haziran). Information skills: Reflections and perceptions of student teachers and related professionals. Annual conference of the International Association of School Librarianship help in conjuction with the association teacher-librarianship, Kanada.
Yasa, H. D. (2018). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile bilgi okuryazarlığı becerileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Tez No. 505477) [Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Yiğit, E. Ö. (2011). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı düzeylerinin ve teknoloji ile bütünleştirilmiş sosyal bilgiler öğretimine yönelik görüşlerinin belirlenmesi (Tez No. 298642) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.