TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NDE YER ALAN ATATÜRK ANITI ÜZERİNE BİR OKUMA: İDEALLEŞTİRİLENDEN GERÇEKLEŞTİRİLENE
Bu çalışma Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Atatürk için Türkiye Büyük Millet Meclisi bahçesinde yapılacak olan anıt yapısını belirleme sürecinin (1937-1981) dinamiklerini açığa çıkarmayı hedefler. Yapılacak olası bir anıtın belirlenmesi süreci 1937’de yeni meclis binası için açılan yarışmayla başlar. Aslında yarışmacıların teslim paftalarında yer alan perspektif ve cephe çizimlerinde Atatürk anıtının ya da olması muhtemel bir anıt için çeşitli öneriler yer almaktadır. Bunlara parallel olarak kazanan Avusturyalı mimar Clemens Holzmeister da yarışmaya teslim ettiği ve yıllar içinde ürettiği meclis binası eskiz ve çizimlerinde birden fazla yer ve şekilde anıt tasvirlerinde bulunmuştur. Binanın gerçekleştirilmesinden sonra meclis içinde ve bahçesinde gerçekleştirilmesi düşünülen sanat yapıtları üzerine tartışmalar üretilmiştir. Tam da bu sebeble tarihçiler, sanatçılar, mimarlar ve meclis ve senato üyelerinden oluşan bir komisyon sanat yapıtlarında ve meclis kampüsünde yapılacak anıtlarda temsil edilmesi gereken değerleri ve anlamları belirlemek üzerine birden fazla toplanmıştır. Bu tartışmaların ışığında 1979 yılında Atatürk anıtı için iki aşamalı bir yarışmaya çıkılması kararlaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
temsiliyet, Atatürk Anıtı, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Heykelciliği, yarışma
A READING ON ATATÜRK MONUMENT IN THE GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY: FROM IDEALIZED TO REALIZED
This study will search for the dynamics around the selection process of the monument for the founder of the Turkish Republic, Atatürk in the site of the Grand National Assembly of Turkey in a time period between 1937 and 1981. Time period of the selection process starts with the international architectural competition launched for the new Turkish Parliament House in 1937. There had been a number of proposals of a monument in the perspective and façade drawings submitted by most of the competitors in the international competition. In parallel the winner Austrian architect, Clemens Holzmeister envisaged a monument for Atatürk in a number of situations and positions in his drawings produced for the competition for the Grand National Assembly. After the realization of the building, the issue of building a monument for Atatürk in the site of the Assembly started to be discussed as a part of a search for artworks in the Assembly building and its garden. For that reason a committee of historians, artists, architects and parliament members assembled a number of times to discuss the meanings and values to be represented in the artworks and monuments in the Assembly Site around 1976. As a result of these discussions, a two stepped competition was opened for the monument of Atatürk in 1979. In light of the findings, it is believed that the discussions of the committee and the dynamics of the selection process of the monument will be enlightening on the priorities and values of bureaucrats, academicians and politicians.
Keywords:
representation, Atatürk Monument, Turkish Grand National Assembly, Turkish sculpture, competition.,
___
- BALAMİR, Aydan, 2002, “Prof. Clemens Holzmeister’la Salzburg’da yapılan Röportaj”, Mimarlık, No: 303, 16-18.
- BOZDOĞAN, Sibel, 2001, Modernism and Nation Building Process: Turkish architectural culture in the early Republic, University of Washington Press, Seattle
- ÇİNİCİ, Behruz, 1995, Clemens Holzmeister: Mimarlık Tarihi Ders Notları, 1951-1952, İTÜ Yayınları, İstanbul.
- DEMİRKOL, Hatice, G., 2009, The Turkish Grand National Assembly Complex: an evaluation of the function and meaning of parliamentary spaces, Deparment of Architecture, Middle East Technical University, (Unpublished Doctoral Dissertation) Ankara.
- GEZER, Hüseyin, 1979, “Türkiye Büyük Millet Meclisi Atatürk Anıtı”, Arkitekt, No: 376, İstanbul, 130-145.
- GEZER, Hüseyin, 1984, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- NICOLAI, Bernd, 1998, Moderne und Exile: Deutschschsprachige arkitekten in der Türkei 1925-1955, Verlag für Bauwesen, Berlin
- Nicolai, Bernd, 2000, “Zeichen Geordneter Macht -Clemens Holzmeister und die Türkei”, Clemens Holzmeister, ed. Georg Rıgele, Georg Loewit, Haymon-Verlag, Innsbruck, 1161
- T.B.M.M. Anıtlar Dizisi- Önfikir Araştırması I. Toplantı Bildiriler ve Tutanaklar, 1976, T.B.M.M. Matbaası, Ankara
- T.B.M.M. Anıtlar Dizisi- Önfikir Araştırması I. Toplantı Programı, 1976, T.B.M.M. Matbaası, Ankara
- T.B.M.M. Anıtlar Dizisi- Önfikir Araştırması II. Toplantı Bildiriler ve Tutanaklar, 1976, T.B.M.M. Matbaası, Ankara.
- T.B.M.M. Anıtlar Komitesi Çalışmaları Tutanakları, 1976, T.B.M.M. Matbaası, Ankara.
- Türkiye Büyük Millet Meclis Atatürk Anıtı Yarışma Şartnamesi, T.B.M.M. Matbaası, Ankara. Türkiye Büyük Millet Meclisi Atatürk Anıtı Yarışması Jüri Raporu ve Kollokyum, T.B.M.M. Matbaası, Ankara. Türkiye Büyük Millet Meclisi Atatürk Anıtı Albümü. VALE, Lawrence, J., 1992, Architecture, Power and National Identity, Yale University Press, New Haven, London.
- Fig.1 First variation of the monument as in 1937 submission of Clemens Holzmeister, Statue of the Roof (Anıt heykelin ilk varyasyonu, Clemens Holzmeister, 1937) (Nicolai 1998: 170)
- Fig. 2 Second variation of the monument as in 1938 submission of Clemens Holzmeister, Statue on an Obelisk (Anıt heykelin ikinci varyasyonu, Clemens Holzmeister, 1938) (Nicolai 1998: 171)
- Fig. 3 First Prize, The submission of Hüseyin Gezer and İmran Gezer, model (Birinci ödül, Hüseyin Gezer and İmran Gezer, 1979) (Gezer 1979: 130)
- Fig Second Prize, Submission by Mehmet Aksoy, Canan Erselçuk , model (İkinci Ödül, Mehmet Aksoy ve Canan Erselçuk, 1979) (Gezer 1979: 131)
- Fig Third Prize, Submission by Şadi Çalık, Fatih Gorbon, model (Üçüncü Ödül, Şadi Çalık ve Fatih Gorbon, 1979) (Gezer 1979 : 131)
- Fig The site model of the third prize depicting the volumetric monument at the center of the ceremonial court (Hacimsel anıtın tören avlusunda konumlanışı, Üçüncü Ödül, 1979) (Gezer 1979: 131)
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
KAĞIT KONSERVASYONUNDA KULLANILAN YAPIŞTIRICILAR (THE ADHESIVES FOR USE IN PAPER CONSERVATION)
DUVAR RESİMLERİ VE MOZAİKLERİN "TAŞINABİLİR"LİĞİ (“REMOVABILITY” OF WALL PAINTINGS AND MOSAICS)
ŞEHİR DUVARLARI VE GÖÇEBELER: HELLENİSTİK ÇAĞ SONRASI VE ORTA ÇAĞ DÖNEMLERİNDE ARKEOLOJİK PARALELLER