TÜRK SARAY MİMARİSİNDE KONUT TASARIMI İLE BİÇİMLENEN ANITSAL YAPIYA AZERBAYCAN'DAN BİR ÖRNEK

Türk saray mimarisinin yapısal özelliklerinin başında konutlarla etkileşim içerisindebulunduğu ve yapı tasarımlarının kaynağında konut şemalarının etkin rol oynadığı artık tartışma kabul etmez bir gerçektir. Aynı zamanda hükümdar veya üst düzey yöneticilerinin konut yapısı olarak Türk saraylarının birçoğunun plan ve form gelişiminde, geleneksel ev şemalarının farklı uygulamaları ile karşılaşılmaktadır. Azerbaycan Hanlıkları döneminin anıtsal eserlerinden olan Şeki Han Sarayı (XVIII. yy. ortaları), bu karakteri en iyi şekilde yansıtan örneklerden birisi olup, aynı zamanda XX. yüzyılın başlarına kadarki kent evlerine prototip oluşturan özelliği ile ayrıca önem arz etmektedir. Bu özelliğini konakların tezyinatına da aksettiren saray, Osmanlının Batılılaşma sürecinde yaygınlaşan duvar resimlerinin ünik örnekleri ile süslenmiştir

AN EXAMPLE FROM AZERBAIJAN TO MONUMENTAL STRUCTURE SHAPED WITH HOUSING DESIGN IN TURKISH PALACE ARCHITECTURE

It is an indisputable truth from now on that Turkish palace architecture was in interaction with structural properties of houses at most and that it played an influential role on house schemes in the source of structural designs. At the same time, different applications of traditional house schemes are encountered in plans and forms of many Turkish places which are sultans' and executives' residential houses. Sheki Khan Palace, one of the monumental works of Azerbaijan Khanates period (until mid XVIII century), as one of the examples reflecting this character best, draws attention with its features forming the prototype of the houses until early XX century. The palace, which reflects its property on mansions, is decorated with mural paintings depending on the same tradition with unique property and which spread during the era of westernization of the Ottoman.

PDF

___

Arel, A. 1991. "Anadolu'da, Geleneksel Konut Düzeninde Kültürel Etmenler", Uluslararası Dördüncü Türk Kongresi Bildirileri, 4-7 Kasım 1997, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, I: 31-41.
Arık, R. 1988. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Arık, R. 2012. "Sınır Tanımayan Bir Bezeme Motifi", Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ-Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Eskişehir, I: 71-75.
Armutak, A. 2004. "Doğu ve Batı Mitolojilerinde Hayvan Motifi II", İstanbul Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 30 (2): 143-157.
Askerova, N. S. 1979. Dvorets Shekinskikh Khanov, İnstitut Arkhitekturı i İskusstva Akademii Nauk Azerbaydjanskoy SSR, Moskva: İzdatelstvo Stroyzdat.
Askerova, N. S. 2004. "Şeki'nin Aynalı Buharıları", Elm ve Heyat Dergisi, , Bakı: Elm Neşriyyatı, 1-2: 3-4.
Aynalıkavak Kasrı. 1994. İstanbul:TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı
Azizov, A. 2010. Azerbaycan'ın Kuzeybatı Bölgesinin Mimari Dokusu, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü), İstanbul.
Bretanitskiy, L., Datiyev, S., Mamikonov L. ve Motis, D. 1948. Nukha (Azerbaydjan), Moskva: İzdatelstvo Akademii Arkhitekturı SSR.
Cantay, G. 2008. "Türk Süsleme Sanatında Meyve", Turkish Studies, 3/5, Fall: 32-64.
Çingizoğlu, E. 2011. Hüseyinkulu Han Govanlı-Gacar, Bakı: Mütercim.
Çoruhlu, Y. 2010. Türk Mitolojisinin Anahatları, Istanbul: Kabalcı Yayınları.
Efendiyev, S. 2001. "Şeki Han Sarayı", Dirçeliş-XXI Esr Dergisi, Bakı, 39: 183-191.
Eldem, S. Hakkı ve Akozan, F. 1982. Topkapı Sarayı: Bir Mimari Araştırma, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ersoy, A. 2002. "Eyüp'deki Mezar Taşlarında Servi Ağacı Kültü", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüp Sultan Sempozyumu, 11-13 Mayıs 2001, İstanbul, 90-95.
Esin, E. 2004. Orta Asya'dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul. Gaffarlı, R. 1999. Mif ve Nağıl, Epik Enenelerde Janrlararası Elage, Bakı.
Gündoğdu, H. 1973. Türk Mimarisinde Figürlü Taş Plastik, (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü, Yayınlanmamıs Doktora Tezi), İstanbul.
Kançal-Ferrari, N. 2005. Kırım'dan Kalan Miras, Hansaray, İstanbul: Klasik.
Karahüseyin, G. ve Saçaklı, P. 2004. "Dolmabahçe Sarayı Harem Dairelerinin Mekan Fonksiyonları Açısından Değerlendirilmesi", Milli Saraylar, İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, 2: 83-93.
Kazıyev, M. 1958. Azerbaycanın Tarihi Abideleri, Bakı: Azerbaycan SSR Elmler Akademiyası Neşriyyatı.
Kerimov, K., Efendiyev, R., Rzayev, N. ve Hebibov, N. 1992. Azerbaycan İnceseneti, Bakı: İşıg Neşriyyatı.
Mamedzade, K. 1983. Stroitelnoe İskusstvo Azerbaydjana, Baku: İzd. Elm.
Memmedzade, K., Azerbaycanda İnşaat Seneti, Elm Neşriyyatı, Bakı 1978.
Miklashevskaya, M. P. 1952. "Stennıye Rospisi Azerbaydjana XVIII-XIX. vv.", Arkhitektura Azerbaydjan, Baku, 473-497.
Mükerremoğlu, M. 2004. "Şeki Han Sarayı Evvelki Görkemine Gaytarıldı", Halk Gazetesi, Bakı, 260 (24827), 9 Noyabr,: 3.
Opisaniye Shekinskikh Provintsiy sostavlennoye v 1819 g. po rasporyajeniyu glavnogo upravitelya Gruzii Yermolova general-mayorom Akhverdovım i statskim sovetnikom Mogilevskim, Tiflis.
Ögel, S. 1988. "Geleneksel Türk Evine Bir Kaynak Olarak Topkapı Sarayı", Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı, İstanbul, III: 126-147.
Parman, E. 1993. "Bizans Sanatında Tavus Kuşu İkonografisi", Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar ve Güner İnal'a Armagan, Ankara, 387-398.
Peker A. Uzay. 1996. Anadolu Selçuklularının Anıtsal Mimarisi Üzerine Kozmoloji Temelli Bir Anlam Araştırması, (İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Pritsak, O. 1955. "Qara", Zeki Velidi Toğan'a Armağan, Maarif Vekaleti, İstanbul, 239-263.
Renda, G. 1977. Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Salamzade, A. ve Sadıkzade, A. 1961. XVIII-XIX Esrlerde Azerbaycanda Yaşayış Binaları, Bakı: Elmler Akademiyası Neşriyyatı.
Salamzade, A., İsmayılov M. ve Memmedzade, K. 1986. Şeki, Tarihi Memarlıg Oçerki, Bakı Elm Neşriyyatı.
Saner, T. 1999. "Lale Devri Mimarlığında Hint Esinleri: Çinihane", Sanat Tarihi Defterleri 3, İstanbul: Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayını, 6: 35-54.
Skubchenko, G. 1945. "K Voprosu o Sostoyanii i Restovratsii Khanskogo Dvortsa v Gorode Nukhe", Sbornik Material, İzvestiya Otdela Okhranı Pamyatnikov Arkhitekturı, Moskva-Baku: İzdatelstvo Gosudarstvennoye Arkhitekturnoye: 134-154
Sözen, M., Devletin Evi Saray, Sandöz Kültür Yayınları, İstanbul 1990.
Tanman, M. Baha. 1994. "Divanhane", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, IX: 437-444.
Useynov, M., Bretanitskiy, L. ve Salamzade, A. 1963. İstoriya Arkhitekturı Azerbaydjana, Gosudarstvennoye İzdatelstvo Literaturı po Stroitelstvu Arkhitekture i Stroitelnım Materialam, Moskva.
Useynov, M. ve Bretanitskiy, L. 1986. "Arkhitekturnoye Naslediye Azerbaydjana", Skvozy Veka, K İstokam Kulturı Narodov SSSR, Moskva: İzdatelstvo Znaniye, 2: 183-196.