KÖK TÜRKLERDE İKONOGRAFİK AÇIDAN KUŞ FİGÜRLERİ

Bu çalışmada, Kök Türkler dönemine ait mezar komplekslerinde bulunan kuş figürleri ikonografik açıdan değerlendirildi. Gizemini koruyan bu kuş figürlerinin neleri sembolize ettiği tarihi kaynaklardan ve arkeolojik verilerden destek alınarak aydınlatılmaya çalışıldı. Muhtemelen doğal görünümlü yırtıcı kuş (kartal, doğan) figürleri, ölüyü ve gökyüzüne yükselmeyi, fantastik görünümlü kuş figürleri ise ölüyü koruyan mitolojik bir kuş olan Fenghuang'ı (Feniks) ifade etmektedir. Erken Orta Çağ'da üslup ve anlam olarak Türklerdeki kuş figürleriyle Çinlilerdeki kuş figürleri yakından ilişkiliydi.

THE BIRD FIGURES IN KOK TURKS IN ICONOGRAPHIC TERMS

In this work, the bird figures that were found in grave complexes belonging to Kok Turks era, are evaluated in terms of iconography. These bird figures still preserve their mystery and what they symbolise is tried to be clarified with the support of historical sources and archaeological datas. Probably, natural looking bird of prey (eagle, falcon) figures expressed the dead and the ascend to heaven while fantastic looking bird figures expressed the Fenghuang (Phoenix), a mythlogical bird that protects the dead. The bird figures of Turks and of the Chinese were closely related in the early medieval in terms of style and meaning.

PDF

___

Birrell, A. 1993. Chinese Mythology: An Introduction, Baltimore-London: Johns Hopkins University Press.
Birrell, A. 1999. The Classic of Mountains and Seas, London: Penguin Books.
Bodde, D. 1961. "Myths of Ancient China", Mythologies of the Ancient World, ed. S. N. Kramer, New York: Anchor Books, 369-408.
Voytov, ?. ?. 1996. Drevneturkskiy Panteon i Model Mirozdaniya v Kultovo-Pominalnıh Pamyatniki Mongolii VI-VIII. ?oskva.
Buck, D.D. 1975. "Three Han Dynasty Tombs at Ma-Wang-Tui", World Archaeology, 7(1): 30-45.
Chang, K.-C. 1971. The Archaeology of Ancient China, New Haven-London: Yale University Press.
Chinnery, J. 2012. The Civilization of Ancient China, Rosen Classroom.
Defoort, C. 1996. The Pheasant Cap Master (He Guan Zi): A Rhetorical Reading, State University of New York Press.
Çeşmeli, İ. 2015. "Tarihi Kaynaklara Göre Türk Göçebelerinde Dinler, Kültler, Ritüeller ve İkonografi (M.S. 8. Yüzyıla Kadar)", Art-Sanat, 3: 45-96
Eberhard, W. 1986. Dictionary of Chinese Symbols: Hidden Symbols in Chinese Life and Thought, London-New York: Routledge.
Ergin, M. 1988. Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Feng, Z. 2004. "The Evolution of Textiles Along the Silk Road", China: Dawn of a Golden Age 200-750, New York: The Metropolitan Museum of Art, 67-78.
Groot, J. J. De. 1892-1910. The Religious System of China, I-VI, Leiden: E.J. Brill.
Hsün Tzu. 1969. Basic Writings, tr. B. Watson, New York-London: Columbia University Press.
İbn Fadlan. 2013. İbn Fadlan Seyahatnamesi, çev. R. Şeşen, İstanbul: Yeditepe Yayınevi. Jettmar, K. 1967. Art of the Steppes, trans. A.E.Keep, New York: Crown Publishers.
Jisl, L. 1963. "Kül-Tegin Anıtında 1958'de Yapılan Arkeoloji Araştırmalarının Sonuçları", Belleten, XXXII (107): 387-410.
Jisl, L.1997. The Orkhon Türks and Problems of the Second Eastrn Türk Kaghanate, Prag: Naprstek Museum.
Legge, J. 1885. The Liki, The Sacred of the East,27-28, Oxford: Oxford University Press.
Mahmûd el-Kâşgarî. 2007. Dîvânü Lugâti't-Türk, çev. S. T. Yurtsever ve S. Erdi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Mau-Tsai, Liu. 2011. Doğu Türkleri, çev. E. Kayaoğlu ve D. Banoğlu, İstanbul: Selenge.
Nowgorodowa, E. 1980. Alte Kunst der Mongolei, Leipzig: E. A. Seemann Verlag.
Ölmez, M. 2013, Orhun-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan'daki Eski Türk Yazıtları, Ankara: BilgeSu.
Radloff, W. 1892. Atlas der Altertümer der Mongolei, Sankt Petersburg.
Ross, E. D. and V. Thomsen. 1930. "The Orkhon Inscriptions: Being a Translation of Professor Vilhelm Thomsen's Final Danish", Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, 5 (4): 861-876.
Rudolph, R., Yu, W. 1951. Han Tomb Art of West China, Berkeley: University of California.
Stark, S. 2008. Die Altturkenzeit in Mittel- und Zentralasien. Archaologische und Historische Studien, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert.
Stark, S. 2009. "Some Remarks on the Headgear of the Royal Turks", Journal of Inner Asian Art and Archaeology, 4: 119-133.
Sullvian, M. 1984. The Arts of China, Berkeley-Los Angeles-London: University of California Press.
Şer, Ya. A. 1966. Kamennıe İzvayaniya Semireçya, Moskva-Leningrad.
?mahelová, L. 2014. Kül-Tegin monument. Turkic Khaganate and research of the First Czechoslovak- Mongolian expedition in Khöshöö Tsaidam 1958, Diserta?ní práce, Univerzita Karlova v Praze Filozofická fakulta Ústav pro archeologii.
Tekin, T. 2010. Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tekin, T. 2013, Irk Bitig, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Tseng, L. L.-Y. 2011. Picturing Heaven in Early China, Harvard University Press.
TİKA. 2001. Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi Albümü, Album of the Turkish Monuments in Mongolia, Köktürk Kağanlığının Kuruluşunun 1450. Yıldönümü Anısına, haz. O. F. Sertkaya, C. Alyılmaz, T. Battulga, çev. İ. Kuşcu, M. Homriş, A. Şen, R. Nurdun, Ankara: TİKA.
TİKA. 2002. Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara: TİKA.
TİKA. 2003. Moğolistan'daki Türk Anıtları Projesi 2001 Yılı Çalışmaları (Work for the Project Turkish Monuments in Mongolia in Year 2001), Ankara: TİKA.
Walker, A. 2010. "Patterns of Flight: Middle Byzantine Appropriation of the Chinese FengHuang Bird", Ars Orientalis, 38: 189-216.
Watt, C. Y. J., Jiayao A., Howard, A. F., Marshak, B. I., Bai S. and Feng Z. 2004. China: Dawn of a Golden Age 200-750, New York: The Metropolitan Museum of Art.
Yang, L., An, D. and Turner, J. A. 2005. Handbook of Chinese Mythology, Oxford: Oxford University Press.
Williams C. A. S. 2006. Chinese Symbolism and Art Motifs, Vermont: Tuttle Publishing.
İNTERNET KAYNAKLARI (son erişim 10.07.2015)
1- http://bitig.org/?mod=1&tid=1&oid=19&lang=e
2- http://bitig.org/?mod=1&tid=1&oid=18&lang=e
3- http://www.kaogu.net.cn/en/News/New_discoveries/2014/1121/48316.html
4- http://www.cernuschi.paris.fr/en/collections/pillow
5- http://sites.asiasociety.org/arts/liao/swf/main.html
6- http://ctext.org/dictionary.pl?if=en&id=83512
7- http://ctext.org/dictionary.pl?if=en&id=28639
8- http://depts.washington.edu/silkroad/museums/ubhist/turk.html
9- http://bitig.org/?m=3&oid=15&mod=1&tid=1&lang=e
10- http://bitig.org/?tid=1&oid=16&m=2&curi=6&lang=e&mod=1
11- http://bitig.org/?mod=1&tid=1&oid=18&lang=e
12- http://bitig.org/?mod=1&tid=1&oid=19&lang=e
13-http://www.hnmuseum.com/hnmuseum/eng/collection/ collectionContent.jsp?infoid=0137fecd76e34028848337deb0d205ea
14-http://www.hnmuseum.com/hnmuseum/eng/whatson/exhibition/mwd_2_5.jsp#
15- https://www.pinterest.com/pin/536421005587708582/
16- https://www.pinterest.com/pin/129971139219873220/
17- http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/80777?search_no=16&index=3
18- https://www.flickr.com/photos/27305838@N04/4398579447