İÇ MEKÂNDA KULLANIM VE TEKNİK ÖZELLİKLER AÇISINDAN HEREKE HALISI

Dokumacılık Türkler tarafından Orta Asya’dan Anadolu’ya, geçmişten günümüze dek önem verilen birsanat kolu olmuştur. Eşsiz sanat değeri ve zenginliği ile tanınan ipekli ve yünlü dokumalar zaman içindeolağanüstü bir şekilde gelişmiş ve yayılmıştır. Dokuma sanatında önemli bir yer tutan halı ise Türklertarafından Dünyaya tanıtılmış ve kazandırılmıştır. Bilinen en eski Türk halıları günümüzde Dünyanın öndegelen müzelerinde sergilenmektedir. 11. yüzyıldan itibaren Selçuklular ile birlikte Doğudan Batıya doğruyayılmaya başlayan halı sanatı Anadolu’da halkın duygularını dışa vurduğu kültürel bir miras olmanın yanısıra sanat kolu olmaktan ziyade üretime yönelmiş ve zamanla dokumacılık endüstrisi olarak gelişmegöstermiştir. Saray halıları içinde Hereke halısı üretim açısından Türk halı tarihinde önemli bir yeredinmiştir. Hereke halılarının teknik özellikleri ile ilgili yazılı akademik çalışmalar az sayıda olmakla beraberbu halıların iç mekânda kullanımına ve özellikle de yurtdışı örneklerde kullanımına ilişkin bilgiler yetersizdir.Bu çalışmada öncelikle Türk halı sanatı hakkında bilgi verilmiş ve Hereke halısının tarihsel süreçte ortayaçıkış öyküsüne değinilerek Türkiye ve Dünyada iç mekânda kullanımı örnekler üzerinden incelenmiş vesonuçta Hereke halısının iç mekânın tasarımı ve halı sanatına etkileri ortaya konmuştur.

TECHNICAL AND INTERIOR USE PROPERTIES OF HEREKE CARPET

Weaving has been an art branch that has been given importance by Turks from Central Asia to Anatolia, from past to present. Silk and woollen fabrics, known for their unmatched artistic value and richness, have been extraordinarily developed and spread over time. Carpet, which has an important place in weaving art, was introduced and brought to the world by the Turks. The oldest known Turkish rugs are exhibited in the world's leading museums today. Carpet art, which started to spread from the East to the West with the Seljuks since the 11th century, has turned towards production rather than being an art branch as well as being a cultural heritage in which people express their feelings in Anatolia and developed as a weaving industry in time. Among the palace carpets, Hereke carpet has gained an important place in the Turkish carpet history in terms of production. Although there are few academic studies on the technical features of Hereke carpets, there is insufficient information about the use of these carpets indoors and especially in foreign examples. In this study, first of all information about Turkish rugs and Hereke it demonstrated the historical process in the emergence of a history reference and Turkey were examined through examples of the use of space inside the world and the resulting Hereke carpet interior design and its effects on carpet art of carpet.

PDF

___

Alantar. (2018). Hermeneutics of Carpets, Alive, , Ocak, 6-17.
Arslan, S. (2018). “Kumkapı Halılarında Desen ve Teknik Özellikler”, İdil, Vol.7, s.695- 700.
Banham, J. (1997). Encyclopedia Interior Design., Published by Routledge Taylor & Francis Group, London and New York. https://books.google.com.tr/books?id=MlKhCAAAQBAJ&pg= PT3&hl=tr&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false
Deniz, B. (2005). “Anadolu Türk Halı Sanatının Kaynakları”, Sanat Tarihi Dergisi, Nisan, s.79-103.
Demirarslan, D. (2000). “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü”, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, s.87-92.
Ergene, C. (1992). “Türk Saray Halıları”, Kültür ve Sanat Dergisi, Yıl, 4 Sayı 13, Mart, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, s.26-27.
Ergüney, Y., Pilehvarian, N. K. (2015). “Ondokuzuncu Yüzyıl Dünya Fuarlarında Osmanlı Temsiliyeti”, Megaron, Cilt 10, Sayı 2, s. 224-240.
Hereke Halı Kataloğu, (1993). Sümer Halı, https://www.nadirkitap.com/hereke-hali-katalogukitap8353581.html.
İnalcık, H. (1994). Quataert, An Economic and Social History of Ottoman Empire, Vol. 21600- 1914, Cambridge University Press.
Küçükerman, Ö. (1987). Hereke Fabrikası, Sümerbank, İstanbul, 1987.
Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Genel Yayın No 185, Sanat Dizisi:33.
Özel, A. (1989). Halıcılık, Devlet Bakanlığı, Yayın No.44. Stearns, P. (2013). The Industrial Revolution in World History, Westview Press.
Strzygowski, H., Glück, F., Köprülü, A. C. (1974). Eski Türk Sanatı ve Avrupa’ya Etkisi, çev. A. C. Köprülü, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları:152.
Yavuz, F. (2013). “Başkaları Görsün Diye Ustalarını Kör Eden Antika Halılar”, El Sanatları Dergisi S.16, s.110-115.
İnternet Kaynakları
Yavuz, F., (2020). “Pile Carpet”, Hermitage Müzesi, https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digitalcollection/25.%20Archaeological%20Artifacts/879870/!ut/p/z1/jZBLT8MwEIT_Cj3kiL15OEl7s4x EKS1BFY_gC3IjxzFK4sgxjcSvxyAuIAjd20gzs98u5rjEvBdHrYTTphet1088fS4oTcOYwaZg5AJosb8le3 ZzCWGCHz8N8MdQwPyU_IyBz9dv_lvgL4jsju0U5oNwzbnua4PLiKAzaqtGSNMapSvReul0LSo34jL PlnkGno3_aL-6znz7HVkXxQOLWPJlmOfThw5NVYcAkYhAGC8B8izKkjz9gKP9Ic49nJW1tNKiVu_3jg3jKsAApimCSljVCtRZboAfos0ZnS4_O7EQ3dfvm3X8ELa45YuFuIgnaH/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/?lng=t, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Ör, E., (2012). “Çinden çakma Hereke harekâtı”, 12.01.2012, https://www.haberturk.com/ekonomi/haber/haber/705447-cinden-cakma-hereke-harekati, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Ör, E., (2019). “Home of world-famous Hereke carpets”, 10.01.2019, https://www.hurriyetdailynews.com/home-of-world-famous-hereke-carpets-140383, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Ör, E. (2018). “Osmanlılar Şikago’da”, 13.01.2018, https://theanatoliapost.com/2018/01/13/osmanlilar-sikagoda/, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A. (2012). “Türkiye Fuar Albümü/ Osmanlı Dönemi”, https://www.idtm.com.tr/kutuphane/fuar_albumu/turkiye-fuar-albumu-201-256.pdf, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A, (2019). “Asırlık halı desenleri hafızalardan silinmeyecek”, 12.01.2019, T.C. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/yerel_basin/detay/asirlik-hali-desenlerihafizalardan-silinmeyecek, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A, (2017). “52 metrekarelik Hereke halısı tezgahtan indirildi”, 13.07.2017, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/52-metrekarelik-hereke-halisi-tezgahtan-indirildi/860585, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A, (2019). “Dokumanın Saltanatı; Hereke Halıları”, 10,10,2019, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, https://www.millisaraylar.gov.tr/blog/dokumanin-saltanati-hereke-halilari, Erişim tarihi: 15.3.2020.
Işıklı, A (2018). “Yıldız Şale Köşkü'nden 120 yıl sonra çıkarılan halı yıkandı”, 27.12.2018, https://www.sabah.com.tr/galeri/kultursanat/yildiz-sale-koskunden-120-yil-sonra-cikarilanhali-yikandi, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A. (2019). “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Dolmabahçe Sarayı'nda gençlerin sorularını cevapladı”, 18.05.2019, T.C. Cumhurbaşkanlığı, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/105414/cumhurbaskani-erdogan-dolmabahce-sarayinda-genclerin-sorularini-cevapladi, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A, (2009). “Dolmabahçe Sarayı Hakkında Bilgi ve Resimler”, https://www.delinetciler.net/showthread.php?t=76067, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Işıklı, A, (2017). “Beylerbeyi Sarayı'ndaki 136 metrekarelik halı restore edildi”, 21 Şubat, 2017, https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/beylerbeyi-sarayindaki-136-metrekarelik-hali-restoreedildi/754813, Erişim tarihi: 15.03.2020.
“Küçüksu Kasrı”, Milli Saraylar, https://www.millisaraylar.gov.tr/kasirlar/kucuksu-kasri, Erişim tarihi: 15.03.2020.
-----, (2020). “LA HAYE- Palais de la Paix - Salle du Conseil Administratif”, https://www.ebay.fr/itm/Pays-Bas-LA-HAYE-Palais-de-la-Paix-Salle-du-Conseil-Administratif-i4240/332616705135, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Mortel, R. (2018), “Neues Palais, Potsdam“, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Neues_Palais,_Potsdam_(42)_(39307785565).jpg, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Huis Doorn Müzesi (2020). https://www.huisdoorn.nl/en/museum/museum-huis-doorn/, Erişim tarihi: 15.03.2020.
-----, (2019). “Carpets Of Buckingham Palace Are Restored In Turkey”, 07.09. 2019, http://www.maremontrealestate.com/tr/general/carpets-of-buckingham-palace-are-restoredin-turkey/, Erişim tarihi: 15.03.2020.
“Vermeil Room”, Beyaz Saray Müzesi, http://www.whitehousemuseum.org/floor0/vermeilroom.htm, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel Kaynaklar
Görsel 1. Pazırık Halısı, -----, (2020). “Pile Carpet”, Hermitage Müzesi, https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/25.%20 Archaeological%20Artifacts/879870/!ut/p/z1/jZBLT8MwEIT_Cj3kiL15OEl7s4xEKS1BFY_gC3IjxzF K4sgxjcSvxyAuIAjd20gzs98u5rjEvBdHrYTTphet1088fS4oTcOYwaZg5AJosb8le3ZzCWGCHz8N8Md QwPyU_IyBz9dv_lvgL4jsju0U5oNwzbnua4PLiKAzaqtGSNMapSvReul0LSo34jLPlnkGno3_aL6znz7HVkXxQOLWPJlmOfThw5NVYcAkYhAGC8B8izKkjz9gKP9Ic49nJW1tNKiV-u_3jg3jKsAA pimCSljVCtRZboAfos0ZnS4_O7EQ3dfvm3X8ELa45YuFu-IgnaH/dz/d5/L2dBISEvZ0FBIS9nQSEh/ ?lng=t, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 2. Hereke Halı Fabrikası, 1914, Yazar Arşivi.
Görsel 3. Günümüzde Hereke Fabrikasında Halı Dokuma, -----, (2019). “Home of world-famous Hereke carpets”, 10.01.2019, https://www.hurriyetdailynews.com/home-of-world-famoushereke-carpets-140383, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 4. 1890 yılında Müdür Akif Bey ve Hereke Fabrika-i Hümayununda Desinatörler Çalışır Halde Görülmektedir, Alantar H. (2018). “Hermeneutics of Carpets”, Alive, Ocak, 6-17.
Görsel 5. 1893 Chicago Dünya Fuarı’nda Osmanlı Sergisinde Hereke Halıları, 1909 Bursa Sergisi Hereke Halıları ve Dokumaları, -----, (2018). “Osmanlılar Şikago’da”, 13.01.2018, https://theanatoliapost.com/2018/01/13/osmanlilar-sikagoda/, Erişim tarihi: 15.3.2020; Işıklı, A. (2012). “Türkiye Fuar Albümü/ Osmanlı Dönemi”, https://www.idtm.com.tr/kutuphane/ fuar_albumu/turkiye-fuar-albumu-201-256.pdf, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 6. Hereke Halısı Yedi Dağın Çiçeği Deseni, (Yazar Arşivi).
Görsel 7. Hereke Halısında Solda Kır çiçeği, Sağda Kafkas Deseni Görülmektedir, (Yazar Arşivi).
Görsel 8. Yıldız Şale Köşkü Tören Salonu’nda Hereke Halısı, (Yazar Arşivi).
Görsel 9. Yıldız Şale Köşkü Tören Salonu Halısının Restorasyonu, (Yazar Arşivi).
Görsel 10. Dolmabahçe Sarayı Muayede Salonunda Hereke Halısı, (Yazar Arşivi).
Görsel 11. Dolmabahçe Sarayı Muayede Salonu’nda Cumhurbaşkanlığı Tarafından Düzenlenen Bir Toplantıda Bir Başka Hereke Halısı Mekândaki Yerini Almış Halde Görülmektedir. -----, (2019). “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Dolmabahçe Sarayı'nda gençlerin sorularını cevapladı”, 18.05.2019, T.C. Cumhurbaşkanlığı, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/105414/ cumhurbaskanierdogan-dolmabahce-sarayi-nda-genclerin-sorularini-cevapladi, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 12. Dolmabahçe Sarayı Atatürk’ün Çalışma Odasında Hereke Halısı, -----, (2009). “Dolmabahçe Sarayı Hakkında Bilgi ve Resimler”, https://www.delinetciler.net/ showthread.php?t=76067, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 13. Beylerbeyi Sarayı Hereke Halısı, Beylerbeyi Sarayı'ndaki 136 metrekarelik halı restore edildi”, -----, (2017). “Beylerbeyi Sarayı'ndaki 136 metrekarelik halı restore edildi”, 21 Şubat, 2017, https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/beylerbeyi-sarayindaki-136-metrekarelik-halirestore-edildi/754813, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 14. Küçüksu Kasrı ve Hereke Halısı Kullanımı, “Küçüksu Kasrı”, Milli Saraylar, https://www.millisaraylar.gov.tr/kasirlar/kucuksu-kasri, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 15.Barış Sarayı Kabul Salonu ve Hereke Halısının Kullanımı, -----, (2020). “LA HAYE- Palais de la Paix - Salle du Conseil Administratif”, https://www.ebay.fr/itm/Pays-Bas-LA-HAYE-Palaisde-la-Paix-Salle-du-Conseil-Administratif-i-4240/332616705135, Erişim tarihi: 15.3.2020.
Görsel 16. Postdam Neues Palais İç Mekânı ve Hereke Halısı, Mortel, R. (2018), “Neues Palais, Potsdam“, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Neues_Palais,_Potsdam_(42)_(3930778 5565).jpg, Erişim tarihi: 15.3.2020.
Görsel 17. Huis Doorn Müzesi Salonunda ve Kaiser’in Yatak Odasında Yer Alan Hereke Halıları, Huis Doorn Müzesi (2020). https://www.huisdoorn.nl/en/museum/museum-huis-doorn/, Erişim tarihi: 15.03.2020.
Görsel 18. Beyaz Saray Vermeil Odası ve Zeminde Hereke Halısı, “Vermeil Room”, Beyaz Saray Müzesi, http://www.whitehousemuseum.org/floor0/vermeil-room.htm, Erişim tarihi: 15.03.2020.