Covid-19 salgınının kontrol altına alınabilmesi için standart önlemlerin (maske-mesafe-temizlik-havalandırma) yaygın şekilde uygulanması ve kısıtlama tedbirlerinin hayata geçirilmesi ne yazık ki yeterli olamamaktadır. Sonbaharla birlikte her gün dünya genelinde 600.000’den fazla yeni olgu bildirilirken etkili aşıya olan ihtiyaç giderek daha da artmaktadır. SARS-CoV-2’ye karşı etkili aşıların geliştirilmesi için salgının ilk ayında başlayan çalışmalar meyvelerini vermeye başlamıştır. İnaktive virüs aşıları, canlı virüs aşıları, rekombinan viral taşıyıcı içeren aşılar, nükleik asit temelli aşılar, protein alt-ünite aşıları ve virüs benzeri parçacık içeren çok sayıda aşı geliştirilme aşamasındadır. Kasım 2020 itibariyle farklı teknolojilere sahip 54 aşı klinik çalışma aşamalarında olup bunlardan 13’ü son aşama olan Faz III aşamasındadır. Öte yandan 87 aşıyla ilgili klinik öncesi çalışmalar da devam etmektedir. İnsanoğlu bir infeksiyon etkenine karşı tarihte hiç olmadığı kadar hızlı bir şekilde aşı üretmektedir. SARS-CoV-2’ye karşı bağışıklık yanıtının tam olarak anlaşılamamış olması ve virüsün mutasyona uğraması nedeniyle kullanıma girmesi beklenen aşıların ne kadar etkili olacağına dair soru işaretleri bulunmaktadır. Bu derlemede SARS-CoV-2’ye karşı bağışıklık yanıtı kısaca özetlendikten sonra geliştirilme aşamasındaki aşıların avantaj ve dezavantajları üzerinde durulacaktır.

Unfortunately, extensive utilization of standard preventive (face mask- distance- hygiene-air conditioning) and restrictive measures is nowhere near to control COVID-19 outbreak. Started with the fall, more than 600,000 new cases a day worldwide, increased the need for an effective vaccine. Research since the very start of the outbreak to develop a potent vaccine against SARS-CoV-2 is about to reach its initial goals. Many types of vaccines are currently under development, including inactivated, live-attenuated, nucleic acid-based, virus-like particle, replicating/non-replicating viral vector vaccines. Among the 54 candidates of different technologies in clinical trials, 13 have reached the last stage of Phase III upon November 2020. Another 87 candidates are being tested in preclinical studies. This is the fastest in human history to develop a vaccine against an infectious disease. As for the potency of the vaccines expected soon to be available, questions still exist mainly due to uncertainties related to the immune response against SARS-CoV-2 and the recurring mutations in the virus. This review will focus on the advantages and disadvantages of the vaccines in development after a brief summary of the immune response against SARS-CoV-2.