Günsel ÖZBİLEN GÜNGÖR

8926

Son Buluntularla Erken Tip Klazomenai Lahitlerine Yeni Bir Bakış

Klazomenai’de 7. yüzyılın son çeyreğinde görülmeye başlayan lahit ile gömme geleneğinin çok daha önce hem Kıta Yunanistan’da hem de Batı Anadolu’da olduğu bilinmektedir. Bugüne kadar Klazomenai lahitlerinin kökeni ve lahit ile gömme ya da lahit üretme geleneğinin başlangıcı konusunda yapılan çalışmaların çoğunda tarihsel ve tipolojik veriler kanıt gösterilerek, bu tip lahitlerin esin kaynağının Mısır ölü kültü olduğu düşünülmüş ve çoğu zaman değerlendirmeler yapılırken bu esas alınmıştır. Bu çalışmada ise soru diğerlerinden farklı olarak sorulmaktadır: Arkaik dönemde ortaya çıkan lahit geleneğinin kökeninde Minos ve Myken dünyasının etkileri olabilir mi? Klazomenai lahitlerinin en çok tanınan klasik formuna ulaşmadan önceki form ve bezeme sisteminin Geç Tunç Çağı Larnaksları ile olan benzerliği nedeni ile zaman zaman karşılaştırmalar yapılmıştır. İki dönem arasında yer alan uzunca zaman boşluğuna rağmen hem formlarda hem de bezeme elemanları ve bezeme sisteminde reddedilemeyecek paralellikler bulunmaktadır. Ancak ele geçen pişmiş toprak lahitlerdeki detaylara dayanarak, erken tip lahitlere esin kaynağı olarak günümüze kadar korunmamış ahşap örneklerin olabileceği düşünülmüştür. Eldeki çalışmada İzmir Arkeoloji müzesinin Klazomenai’de yapmış olduğu kurtarma kazılarında ele geçen yeni üç tane erken tip Klazomenai lahdi ve buluntuları ele alınmaktadır. Lahitler kontekst buluntuları ve stil özellikleri incelenerek 7. yüzyılın son çeyreğine tarihlendirilmiştir.

THE EARLY TYPE CLAZOMENAEAN SARCOPHAGI WITH RECENT FINDS: A NEW PERSPECTIVE

The tradition of sarcophagus burial in Mainland Greece and Western Anatolia predates the practice in Clazomenae by centuries. This tradition is observed at Clazemonae from the last quarter of the 7th century BCE onwards. Several studies on the origins of the tradition of sarcophagus burial, along with the Clazomenean sarcophagi and their production, suggest that early type sarcophagi were inspired by Egyptian funerary cult, evinced by historical and typological data; therefore current arguments are based on this proposition. This study, however, considers the topic from a different vantage point: Could the origins of Archaic sarcophagi have been influenced by the Minoan and Pre-Hellenic cultures? The early examples of Clazomenaean sarcophagi - the type that precedes the standard canonical form and decoration - have occasionally been compared to Bronze Age Greek larnakes. Despite the long time span between their productions, the similarities between early Clazomenean sarcophagi and Greek larnakes in terms of form and decoration are clear-cut. However, based on the details in the terracotta sarcophagi unearthed, early type sarcophagi can be a source of inspiration that there could be unprotected wooden examples until now. This study aims to discuss three new examples of early-type Clazomenaean sarcophagi and associated finds, uncovered in the İzmir Archeology Museum’s salvage excavations at Clazomenae. The sarcophagi are dated to the last quarter of the 7thcentury BCE on the basis of their stylistic features and contextual finds.
PDF

___

  • Bakır 1983: G. Bakır, “Urla/Klazomenai Kazısı 1981 Yılı çalışma Raporu”, KST 4, 63-68.
  • Bakır 1984: G. Bakır, “1982 Yılı Urla/Klazomenai Kazısı Sonuçları Hakkında Rapor”, KST 5, 221-229.
  • Bakır 1986: T. Bakır, “Klazomenai Lahitleri Üzerine Yeni Görüşler”, X. Türk Tarih Kongresi, 22-26 Eylül 1986, Bildiri Özetleri, Ankara, 4-5.
  • Bakır 2000: G. Bakır, “Kazı Kazı Anadolu/Dönemin En İleri Zeytinyağı Atölyesine Sahip İon Kenti: Klazomenai”, Bilim ve Ütopya Dergisi 69, 64-73.
  • Bakır vd. 2000: G. Bakır, Y. Ersoy, İ. Fazlıoğlu, N. Aytaçlar, B. Hürmüzlü, Y. Sezgin, “ 1999 Klazomenai Kazısı”, KST 22.2, 27-38.
  • Bakır vd. 2007: G. Bakır, Y. Ersoy, H. Cevizoğlu, İ. Hasdağlı, “2005 Yılı Klazomenai Kazısı”, KST 28.2, 185-202.
  • Bakır vd. 2008: G. Bakır, Y. Ersoy, H. Cevizoğlu, Ü. Güngör, İ. Hasdağlı, “2006 Yılı Klazomenai Kazısı”, KST 29.3, 313-332.
  • Blegen vd. 1964: C.E. Blegen, H. Palmer, R.S. Young, The North Cemetery. Corinth Volume XIII, Princeton.
  • Cartens 2008: A.M. Carstens, “Tombs of the Halikarnassos Peninsula. The Late Bronz and Early Iron Age” In: P. Pedersen (ed.), Halicarnassian Studies 5, Odense, 52-118.
  • Cartens 2011: A. M. Cartens, “Early Tombs in the Halikarnassos Region: Reflections on the Cultural Mixture”, AnAnt 19, 483-493.
  • Cevizoğlu 2010: H. Cevizoğlu, Reliefkeramik Archischer Zeit Aus Klazomenai, Langenweißbach.
  • Cevizoğlu 2015: H.Cevizoğlu, “Klazomenian Sarcophagus Or Bathtub? The Use Of Bathtubs In Burial Contexts”, In: R.G. Gürtekin Demir, H. Cevizoğlu, G. Polat, Y. Polat (Eds.), Keramos, Ceramics: Cultural Approach, Proceedings of the First International Conference at Ege University, May 9-13, 2011, İzmir, 61-72.
  • Cook 1981: R.M. Cook, Clazomenian Sarcophagi, Mainz/Rhein.
  • Cook ve dupont 1998: R. M. Cook, P. Dupont, East Greek Pottery, London.
  • Dıckey 1992: K. Dickey, Corinthian Burial Customs, ca. 1100-550, (Bryn Mawr College, Yayınlanmamış Doktora Tezi).
  • Dikaios 1946: P. Dikaios, “Two Nauratite Chalices From Marium”, JHS 66, 5-7.
  • Diler 2011: A. Diler, “Pedasa – 2008/2009”, KST 32. 4, 324-341.
  • Diler vd. 2009: A. Diler, B. Özer, Ö. D. Çakmaklı, S. Türkoğlu, “Pedasa, 2007”, KST 30.3, 267-284.
  • Dugas 1928: C. Dugas, Exploration Archéologique de Délos X. Les vases de I’Héraion, Paris.
  • Dugas 1935: C. Dugas, Exploration Archéologique de Délos XVII. Les vases orientalisants de style non Mélien, Paris.
  • Ersoy vd. 2009: Y. Ersoy, H. Cevizoğlu, Ü. Güngör, İ. Hasdağlı, “2008 Yılı Klazomenai Kazısı”, KST 30.3, 233-254.
  • Evans 1905: A. Evans, “The palace of Knossos and its dependencies: provisional report for the year 1905”, BSA 11, 1-26.
  • Güngör 2006: Ü. Güngör, Klazomenai Yıldıztepe Nekropolisi, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
  • Güngör 2006a: Ü. Güngör, “Archaic Ring-Askoi Found in Klazomenai”, ADerg 8, 47-62.
  • Hägg ve Sıeurın 1982: R. Hägg, F. Sieurin, “On the Origin of the Wooden Coffin in the Late Bronze Age Greece”, BSA 77, 177-186.
  • Hanffmann 1956: G. M. A. Hanfmann, “On Some Eastern Greek Wares found at Tarsus” In: S.S. Weinberg (Ed.), The Aegean and the Near East. Studies Presented to H.Goldman on the Occasion of Her Seventy-fifth Birthday, New York, 165-184.
  • Hood 1956: S. Hood, “Another Warrior-grave at Ayios Ioannis near Knossos”, BSA 51, 81-102.
  • Hood ve Huxley 1965: S. Hood, G. Huxley, “A Minoan Cemetery on Upper Gypsades, Clay Larnakes”, BSA 60, 227-232.
  • Hürmüzlü 2003: B. Hürmüzlü, Klazomenai Akpınar Nekropolisi, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
  • Hürmüzlü 2004: B. Hürmüzlü, “Burial Grounds at Klazomenai: Geometric through Hellenistic Periods”, In: A. Moustaka, E. Skarlatidou, M.-C. Tzannes and Y.E. Ersoy (Eds.), Klazomenai, Teos and Abdera: Metropolis and Colony. Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera, 20-21 October 2001, Thessaloniki, 77-95.
  • Hürmüzlü 2004a: B. Hürmüzlü, “A New Type Of Clazomenian Sarcophagus: The Alteration Of The Burial Customs in Clazomenae”, In: R. Bol-D. Kreikenbom (Ed.), Sepulkral-unVotivdenkmäler östlicher Mittelmeergebiete (7.Jh.v.-1.Jh.n.Chr.). Kulturbegegnungen im Spannungsfeld zwischen Akzeptanz und Rezistens. Akten des Internationalen Symposiums vom 01-03. 11. 2001 in Mainz, Möhnesee, Paderborn, 195-198.
  • Hürmüzlü 2008: B. Hürmüzlü, “Remarks on Local Imitations of Import Pottery in the Sixth Century B.C.: Clazomenian Chalices”, In: İ. Delemen, S. Çokay Kepçe, A. Özdizbay, Ö. Turak (Eds.), EUERGETES Festschrift für Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu zum 65. Geburtstag, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya, 557-559.
  • Hürmüzlü 2010: B. Hürmüzlü, “Die Früheste Gruppe Klazomenischer Sarcophage Aus Klazomenai”, JdI 125, 89-153.
  • Jacopı 1929: G. Jacopi, Clara Rhodos III, Scavi nella Necropoli di Jalisso 1924-1928, Rhodes.
  • Kinch 1904: K. F. Kinch, Foullies de Vroulia, Berlin.
  • Kulczyckı 1931: G. Kulczyckı, “Die Möbelformen des Ägäischen Kulturkreises, Systematik und Analyse”, Sonderabdruck Aus Eos XXXIII, Lwów, 580-592.
  • Lemos 1991: A.A. Lemos, Archaic Pottery of Chios. The Decorated Styles, Oxford.
  • Merousıs 2000: N.I. Merousis, Οι εικονογραφικοί κύκλοι των YMIII λαρνάκων Οι διαστάσεις της εικονογραφίας στα πλαίσια των ταφικών πρακτικών, Thessaloniki.
  • Özbilen 2003: G. Özbilen, Klazomenai’de Ele Geçen Arkaik ve Klasik Dönem Mutfak Kapları, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
  • Özbilen Güngör ve Konak Tarakçı 2017: G. Özbilen Güngör, S. Konak Tarakçı, “Klazomenai MET Nekropolisi Kurtarma Kazısı Ön Raporu”, ADerg 22, 19-47.
  • Persson 1943: A.W. Persson, New Tombs at Dendra Near Midea, Lund.
  • Pfaff 2007: C. Pfaff, “Geometric Graves in the Panayia Field at Corinth”, Hesperia 76, 443-537.
  • Platon 2012: L. Platon, “New Evidence on the Origin of the Late Minoan III Chest-Shaped Larnax”, In: E. Mantzourani, P.P. Betancourt (Eds.), Philistor, Studies in Honor of Costis Davaras, Penssylvania, 161-168.
  • Robınson 1932: D. M. Robinson, Excavations at Olynthus, Part V: Mosaics, Vases and Lamps, 1928- 1931, Baltimore.
  • Robınson 1950: D.M. Robinson, Excavations at Olynthus, Part XIII: Vases Found in 1934-1938, Baltimore.
  • Rutkowsky 1968:B. Rutkowsky, “The Origin of the Minoan Coffin,” BSA 63, 219-228.
  • Sezgin 2009: Y.Sezgin, Arkaik Dönem Doğu Yunan Ticari Amphoraları Sorunu, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
  • Sezgin 2012: Y. Sezgin, Arkaik Dönem İonia Üretimi Ticari Amphoralar, İstanbul.
  • Skarlatıdou 2000: E. Skarlatidou, Απο το Αρχαϊκο Νεκροταφειο των Αβδηρων. Σημβολη Στην Ερεηνα Της Αποικιας των Κλαζομενιων ςτα Αβδηρα, Thessaloniki, 2000, (Aristotle University of Thessaloniki, Yayınlanmamış Doktora Tezi).
  • Sparkes ve Talcott 1970: B. Sparkes, L. Talcott, Black and Plain Pottery of the 6th, 5th and 4th Centuries B.C. The Athenian Agora, Volume XII, Princeton.
  • Utılı 1 999: F . U tili, D ie archaische Nekropole von Assos, Asia Minor Studien 31, Bonn.
  • Uzun 2007: K Uzun, Klazomenai Dalgalı Çizgi Bezekli Seramiği, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
  • Uzun 2018: K. Uzun, “Clazomenian Wave-Line Pottery”, in: R.G. Gürtekin Demir, H. Cevizoğlu, Y. Polat, G. Polat (Eds.) Archaic and Classical Western Anatolia: New Perspectives in Ceramic Studies, In Memoriam Prof. C. H. Greenewalt Jr. Proceedings of the Second Keramos International Conference at Ege University, İzmir, 3-5 June, 2015, Belçika, 315-344.
  • Üney 2004: A. Üney, Antandros Melis Nekropolisi Arkaik Dönem Mezarları, (Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Yayınlanmamış Lisans Tezi), İzmir.
  • Walter-Karydı 1973: E. Walter-Karydi, Samos VI,1. Samische Gefässe des 6 Jhr.v.Chr., Bonn.
  • Watrous 1991: L.V. Watrous, “The Origin and Iconography of the Late Minoan Painted Larnax”, Hesperia 60, 285-307.
  • Zeren Hasdağlı 2019: M.S. Zeren Hasdağlı, “İonia’da Lahit Geleneğinin Başlangıcına Dair Eski Smyrna’dan Bir Kanıt”, In: H. Göncü, A. Ersoy, D. S. Akar-Tanrıver (Eds.), Smyrna/İzmir Kazı ve Araştırmaları III, İstanbul, 75-88.
Arkeoloji Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-5685
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1991
  • Yayıncı: Ege Yayınları
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Son Buluntularla Erken Tip Klazomenai Lahitlerine Yeni Bir Bakış

Günsel ÖZBİLEN GÜNGÖR

Isparta Müzesi’nden Bir Grup Çark Yapımı Kandil: Demlik Forms

Murat FIRAT

Giresun Müzesi’nde Bir Grup Pişmiş Toprak Unguentarium

Abdurrahman DEMİR

Boncuklu Tarla’da ele geçen Neolitik Çağ Kulak Tıkaçları, Küpeler ve Düğmeler Üzerine Bazı Gözlemler: Tipoloji ve İşlev

Yusuf ÇiFTÇi, Ergül KODAŞ, Charlotte LABEDAN-KODAŞ, Kazım ÖZKAN

Kıyı Batı Anadolu’nun Kronolojisi ve Terminolojisinin Yeniden Değerlendirilmesi

Burçin ERDOĞU, ÖZLEM ÇEVİK