Erkan FİDAN

341169

Anadolu Yerleşim Planı Üzerine Yeni Bir Değerlendirme

Ortada büyük bir avlu ve bu avluyu çevreleyen birbirine bitişik evlerden oluşan yerleşim modeli M. Korfmann tarafından 80li yılların başlarında Anadolu Yerleşim Planı (Anatolisches Siedlungsschema) olarak adlandırılmıştır. Ancak Anadoluda o zamandan bu yana yapılan yeni kazı ve araştırmalar, bu tanımlamanın içinde birbirlerinden bazı noktalarda ayrılan yerleşim planı varyasyonlarının bulunduğunu vedolayısıyla bu tarifin, bütün Anadolu yerleşim planlarını kapsamı içine alamayacağını ortaya koymuştur. Anadoluda çeşitli kültürel/siyasal gruplarının varlığı, yerleşim planlarındaki bu çeşitliliğin gerisindekien önemli neden olarak gösterilebilir. Tüm MÖ 3. Binyıl süresince Doğu Anadolu, Karaz Kültürünün yayılım alanı içinde kalır. Kazıların yetersiz kalması sebebiyle, Orta Anadolu mimarisi ile ilgili bilgilerimizson derece kısıtlıdır. Bu bağlamda Batı Anadolu mimarisi çok daha iyi bilinmektedir. Yeni araştırmalarınışığında burada yapılan güncel değerlendirmeler neticesinde, OTÇ öncesinde Anadoluda birbirindenfarklı yerleşim modellerinin söz konusu olduğu sonucuna varılmıştır.

An UP-TO-DATE EVALUATION of ANATOLIAN SETTLEMENT PLAN (ANATOLISCHES SIEDLUNGSSCHEMA

The settlement plan comprising of a large court encircled by adjacent houses has been defined by M.Korfmann in the early 80 s as Anatolian Settlement Plan (Anatolisches Siedlungsschema). However, thenew excavations and investigations carried out from that time up until now demonstrated that under thisdefinition there are variations of settlement patterns diverging from each other in certain points. Thus, allof the Anatolian settlement plans can not be classified under Anatolisches Siedlungsschema .The formation of cultural/political entities in Anatolia might be the most important underlying factor forthe manifestation of different settlement patterns. During the entire 3rd Millennium BC the whole easternAnatolian region remains in the distribution area of the Karaz culture. We know relatively little on thecentral Anatolian architecture due to the insufficient research. The architecture of western and centralAnatolia is much better known in this context. The up-to date evaluations made in the light of new researchhere demonstrated that different settlement models prevail in pre-Middle Bronze Age Anatolia.
PDF

___

  • Algaze 1990: G. Algaze, Town and Country in Southeastern Anatolia II. The Stratigraphic Sequence at Kurban Höyük. Oriental Institute Publications 110, Chicago
  • Alvaro 2010: C. Alvaro, “Public and Private Architecture at Arslantepe in Period VI A”. In: M. Frangipane (Eds.), Economic Centralisation in Formative States. The Archaeological Reconstruction of the Economic System in 4th Millennium Arslantepe. SPO 3. Sapienza, 54 - 71.
  • Arı vd. 2010: İ. Arı, Z. Eres ve A. Demirtaş, “Kanlıgeçit Açık Hava Müzesi: Trakya’da Bir İlk Tunç Çağ İç Kalesi”, TÜBA-KED 8, 229-240.
  • Bernabò-Brea 1964: L. Bernabò-Brea, Poliochni, citta preistorica nell’isola di Lemnos, Vol. I, Roma.
  • Bilgen 2010: N. Bilgen, Seyitömer Höyük Kazısı Ön Raporu (2006-2010), Kütahya.
  • Blegen 1928: C.W. Blegen, Zygouries: A Prehistoric Settlement in the Valley of Cleonae, Cambridge.
  • Caneva 2004: I. Caneva, ‘’The citadel tradition (5000– 4200 BC)’’, In: I. Caneva ve V. Sevin (Eds.), Mersin- Yumuktepe: A Reappraisal, Lecce, 57-72.
  • Contı ve Persıanı 1993: A.M. Conti ve C. Persiani, ‘’When Worlds Collide Cultural Developments in Eastern Anatolia in the Early Bronze Age’’, In: M. Frangipane, H. Hauptmann, M. Liverani, P. Matthiae ve M. Mellink (Eds.), Between the Rivers and Over The Mountains, Roma, 261-413.
  • Cookson 2008: B.C.Cookson, “The houses from Ilıpınar Phase Z and VI compared”, In: J Roodenberg ve S. Alpaslan Roodenberg (Eds.), Life and Death in a Prehistoric Settlement in Northwest Anatolia The Ilıpınar Excavations, Vol III.
  • Çaylı 2009: P. Çaylı, Güvercinkayası 14 numaralı evin çanak çömlek verilerinden yola çıkarak yerleşme düzeni ve toplumsal yapılanmanın değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Çilingiroğlu vd. 2013: A. Çilingiroğlu, Ö. Çevik, Ç. Çilingiroğlu, ‘’Ulucak Höyük Towards Understanding the Early Farming communities of Middle West Anatolia: Contribution of Ulucak’’, In: M. Özdoğan, N. Başgelen ve P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research, Western Turkey, İstanbul, 139-175.
  • Duru 2006: R. Duru, Kuruçay Höyük II, (1978-1988 Kazılarının Sonuçları Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Yerleşmeleri), Ankara.
  • Duru 2008: R. Duru, Burdur-Antalya Bölgesi’nin Altıbin Yılı. Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
  • Duru ve Umurtak 2010: R. Duru ve G. Umurtak, ‘’Bademağacı Kazıları, 2008’’, 31. KST 3, Ankara, 261-268.
  • Duru ve Umurtak 2013: G. Umurtak ve R. Duru, Yeniden Hacılar-Hacılar Büyük Höyük Kazıları 2011-2012–Arkeoloji ve Sanat Dergisi 142: 1-22.
  • Erkanal vd. 2003: H. Erkanal, M. Artzy, O. Kouka O, “2001 Yılı Liman Tepe Kazıları”, KST 24, Ankara, 423-437.
  • Erkanal ve Özkan 1997: H. Erkanal ve T. Özkan, “1995 Bakla Tepe Kazıları”, KST 18, Ankara, 261-280.
  • Esin ve Harmankaya 1999: U. Esin, ve S. Harmankaya,‘’Aşıklı Höyük’’, In: M. Özdoğan ve N. Başgelen (Eds.), Neolithic in Turkey, Istanbul, 115–132.
  • Fidan 2012: E. Fidan, ‘’Küllüoba İlk Tunç Çağı Mimarisi’’, M.A.S.R.O.P. E-Dergi 7, 1-44.
  • Frangıpane 2003: M. Frangipane ‘’Doğu Anadolu İlk Tunç Çağı I Dönemi’’, In: N. Karul (Ed.), Arkeoatlas, Tunç Bakışlar, Son Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı, İstanbul, 44-57.
  • French vd 1972: D. French, G.C Hillman, S. Payne ve R. Payne, ‘’Excavations at Can Hasan III, 1969– 1970’’, In: E. S. Higgs (Ed.), Papers in Economic Prehistory, Cambridge, 181–190.
  • French 1998: D. French, Canhasan Sites 1: Stratigraphy and Structures. London.
  • Forest ve Vallet 2008: J. D. Forest and R. Vallet, “Uruk Architecture from Abroad: Some Thoughts about Hassek Höyük”, In: J. M. Cordoba, M. Molist, M. C. Perez, I. Rubio, S. Martinez (Eds.), Proceedings of the 5th International Congress on the Arhaeology of the Ancient Near East (3-8 April 2006), Vol. II, Madrid, 39-54.
  • Hauptmann 1979: H. Hauptmann, ‘’Kalkolitik Çağdan İlk Tunç Çağının Bitimine Kadar Norşuntepe’de Yerleşmenin Gelişimi’’, VIII. TTK, Kongreye Sunulan Bildiriler I. Cilt, Ankara, 55-64.
  • Hauptmann 1982: H. Hauptmann, ‘’Die Grabungen auf der Norşuntepe 1974’’, METU, Keban Project 7, Ankara, 41-94.
  • Kansu 1940: Ş.A. Kansu, TTK Tarafından Yapılan Etiyokuşu Hafriyatı Raporu (1937), Ankara.
  • Karul 2009: N. Karul, “Kuzeybatı Anadolu’da Anahatlarıyla Neolitik-Kalkolitik Dönemler”, In: M. Doğan Alparslan ve A. Özdizbay (Eds.), Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 28, İstanbul. Korfmann 1983: M. Korfmann, Demircihüyük Die Ergebnisse Der Ausgrabungen 1975-1978 Band I, Architektur, Stragraphie und Befunde, Mainz.
  • Koşay 1934: H.Z. Koşay, “Ahlatlıbel Hafriyatı”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi II, Ankara.
  • Koşay 1966: H.Z. Koşay, TTK Tarafından Yapılan Alacahöyük Kazısı: 1940-48 Çalışmaları, TTK, Ankara.
  • Koşay 1971: H.Z. Koşay, “Pulur (Sakyol) Kazısı 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, ODTÜ Keban Projesi Yayınları; Seri: 1; No: 2, Ankara.
  • Kouka 2002: O. Kouka, Siedlungsorganisation in der Nord- und Ostägäis während der Frühbronzezeit (3. Jt. v.Chr.), Rahden/Westf.
  • Kouka 2010: O. Kouka, “Third Millennium BC Aegean Chronology: Old and New Datafrom the Perspective of the Third Millennium AD”, In: S.W. Manning ve M.J. Bruce (Eds.), Tree-Rings, Kings, and Old World Archaeology and Environment Papers Presented in Honor of Peter Ian Kuniholm, Oxford, 133-150.
  • Lamb 1936: W. Lamb, Excavations at Thermi in Lesbos, Athens.
  • Matney vd. 1997: T. Matney, G. Algaze, S.A. Rosen, ‘’Early Bronze Age Urban Structure at Titris Höyük, Southeastern Turkey. The 1998 Season’’, Anatolica XXV, 185-201.
  • Mylonas 1959: G. E. Mylonas, Aghios Kosmos: an Early Bronze Age Settlement and Cemetery in Attika, Princeton.
  • Mellaart 1959: J. Mellaart, “Notes on the Architectural Remains of Troy I and II”, Ant St. 9, 131-162.
  • Mellaart 1967: J. Mellaart, Çatalhöyük, A Neolithic Town in Anatolia. London.
  • Mellaart 1970: j. Mellaart, Excavations at Hacılar, Edinburg.
  • Mellınk 1974: M.J. Mellink, “Excavations at Karataş- Semayük and Elmalı, Lycia, 1973”, AJA 78, 351- 359.
  • Özbaşaran 1992, M. Özbaşaran, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Kalkolitik Mimarisinde Tülintepe Yerleşmesinin Yeri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
  • Özgüç 1968: N. Özgüç, “Acemhöyük”, Anatolia 10, Ankara.
  • Özgüç 1986: T. Özgüç, “New Observations on the Relationship of Kültepe with Southeast Anatolia and North Syria During the Third Millenium BC.”, Essays in Honour of Machteld J. Mellink, London. Salzmann 1992: A. Salzmann, Alacahöyük: A Reassesment of the Excavation at sequence of the Early Bronz Age Settlement, Pennsylvania Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi.
  • Sagona 1984: A.G. Sagona, The Caucasian Region in the Early Bronze Age BAR International Series 214, Oxford.
  • Sağlamtimur ve Ozan 2012: H. Sağ1amtimur ve A. Ozan, ‘’Ege Gübre Neolitik Yerleşimi’’, In: A. Çilingiroğlu, Z. Mercangöz ve G. Polat (Eds.), Ege Üniversitesi Arkeolojik Kazıları, İzmir, 95-114.
  • Theocharês 1954: D.R. Theocharês, “Askêtario: prôtoel ladikê akropolis para tên Rafênan”, Archaologiki Ephemeris (1953-54 v. III), 59-76.
  • Theocharı ve Parlama 1997: M. Theochari ve L. Parlama, “Palamari Skyros: The Early Bronze Age Fortified Settlement”, Poliochni El’ Antica Età Del Bronzo Nell’Egeo Settentrionale, 344–356.
  • Topbaş vd. 1998: A. Topbaş, T. Efe, A. İlaslı, “Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part II: The Settlement of Karaoğlan Mevkii and the Early Bronze Age Cemetery of Kaklık Mevkii”, Anatolia Antiqua VI, 21-94.
  • Tuna 2008: C. Tuna, Orta Karadeniz Bölgesi Sahil Kesiminde Geleneksel Mimari, İstanbul.
  • Tzavella-Evjen 1972: H. Tzavella-Evjen, “The Lithares Idols”, Athens Annals of Archaeology 5, 467-469.
  • Ünlüsoy 2006: S. Ünlüsoy, “Vom Reihenhaus zum Megaron-Troia I bis Troia III”, In: M. Korfmann (Eds.), Troia Archaologie Siedlungshügnels und Seiner Landschaft, Mainz am Rhein, Verlag Philipp von Zabern, 133-144.
  • von der Osten 1937: H.H. von der Osten 1937, The Alishar Hüyük: Seasons of 1930-32 Part I, Chicago.
  • Watrous 1994: L.V. Watrous, “Review of Aegean Prehistory III: Crete from Earliest Prehistory through the Protopalatial Period”, AJA 98/4, 695- 753.
  • Watson ve Le Blanc 1990: P.J. Watson ve S. A. Le Blanc: Grikihaciyan. a Halafian site in Southeastern Turkey, Los Angeles.
  • Wıckede 1984: A. Wickede, “Çavi Tarlası”, lstMitt. 34, 12-13.
Arkeoloji Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-5685
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1991
  • Yayıncı: Ege Yayınları
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Anadolu Yerleşim Planı Üzerine Yeni Bir Değerlendirme

Erkan FİDAN

Çeşme Müzesi Ticari Amphoraları

Emre OKAN

Güneybatı Anadolu'da Yeni Bir Prehistorik Yerleşim: Asopos Tepesi

Erim KONAKÇI, Celal ŞİMŞEK

Aigai Bizans Sikke Definesi

Yusuf SEZGİN, Mehmet ÖNDER

Yeni Veriler Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağ Kültürü

Tayfun CAYMAZ