Mitanni Kralı Tušratta’nın Mektupları Çerçevesinde Diplomatik Evlilikler Üzerine Bir Değerlendirme

Mitanniler tarafından M.Ö. II. Binyılın ortalarına doğru Transkafkasya ve Doğu Anadolu hattında kurulan büyük devletin, Anadolu uygarlık tarihinin şekillenmesine yön veren ev sahipleri Hurriler olarak kabul edilmiştir. Hurriler M.Ö. II. Binyıl başlarından itibaren küçük krallıklar halinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. M.Ö. II. Binyıl ortalarına doğru Hint-Avrupa/Aryan kökenli bir göç dalgasıyla gelen Mitanniler, Hurri topraklarında egemenlik kurmaya çalışmıştır. Halkının büyük çoğunluğunu Hurri’li nüfusun oluşturduğu, yönetici sınıfın ise Mitanniler’den oluştuğu karma bir halk ortaya çıkarılmıştır. Ancak bu karma halkın yaşadığı Mitanni Ülkesi, yaklaşık olarak M.Ö. 16. yüzyılın ikinci yarısında büyük bir siyasal güç halini almıştır. Bu büyük siyasi oluşumun küçük yaşta tahta çıkmış kralı Tušratta, Hitit kralı I. Šuppiluliuma’nın ve Mısır kralı III. Amenhotep’in (III. Amenofis) çağdaşı olarak kabul edilmiştir. Bu çalışmada Tušratta’nın çağdaşı ve damadı olan III. Amenhotep ve IV. Amenhotep’e gönderdiği mektupların, siyasi kaygılarla gerçekleştirilen evlilikler perspektifinde, genel hatlarıyla analizi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hurri, Mitanni, Tušratta, Taduhepa, Keluhepa, Mattiwaza, Alalah

An Evaluation on the Diplomatic Marriage in Frame of Letters of Tushratta Mittanni King

Hurrian locals that shaped the civilization history of Anatolia were accepted as the host of the great state, founded on the Transcaucasian and Eastern Anatolian border line, towards the mid-second millennium B.C. by Mittanni. Hurrians had existed as small kingdoms as of the early-second millennium B.C. towards mid-second millennium B.C. Mittanies, coming through a migration flow of Indian-European/Aryan origin, tried to dominate the Hurrian territories. A blended community, where the majority of citizens were Hurrian and the ruling class was Mittanian, emerged. However, Mittani Country of this blended community became a major political power towards the second half of the 16th century B.C. King Tušratta/Tushratta, who succeeded to the crown at his early ages as the king of this great political entity, was regarded as the contemporary of Hittite King Suppiluliuma I and Egyptian King Amenhotep III (Amenophis III). In this study, it is aimed to generally analyze in the perspective of marriages realized with political concerns Tushratta’s letters sent to Amenhotep III and IV. Amenhotep contemporary king and groom.

Keywords:

Hurrian, Mittanni, Tushratta, Taduhepa, Keluhepa, Mattiwaza, Alalakh,

PDF

___

Akurgal 2002: E. Akurgal, Anadolu Kültür Tarihi, Tübitak Yayınları, Ankara 2002.
Albright 1966: W.F. Albright, Amarna Letters from Palestine, Syria, the Philistines and Phoenicia, Cambridge at the University Press New York 1966.
Alp 2002: S. Alp, Hitit Çağında Anadolu, Tübitak Yayınları, Ankara 2002. Astour 1972: M.C. Astour, “Hattusilis, Halab and Hanigalbat”, JNES 31, 1972, s. 102-109.
Beckman 1997: G. Beckman-A. Arbor, “New Joint to Hittite Treaties”, Zeitschr Assyriologie 87, Walter de Gruyter 1997, s. 96-100.
Bryce 2003: T. Bryce, Letters of the Ancient Near East: The Royal Correspondence of the Late Bronze Age, London New York: Routledge 2003.
Cooper 2005: J. Cooper- G. Scwartz- R. Westbrook, “A Mitanni Era Tablet from Umma el-Marra, in general Studies and Excavations at Nuzi II/I, SCCNH 15, Bethesda-CDL Press 2005.
Darga 2013: M. Darga, Anadolu’da Kadın: On Bin Yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2013. EA El-Amarna Tablets, J. A Knudtzon, Die El-Amarna-Tafeln (VAB 2) –Leipzig 1915/ W. Moran, Les Lettres d’El Amarna (LAPO 13) – Paris 1987.
Hoffmeier 2015: J. K. Hoffmeier, Akhenaten and the Origins of Monotheism, Oxford University Press-New York 2015. KBo Keilschrifttexte aus Boghazköi Leipzig, Berlin 1916 vd.
Khurt 2009: A. Khurt, Eskiçağda Yakındoğu, Cilt I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009, s. 384-385.
Van De Mieroop 2010: M. Van De Mieroop, The Eastern Mediterranean in The Age of Ramses II, Wiley-Blackwell Publication-Oxford 2010.
Van De Mieroop 2016: M. Van De Mieroop, A History of Ancient Near East Ca. 3000-323 BC, Blackwell Publishing, Oxford 2016, s. 183.
Moran 1992: W.L. Moran, The Amarna Letters, Baltimore: John Hopkins University Press 1992.
Morrison 1993: M. A. Morrison, “The Eastern Archives of Nuzi”, Studies on The Civilization and Culture of Nuzi and The Hurrians, Vol. 4, Eisenbrauns 1993.
Na’aman 1995: N. Na’aman, “Tushratta’s Murder in Shuppiluliuma’s Letter to Akhenaten (EA 43)”, Abr Nahrain 33, 1995, s. 116-118.
Niebuhr 2011: C. Niebuhr, The Tell El Amarna Period, Library of Congress Classification 1861-1927/çev. Alfred Wiedeman, Harmakis Edizioni Press 2011.
Novák 2007: M. Novák, “Mitanni Empire and The Question of Absolute Chronology: Some Archeological Considerations”, The Synchronisation of Civilisations in the Eastern Mediterranean in the Second Millennium B.C. III. Proceedings of the SCIEM 2000-2nd Euro Conference, Wien 2007.
Podany 2010: A. Podany, Brotherhood of Kings: How International Relations Shaped the Ancient Near East, Oxford Press 2010, s. 228-241.
Rainey 2015: A.F. Rainey, The El-Amarna Correspondence (Vol. 2): A New Edition of the Cuneiform from The Site of El-Amarna Based on Collations of all Extand Tablets, Brill-Laiden/Boston 2015.
Raulwing 2003: P. Raulwing, “The Kikkuli Textes (CTH 284)”, Some interdisciplinary remarks on Hittite Training Texts for chariot horses in the second half of the 2nd millennium B.C.” In: Armelle Gardiesen (ed.), Les Équidés dans le monde méditerranéen antique. Actes du colloque organisé par l’École française d’Athènes, le Centre Camille Jullian, et l’UMR 5140 du CNRS, Athènes, 26-28 Novembre 2003, s. 61-75.
Ünal 1997: A. Ünal, "Hurriler, Hurri Tarihi, Kültürü ve Arkeolojisiyle İlgili Yeni Buluntular ve Gelişmeler," 1996 Yılı Anadolu Medeniyet/eri Müzesi Konferansları, Ankara 1997, s. 11-35.
Wilkinson 2013: T. Wilkinson, Eski Mısır M.Ö. 3000’den Kleopatra’ya Kadar Bir Uygarlığın Tarihi, çev. Ümit Hüsrev Yolsal, Say Yayınları, İstanbul 2013.
Wiseman 1953: D.J. Wiseman, The Alalakh Tablets, British Institute of Archaeology at Ankara- London 1953.
Yiğit 2005: T. Yiğit, “Hurrilere İlişkin Hititçe Çivi Yazılı Belgelerdeki İlk Kayıtlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi sayı: 38, Ankara 2005, s. 55-69.
Zenobia 2015: S. H. Zenobia, “Mitanni Palaeography: A Brief Look At The Tušratta Letters”, Journal of Canadian Centre Epigraphic Documents 1, 2015, s. 11-14.