Türkiye'de Çevreci Örgütlerin Dönüşümü: Merkezi Profesyonel Lobici Örgütler ve Yerelde Gönüllü Protestocular

Bu çalışmanın amacı Türkiye'de 1980'den bugüne çevreci örgütlerin değişimini incelemektir. Çalışmada, Türkiye'deki çevreci örgütlerin çeşitliliğini ve otuz yıllık süre içinde geçirdiği dönüşümü analiz etmek üzere Batı Avrupa ülkeleri örneğinde uygulanmış bir model kullanılmıştır. Kaynak hareketliliği ve politik etkinlik temelinde geliştirilen sınıflandırma dört kategoriden, Kamu Yararına Lobi, Katılımcı Baskı Grubu, Profesyonel Protesto Örgütü ve Katılımcı Protesto Örgütü oluşmaktadır. Dörtlü sınıflandırma ve Eleştirel Sosyal Bilim metodolojisi çerçevesinde Türkiye'deki çevreci örgütlerle ilgili literatür taranmıştır. Çevreci örgütlerde uzun süre profesyonel ve gönüllü olarak çalışmış 10 kişi ile görüşme yapılmıştır. Ayrıca, önde gelen çevre örgütlerinden beşinin internet sitesi içerik analizi ile incelenmiştir.Araştırma sonucuna göre 1980-2000 döneminde çevreci örgütler merkezde ve yerelde Katılımcı Baskı Grubu niteliğindeyken, 2000 sonrasında merkezde Kamu Yararına Lobi'ye ve yerelde Katılımcı Protesto Örgütü'ne dönüşmeye başlamıştır. Greenpeace Akdeniz ise bir istisna olarak Profesyonel Protesto Örgütü olarak etkinliklerini gerçekleştirmektedir. Bu değişim Türkiye'nin küresel kapitalizme dahil olma sürecinde uygulanan neoliberal kalkınma politikaları ile paralellik göstermektedir

Anahtar Kelimeler:

Çevrecilik, Çevreci Örgütler, Sivil Toplum Kuruluşları, Profesyonelleşme

Tranformation of Environmental Organizations in Turkey: Central Professional Lobby Organizations and Local Voluntary Protesters

This study aims to analyse the transformation of environmental organizations in Turkey in last 30 years.This study analyses the diversity and transformation of environmental organizations in last thirty years with the classification tool of Diani and Donati (1999) that is used for Western European countries. The classification is based on political affinity and resource efficacy and has four categories as ideal types; Public Interest Group, Participative Pressure Group, Professional Protest Organization and Participatory Protest Organization. Within the Critical Social Science approach, literature on environmental organizations in Turkey was reviewed. Then, ten interviews were realized with professional or volunteer environmentalists worked for NGOs more than five years. Lastly, content analysis of internet sites of five leading environmental NGOs in Turkey wasrealized.This research shows the strong tendency of the transformation of Participative Pressure Groups of 1980- 2000 period into Public Interest Lobbies in national scale and Participative Protest Groups in local after 2000. Greenpeace Mediterranean presents an exception as the only Professional Protest Organization in Turkey. This transformation is parallel with neoliberal development policies generated in the adaptation process of Turkey to global capitalism.

Keywords:

Environmentalism Environmental Organizations, NGOs, Professionalization, Protests,

PDF

___

Adaman, Fikret, Bengi Akbulut ve Murat Arsel (2016), "Türkiye'de Kalkınmacılığı Yeniden Okumak: HES'ler ve Dönüşen Devlet-Toplum-Doğa İlişkileri", Aksu, Cemil, Sinan Erensü ve Erdem Evren (Der.), Sudan Sebepler, Türkiye'de Neoliberal Su-Enerji Politikaları ve Direnişler (İstanbul: İletişim): 291-312.
Adem, Çiğdem (2005), "Non-state Actors and Environmentalism", Adaman, Fikret ve Murat Arsel (Der.), Environmentalism in Turkey: Between Democracy and Development (Aldershot: Ashgate): 71-86.
Akbulut, Bengi (2014), "Neither Poor Nor Rich But "Malcontent": An Anatomy of Contemporary Environmentalisms", Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1): 9-24. Doi:10.14782/SBD.201416298.
Akbulut, Bengi, Fikret Adaman ve Murat Arsel (2013), "Türkiye'de Çevre Siyasasının EkonomiPolitiği: Kurumlar ve Devletin İnşası", Aysan, Ahmet Faruk ve Devrim Dumludağ (Der.), Kalkınma Literatüründe Yeni Yaklaşımlar (Ankara: İmge).
Arsel, Murat, Bengi Akbulut ve Fikret Adaman (2015), "Environmentalism of the Malcontent: Anatomy of an Anti-Coal Power Plant Struggle in Turkey", The Journal of Peasant Studies, 42 (2): 371-395. Doi:10.1080/03066150.2014.971766.
Atauz, Akın (1994), "Çevreci Hareketlerin Türkiye'yi Sarsmayan On Yılı", Birikim, (57-58): 17-23.
Ayyıldız, Tuba (2015), Do al Kaynakların Korunması ve Sürdürüleb l r ek lde De erlendirilmesinde Sivil İnisiyatiflerin olü Yuvarlak ay ES rne , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi). (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) (04.01.2015).
Çağlar, Yücel (1999), Baltalar Kafamızda (Ankara: Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği).
Çalı, Hasan Hüseyin (2006), Çevreci Toplumsal areket Olarak Greenpeace-Türkiye areketi. Yayımlanmamış Doktora Tezi (Ankara Üniversitesi). (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi/) (04.01.2015).
Demirtaş, Işık (2003), "STK'lardan Proje Temelli Çalışma Oturumu", Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları Sempozyumu 13-14 Aralık 2002, İstanbul. Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı).
Diani, Mario ve Paolo R. Donati (1999), "Organisational Change in Western European Environmental Groups: A Framework for Analysis", Environmental Politics, 8 (1): 13-34.
Duru, Bülent (1995), Çevre Bilincinin Gelişim Sürecinde Türkiye'de Gönüllü Çevre Kuruluşları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Ankara Üniversitesi). (http://acikarsiv.ankara.edu.tr/ browse/ 2673/3457.pdf?show) (01.02.2015).
Eryılmaz, Çağrı (2012), Social Ecology Challenges Environmental Participation: HES Opposition Cases in Turkey, Yayımlanmamış Doktora Tezi (ODTÜ). (https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12614027/index.pdf) (10.01.2015).
Genç, Vahit (2005), "Türkiye Gözlemleri Oturumu", Türkiye'de Sivil Toplum Kuruluşları Sempozyumu XVI, 10-11 Aralık 2004, İstanbul. İki Sempozyum Türkiye'de Sivil Toplum Kuruluşları (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı).
Hannigan, John (2006), Environmental Sociology (New York: Routledge).
Kaçar, Ayşe İdil (2014), Sosyal Pazarlama ve Kampanya Yönetiminin Çevreci Sivil Toplum Kuruluşları A ısından İncelenmesi Karma Bir Araştırma, Yayımlanmamış Doktora Tezi (Celal Bayar Üniversitesi). (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/) (11.04.2016).
Kadirbeyoğlu, Zeynep (2005), "Assessing the Efficacy of Transnational Advocacy Networks", Adaman, Fikret ve Murat Arsel (Der.) Environmentalism in Turkey: Between Democracy and Development (Aldershot: Ashgate): 101-116.
Kentel, Ferhat (2003), "Sivil Toplum Kuruluşları: "Projecilik Versus Kültürel Yurttaşlık." Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları Sempozyumu 13-14 Aralık 2002, İstanbul. Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı).
Kılıç, Selim (2002), Çevre Korumada Yerel Girişimler (İnisiyatifler) ve Bergama Olayı. Yayımlanmamış Doktora Tezi (Ankara Üniversitesi). (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi/) (04.01.2015).
Merchant, Carolyn (2006), Radical Ecology (New York: Routledge).
Neuman, W. Lawrence (2010), Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar I (İstanbul: Yayınodası) (Çev. Sedef Özge).
Nohl, Arnd-Michael (1994), "Türkiye'de Hükümet Dışı Örgütlerde Ekoloji Sorunsalı", Birikim (57-58): 1-10. (http://birikimdergisi.com/sayi/57-58/turkiyede-hukumet-disi-orgutlerde-ekolojisorunsali) 30.01.2015.
Özen, Hayriye (2009), "Bergama Mücadelesi: Doğuşu, Gelişimi ve Sonuçları", (http://ebulten.library.atilim.edu.tr/sayilar/2009-03/makale_04.html) (07.11.2015).
Özlüer, Mahmut Fevzi (2006), Kapitalizmin Yeniden Üretiminde Sivil Toplum Çevrecili i. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Ankara Üniversitesi). (https://tez.yok.gov.tr/Ulusal TezMerkezi/) (04.01.2015).
Paker, Hande ve Barış Gençer Baykan (2008), "Türkiye'de Çevre ve Sivil Toplum: Örgütlenme ve Son Eğilimler", Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi Araştırma Notu. http://libris.bahcesehir.edu.tr/dosyalar/betam/BTM0009.pdf (03.03.2016).
Paker, Hande, Fikret Adaman, Zeynep Kadirbeyoglu and Begüm Özkaynak (2013), "Environmental Organisations in Turkey: Engaging the State and Capital", Environmental Politics, 22 (5): 760-778.
Roussopoulos, Dimitrios I. (2015), "The Politics of Ecology and the Politics of Ecology", Eiglad, Eirik (Der.), Social Ecology and Social Change (Porsgrunn: New Compass): 235-254.
Serban, Sergei (2005), "Türkiye Gözlemleri Oturumu", Türkiye'de Sivil Toplum Kuruluşları Sempozyumu XVI, 10-11 Aralık 2004, İstanbul, İki Sempozyum Türkiye'de Sivil Toplum Kuruluşları (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı).
Somersan, Semra (1993), Türkiye'de Çevre ve Siyaset (İstanbul: Metis).
Staggenborg, Suzanne (2012), Social Movements (Canada: Oxford University Press).
Şahin, Ümit (2007), "Bir Sivil Toplum Teması Olarak Çevrecilik: Ekoloji Hareketlerinin Siyaset Dışına İtilmesi", Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi, 5 (20): 77-89.
Şakacı, Bilge Kağan ve Banu Aygün (2015). "Türkiye'de Çevreye Doğrudan Odaklı Çevreci Hareketler", Kırışık, Fatih ve Özcan Sezer (Der.), Siyasal Ekoloji (Ankara: Detay Yayıncılık): 269-290.
Tuna, Muammer (2006), Türkiye'de Çevreye İlişkin Toplumsal E ilimler (Ankara: Nobel Yayın Dağıtım).
Ural, Engin (2014), Çevremizde 40 Yıl Anılar, Düşünceler (Ankara: Efil Yayınevi).
Yazgan, Nergis (1998), "Yurtdışı İlişkilerde Deneyimler Oturumu", Türkiye'de Sivil Toplum Kuruluşları Sempozyumu 16-17 Aralık 1994, İstanbul, Ü Sempozyum, Sivil Toplum Kuruluşları (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı).