Güneydoğu medreselerinde eğitim-öğretim faaliyetleri: Mardin örneği

Medreseler İslam kültürünü ve eğitimini taşımada önemli rol üstlenmişler ve tarihsel süreçte topluma önemli katkılar sağlamışlardır. Resmi olarak yasaklanan medreselerin resmi olmayan fiili uzantıları halen varlığını korumaktadır. Türkiye’nin Güneydoğu’sunda da bu tarz medreseler birer gayr-ı resmi eğitim kurumu olarak belli bir işleyiş çerçevesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu makalede Güneydoğu medreseleri, Mardin örneğinden hareketle, eğitim faaliyetleri ve müfredatı açısından incelenmiştir. Bu çerçevede söz konusu şehirdeki medreselerde faaliyet gösteren eğitimciler ve öğrencilerle yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler gerçekleştirilmiş ve elde edilen bulgular makalede sistematik olarak tahlil edilmeye çalışılmıştır. Güneydoğudaki medreselerin eski medrese geleneğinin kısmen biçim değiştirmiş bir uzantısı olduğu gerçeğinden hareketle, makalenin giriş kısmında tarihsel arka plana ilişkin ilgili genel bir değerlendirme sunulmuş, sonuç kısmında ise Güneydoğu medreseleriyle Osmanlı medreseleri arasındaki farklar tablo halinde ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Medrese, Güneydoğu Medreseleri, Müderris, Eğitim, Din Eğitimi

Educational Activities at the Madrasas of Southeastern Turkey: The Case of Mardin

Madrasas have undertaken a very important role of carrying Islamic culture and education throughout history and have contributed a lot to society. Madrasas, which have been officially banned, still continue their training activities as unofficial educational institutions, despite slight differences in their contents. Today most of them operate in the southeastern region of Turkey. In this research, the so-called southeastern madrasas are analyzed in terms of their curricular and other educational activities with special reference to the city of Mardin taken as a case study. Data to be analyzed in this article were obtained from the instructors and students of these institutions through semi-structured and unstructured interviews. Due to the fact that the southeastern madrasas could be seen as a modified continuation of the old madrasa tradition, we have presented at the beginning a brief review about the Ottoman madrasas. Reader will also see a list of differences between the southeastern and the Ottoman madrasas at the end

Keywords:

Madrasa, Southeastern Madrasas, Mudarris, Education, Religious Education,

PDF

___

Akgündüz, Murat. Osmanlı Medreseleri: XIX. Asır. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi: M.Ö. 1000 M.S. 2010. Ankara: Pegema Akademi Yayınları, 2010.
Atay, Hüseyin. Medreselerin Gerilemesi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24:1 (1990), ss.15-56.
Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
Aydın, Muhammed Şevki. Medreselerin Gerileyiş Sebepleri Üzerine, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1987), ss.321-336.
Baltacı, Cahit. XV ve XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2005.
Çiçek, M. Halil. Güneydoğu Medreselerinin Serencamı. İstanbul: Beyan Yayınları, 2009.
Eroğlu, Muhammed Şerif. Bütün Yönleriyle Arabkendî. İstanbul: Kent Yayınları, 2004.
Hızlı, Mefail. Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17:1 (2008), ss.25-46.
İhsanoğlu, Ekmeleddin. Osmanlı Eğitim ve Bilim Kurumları, Ekmeleddin İhsanoğlu (ed.), Osmanlı Medeniyeti Tarihi, 2 c. (İstanbul: IRCICA Yayınları) içinde, 1999, c.1, ss.223-361
İzgi, Cevat. Osmanlı Medreselerinde İlim I-II. İstanbul: İz Yayınları, 1997.
Makdisi, George. Ortaçağda Yüksek Öğretim: İslam Dünyası ve Hıristiyan Batı. Terc. Ali Hakan Çavuşoğlu & Hasan Tuncay Başoğlu. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2004.
Öztoprak, Sadreddin. Şark Medreselerinde Bir Ömür. İstanbul: Beyan Yayınları, 2003.
Sarıkaya, Yaşar. Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi: Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi, İslam Araştırmaları Dergisi 3 (1999), ss.23-39.
Sarıkaya, Yaşar. Medreseler ve Modernleşme. İstanbul: İz Yayıncılık, 1997.
Timurtaş, Abdülhadi. Molla Muhammed Zivingi ve İlmi Kişiliği, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 1 (Nisan 2010), ss.104-120, http://e-sarkiyat.com/makaleler/AbdulhadiTimurtas.pdf
Yakuboğlu, Kenan. Osmanlı Medrese Eğitimi ve Felsefesi. İstanbul: Gökkubbe Yayınları, 2006.
Yıkılmaz, Abdülvahit. Molla Muhammed Said el-Amedi (Yıkılmaz): Hayatı, İlmi ve Tasavvufi Yönü, röportaj, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 4 (Kasım 2010), ss.137-155, http://e-sarkiyat.com/makaleler/4.sayi/7.pdf
Yılmaz, Yasin.Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi (Eğitim, Kültür ve Sosyal Yönü - Başlangıçtan 1600e Kadar), Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2002.
Zengin, Zeki Salih. II. Meşrutiyette Medreseler ve Din Eğitimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002. http://www.diyanet.gov.tr/turkish/haber/basin_aciklamasi_12122011.pdf