YABANCI UNSURLU TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARDA TÜRK MAHKEMELERİNİN MİLLETLERARASI YETKİSİNİN TAYİNİ

5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun, tüketicinin milletlerarası özel hukukta korunması amacına uygun olarak, yabancı unsurlu tüketici sözleşmelerine uygulanacak hukukun (m. 26) ve söz konusu sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklarda Türk mahkemelerinin yetkisinin tayinine (m. 45) ilişkin özel nitelikli kurallar öngörmektedir. Çalışmanın konusu yabancı unsurlu tüketici sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin tayini ile sınırlandırılmış, bu çerçevede Kanunun 45. maddesinin niteliği ve uygulama alanı tespit edilmiş, anılan hükümde yer verilen yetki unsurları açıklanmış ve MÖHUK m. 47(2) hükmü uyarınca söz konusu uyuşmazlıklarda tarafların yetki anlaşması yapmak suretiyle yabancı bir devlet mahkemesini yetkili kılıp kılamayacakları tartışılmıştır.

Determination of International Jurisdiction of Turkish Courts Over Disputes Arising From Consumer Contracts Involving Foreign Elements

Turkish Act on Private International Law and International Civil Procedure (numbered 5718) provides for specific rules as regards consumer contracts with a foreign element, aiming for the protection of consumers in private international law. In this regard while the law applicable to such contracts is subject to Article 26, international jurisdiction of Turkish courts is determined according to Article 45. This paper is limited with the latter subject and provides for discussions on the features and scope of Article 45, the jurisdiction provisions in the said Article as well as on whether jurisdiction clauses in consumer contracts are permitted under Article 47 (2) of the Act.

PDF

___

AKINCI, Z.: Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmesine Dayanan Yabancı Derdestlik, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2002.
ARAL, F./ AYRANCI, H.: Borçlar Hukuku- Özel Borç İlişkileri, Yetkin Yayınları, B. 9, Ankara 2012.
ARROYO, D.P.F.: “Consumer Protection in Private International Relationships”, General Reports of the XVIIIth Congress of the International Academy of Comparative Law, (Eds. K.B. Brown and D.V. Snyder), Springer, London 2012, s. 143- 165.
ARSLAN, İ: Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul 2014.
ASLAN, Y.: 6502 Sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku, Ekin Kitabevi, Bursa 2014.
ATAMER, Y.: “Devletler Özel Hukukunda Tüketicinin Korunması”, İHFM, 1996, C. LV, s. 421- 448.
AYBAY, R./ DARDAĞAN, E.: Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (Kanunlar İhtilafı), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2008.
BOLAYIR, N.: Medenî Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri, Beta Yayıncılık, İstanbul 2009.
ÇALIŞKAN, Z.: “5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun’un 26. maddesine Göre Tüketici Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk”, MHB, 2008, Y. 28, S. 1-2, s. 27- 50.
ÇELİKEL, A./ ERDEM, B.: Milletlerarası Özel Hukuk, Beta Yayıncılık, 11. Bası, İstanbul 2012.
DELISLE, J./ TRUJILLO, E.: “Consumer Protection in Transnational Contexts”, The American Journal of Comparative Law, 2010, Vol. 58, s. 135- 164.
DIAMOND, A. L.: “Harmonization of Private International Law Relating to Contractual Obligations”, Recueil Des Cours, 1987, C. IV, s. 241- 312.
DOĞAN, V.: “Tüketici Akitlerine Uygulanacak Hukukun Tespiti”, Prof. Dr. Şakir Berki’ye Armağan, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1996, C. 5, S. 1-2, s. 153- 179 (“Tüketici”).
DOĞAN, V.: “Milletlerarası Özel Hukukta Zayıf Tarafın Korunması”, MHB, 1995, S. 1-2, s. 21- 42.
DOĞAN, V.: Milletlerarası Özel Hukuk, Seçkin Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara 2013 (“MÖH”).
DOĞAN, V.: “Türk Hukukunda Yabancı Derdestliğin Nazara Alınması”, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, MHB, 2002, S. 2, s. 121- 147.
EKŞİ, N.: Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, Beta Yayıncılık, 2. Bası, İstanbul 2000.
EKŞİ, N.: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Beta Yayıncılık, İstanbul 2013 (“Tanıma”).
EKŞİ, N.: Türk ve Avrupa Birliği Hukukunda Yabancı Unsurlu Sigorta Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk, Beta Yayıncılık, İstanbul 2012 (“Sigorta”).
EKŞİ, N.: Milletlerarası Özel Hukuk I Pratik Çalışma Kitabı, Beta Yayıncılık, B. 2, İstanbul 2014.
ESEN, E.: “Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı”, MHB, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan, 2002, C. 11, S. 2, s. 183- 206.
FAWCETT, J.J./ CARRUTHERS, J.M.: Cheshire, North & Fawcett Private International Law, Oxford University Press, Oxford 2008.
GIULIANO, M./ LAGARDE, P.: “Report on the Convention on the law applicable to contractual obligations” O. J. C 282, 31. 10. 1980, s. 1- 50 (“Giuliano/ Lagarde Raporu”).
GÜMÜŞ, M. A.: 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, Cilt 1, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2014.
GÜNGÖR, G.: “Internet Yoluyla Girişilen Elektronik Tüketici Akitleri ve Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması”, AÜHFD, 1997, C. 46, S. 1- 4, s. 101- 121 (“Internet”).
GÜNGÖR, G.: Milletlerarası Özel Hukukta Tüketicinin Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara 2000.
GÜNGÖR, G.: “Tüketicinin Mutad Meskeni Hukuku “Düşünsel Temeller””, AÜHFD, 2008, C. 57, S. 2, s. 115- 132 (“Mutad Mesken”).
GÜNGÖR, G. “The New Turkish Act on Private International Law and International Civil Procedure”, Specificitate şi complementaritateȋn dreptul privat european, Conflictele de legişi de jurisdictiişi integrarea juridicã europeanã, Bucureşti 2012, s. 528- 558 (“New Act”).
HARTLEY, T. C.: International Commercial Litigation, Cambridge University Press, Cambridge 2009.
HILL, J.: Cross- Border Consumer Contracts, Oxford University Press, Oxford 2008.
İNAL, T.: Tüketici Kredileri ve Tüketici Kredisi Sözleşmeleri, Beta Yayıncılık, İstanbul 2002.
JENARD, P.: “Report on the Convention of 27 September 1968 on jurisdiction and the enforcement of judgments in civil and commercial matters”, O.J. C 59, 5. 3. 1979, s. 1- 65 (“Jenard Raporu”).
KÜÇÜKYALÇIN, A.: “Brüksel I Tüzüğü’nde Tüketici Akitlerine İlişkin Yetki Kuralları”, TBB Dergisi, 2004, S. 55, s. 332- 359.
LANDO, O.: “Consumers Contracts and Party Autonomy in the Conflict of Laws”, Nordisk Tidsskrift Int’l Ret, 1972, Vol. 42, s. 208- 219.
MOLLAMAHMUTOĞLU, H./ ASTARLI, M.: İş Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2012.
NIELSEN, P. A.: “Jurisdiction over consumer contracts”, Brussels I Regulation, (Eds. U. Magnus/ P. Mankowski), Sellier, 2nd Revised Edition, München 2012, s. 363- 391.
NOMER, E.: Devletler Hususî Hukuku, Beta Yayıncılık, 20. Bası, İstanbul 2013.
OZANOĞLU, H. S.: “Tüketici Sözleşmeleri Kavramı (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Maddi Anlamda Uygulama Alanı)”, AÜHFD, 2001, C. 50, S. 1, s. 55- 90.
ÖZDEMİR KOCASAKAL, H.: Elektronik Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Çözümünde Uygulanacak Hukukun ve Yetkili Mahkemenin Tespiti, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2003.
ÖZKAN, I.: Devletler Özel Hukukunda İkametgah, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Naturel Yayıncılık, Ankara 2003.
ÖZTEKİN GELGEL, G.: Türk Devletler Özel Hukukunda Tüketici Akitlerine İlişkin Sorunlar, Filiz Kitabevi, İstanbul 2000 (“Tüketici”).
ÖZTEKİN GELGEL, G.: “5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun Bünyesinde Tüketici Sözleşmeleri”, Avrupa’da Devletler Özel Hukuku ve Yeni Türk Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun’un Akitler ve Ticaret Hukukuna İlişkin Hükümleri, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Nüsret- Semahat Arsel Uluslararası Ticaret Hukuku Araştırmaları Merkezi Konferans Yayımları Serisi- 2, Legal Yayıncılık, İstanbul 2010, s. 197- 209.
PEKCANITEZ, H./ ATALAY, O./ ÖZEKES, M.: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Yayınları, 12. Bası, Ankara 2011.
SARGIN, F.: Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Yetkin Yayınları, Ankara 1996.
SAUVEPLANNE, J.G.: “Consumer Protection in Private International Law”, Netherlands International Law Review, 1985, Vol. 32, s. 100- 122.
SCHLOSSER, P.: “Report on the Convention on the Association of the Kingdom of Denmark, Ireland and the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland to the Convention on jurisdiction and the enforcement of judgments in civil and commercial matters and to the Protocol on its interpretation by the Court of Justice”, O.J. C 59/ 71, 5. 3. 1979, s. 71- 151 (“Schlosser Raporu”).
SİRMEN, L.: “Tüketici Hukukunun Amacı ve Özellikleri”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, 2013, C. 8, s. 2465- 2476.
SİRMEN, L.: “Tüketici Hukuku”, Lizbon Antlaşması Sonrası Avrupa Birliği- Serbest Dolaşım ve Politikalar (Eds. B. Akçay/ G. Özçelik), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010, s. 447- 500.
SİRMEN, S.: “Türk Kanunlar İhtilâfı Hukukunda Zarar Sigortaları Kapsamına Giren Milletlerarası Unsurlu Sigorta Akitlerine Uygulanacak Hukuk”, BATİDER, 2010, C. XXVI, S. 3, s. 41- 66.
STONE, P.: EU Private International Law, Edward Elgar Publishing, Cheltenham 2006 (“EU”). STONE, P.: The Conflict of Laws, Longman, New York 1995.
SÜRAL, C.: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi”, TBB Dergisi, Mayıs- Haziran 2012, s. 167- 216.
SÜZEK, S.: İş Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul 2013.
ŞANLI, C. Uluslararası Ticarî Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, Beta Yayıncılık, 5. Baskı, İstanbul 2013.
ŞANLI, C./ ESEN, E./ ATAMAN- FİGANMEŞE, İ.: Milletlerarası Özel Hukuk, Vedat Kitapçılık, 2. Bası, İstanbul 2014
TEKİNALP, G./ UYANIK ÇAVUŞOĞLU, A.: Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, Vedat Kitapçılık, 11. Baskı, Ankara 2011.
TERRADAS, B. A.: “Restrictions on Jurisdiction Clauses in Consumer Contracts within the European Union”, Oxford University Comparative Law Forum, 2003, I. 1, (Erişim Tarihi: 6. 7. 2014).
TİRYAKİOĞLU, B.: “Türklerin Kişi Hâllerine İlişkin Davâlarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara 2012, s. 1141- 1164 (“Yetki”).
TİRYAKİOĞLU, B.: Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Akitlerine Uygulanacak Hukuk, AÜHF Yayınları, No. 503, Ankara 1996.
UYANIK ÇAVUŞOĞLU, A.: “Bireysel İş İhtilâfında Türk Mahkemesinin Milletlerarası Yetkisi”, Prof. Dr. Tankut Centel’e Armağan, İş Dünyası ve Hukuk, İstanbul 2011, s. 959- 990.
YAVUZ, C.: Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), Beta Yayıncılık, 10. Bası, İstanbul 2012.
ZEVKLİLER, A.: Açıklamalı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Seçkin Yayıncılık, 2. Bası, Ankara 2001.