ULUSLARARASI ADALET DİVANI’NIN TUTUKLAMA MÜZEKKERESİ DAVASI HAKKINDAKİ KARARINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

11 Nisan 2000 tarihinde, bir Belçika soruşturma yargıcı tarafından, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin görevdeki Dışişleri Bakanı Abdulaye Yerodia Ndombasi hakkında, çok sayıda Tutsi sivilin katledilmesine neden olan ırki nefreti tahrik fiilleri nedeniyle, uluslararası insancıl hukukun ciddi ihlalleri ve insanlığa karşı suç işlediği iddiası ile, gıyapta, bir uluslararası tutuklama müzekkeresi düzenlenmiştir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti hükümeti, Yerodia’ya karşı hazırlanan tutuklama müzekkeresinin uluslararası dolaşımının, görevdeki dışişleri bakanının kişi dokunulmazlığı ve bağışıklıkları konusundaki uluslararası örf ve adet hukuku kurallarını ihlal ettiğini açıklamış ve Divan’dan, Belçika’nın tutuklama müzekkeresini hükümsüz kılmasına karar vermesini talep etmiştir. Belçika, dışişleri bakanının her durumda dokunulmazlıklardan yararlanmasının, uluslararası insancıl hukuk ihlalleri halinde bireysel cezai sorumluluğa engel olacağını ileri sürmüş ve bu iddiasını desteklemek için bazı ulusal ve uluslararası yargı organlarının kararlarına dayanmaya çalışmıştır. Uluslararası Adalet Divanı, Abdulaye Yerodia Ndombasi’ye karşı hazırlanan 11 Nisan 2000 tarihli tutuklama müzekkeresinin ve uluslararası dolaşımının, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin dışişleri bakanının uluslararası hukuk tarafından sağlanan dokunulmazlık ve bağışıklığına saygı çerçevesinde, Belçika’nın Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne karşı bulunan hukuki yükümlülüğünü ihlal ettiğine hükmetmiş ve Belçika’ya, kendi seçeceği bir yolla, 11 Nisan 2000 tarihli tutuklama müzekkeresini hükümsüz kılmasını emretmiştir. Bu çalışmada, Divan’ın kararı, evrensel yargı yetkisi ve uluslararası hukuk tarafından sağlanan dokunulmazlıklar bağlamında incelenecektir. Ayrıca, kişi dokunulmazlığı ve bağışıklıkların, uluslararası insancıl hukukun ihlalleri karşısındaki hukuki durumu incelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Uluslararası Adalet Divanı, evrensel yargı yetkisi, dokunulmazlık ve bağışıklıklar, uluslararası insancıl hukuk, Uluslararası Ceza Mahkemesi

An Evaluation on the Judgment of International Court of Justice in the Arrest Warrant Case

An international arrest warrant in absenta was issued by a Belgian investigating magistrate on 11 April 2000 against the incumbent Minister for Foreign Affairs, Abdulaye Yerodia Ndombasi, of Democratic Republic of the Congo, alleging serious violations of international humanitarian law and crimes against humanity in particular the incitement of racial hatred causing the massacre of numerous Tutsi civilians. Democratic Republic of the Congo government claimed that the international circulation of the arrest warrant against Yerodia violated the rules of customary international law on absolute inviolability and immunity from criminal process for incumbent Ministers for Foreign Affairs and requested from the Court to declare that Belgium shall annul the arrest warrant. Belgium argued if a Minister for Foreign Affairs was afforded immunity absolutely, it would constitute a bar against individual responsibility for violation of international humanitarian law and try to support for this proposition it based on decisions of some national and international judicial organs. Finally International Court of Justice claimed that the arrest warrant issued against Abdulaye Yerodia Ndombasi and its international circulation, constituted violations of a legal obligation of Belgium towards the Democratic Republic of the Congo, in that they failed to respect the immunity from criminal jurisdiction and the inviolability which the incumbent Minister for Foreign Affairs of the Democratic Republic of the Congo enjoyed under international law and ordered Belgium to cancel the arrest warrant of 11 April 2000 by means of its own choosing. In this paper the decision of the Court will be examined in the context of universal jurisdiction and immunities enjoyed under international law and immunities and inviolabilities legal positions towards violations of international humanitarian law

Keywords:

International Court of Justice, universal jurisdiction, immunity and inviolability, international humanitarian law, International Criminal Court,

PDF

___

AKANDE, Dapo: “International Law Immunities and the International Criminal Court”, AJIL, Vol: 98, July 2004, No: 3.
AKİPEK, Ömer İlhan: Milletlerarası Adalet Divanı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1974.
AKSAR, Yusuf: “Uluslararası Adalet Divanı’nın Belçika Tutuklama Kararı Davası (Belgian Arrest Warrant Case) (14 Şubat 2002) ve Uluslararası Ceza Hukuku”, AÜHFD, Cilt: 52, Sayı:4, 2003.
AKSAR, Yusuf: “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uygulamalarına Genel Bir Bakış”, Uluslararası Hukuk&Politika (Uluslararası Ceza Mahkemesi Özel Sayısı), Yıl:1, Sayı:3, 2005.
AZARKAN, Ezeli: Nüremberg’ten La Haye’ye: Uluslararası Ceza Mahkemeleri, Beta, Kırklareli, 2003..
BALL, Howard: Prosecuting War Crimes and Genocide: The Twentieth– Century Experience, University Press of Kansas, Kansas, 1999, s. 160–161.
BASSİOUNİ, M. Cherif: Crimes Against Humanity in International Criminal Law, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht/Boston/ London, 1992.
BOISTER, Neil: “The ICJ in the Belgian Arrest Warrant Case: Arresting the Development of International Criminal Law”, Journal of Conflict and Security Law, Vol: 7, No: 2, 2002.
BOZKURT, Enver: Türkiye’nin Uluslararası Hukuk Mevzuatı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2003.
ÇINAR, M. Fatih: Uluslararası Ceza Mahkemelerinin Gelişimi Işığında Uluslararası Ceza Divanı, Kazancı Hukuk Yayımevi, Çanakkale, 2004.
DINSTEIN, Yoram/TABORY, Mala (Eds): War Crimes In International Law, Martinus Nijhoff Publishers, The Hague, 1996.
GRAY, Kevin R.: “Case Concerning the Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v. Belgium)”, http://www.ejil.org/ journal/Vol13/No3/sr1.pdf.
HALATÇI, Ülkü: “Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yargı Yetkisini Kullanabilmesinin Önkoşulları”, Uluslararası Hukuk&Politika (Uluslararası Ceza Mahkemesi Özel Sayısı), Yıl:1, Sayı:3, 2005.
İNAN, Yüksel: Uluslararası Adalet Divanının Yargı Yetkisi, Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu Basımevi, Ankara, 1982.
KÖCHLER, Hans: Küresel Adalet mi, Küresel İntikam mı?, Dönüm Noktasındaki Uluslararası Cezai Yargı, (Çev: Funda KESKİN, Erdem DENK), Alkım Yayınevi, İstanbul, 2005.
LÜTEM, İlhan: Harp Suçları ve Devletlerarası Hukuk, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara, 1951, s. 116.
PAZARCI, Hüseyin: “Uluslararası Hukukta Jus Cogens Kavramı”, Bülent N. Esen’e Armağan, İstanbul, 1977.
PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, III. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara, 1999.
PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, IV. Kitap, Turhan Kitabevi, Ankara, 2000.
POROY, Nazım: Nüremberg Davası, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1948.
SAV, Özden N.: “Uluslararası Mahkemelerin Evrensel Yargı Yetkisi: Belçika Örneği”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı 2004, Cilt: 2.
TARHANLI, Turgut: Ne Hukuk Ne de Ahlak: Yeryüzü Cehennemi, Dost Kitabevi, Ankara, 2003.
TEZCAN, Durmuş: “Uluslararası Mahkemelerin Evrensel Yargı Yetkisi: Belçika Örneği”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı 2004, Cilt: 2.
TURHAN, Faruk: “Eski Yugoslavya Topraklarında İnsanlık Aleyhine İşlenen Suçların Yargılanmasına İlişkin BM Milletlerarası Ceza Mahkemesi”, Seyfullah Edis’e Armağan, İzmir, 2000.
WICKREMASINGHE, Chanaka: “Arrest Warrant of 11 April 2000 (Democratic Republic of the Congo v Belgium), Preliminary Objections and Merits, Judgment of 14 February 2002”, (Ed. Malcom D. Evans) ICLQ, Vol: 52, July 2003.
WYNGAERT, Christine Van Den/ STESSENS, Guy: International Criminal Law: A Collection of International and European Instruments, Kluwer Law International, The Hague, 1996.
----- Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) ve İstanbul Barosu’nun Suç Duyurusu, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2005.