TÜRK İDARİ TEŞKİLATINDAKİ “ADALAR”: BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTELER

Devletin, ekonomik ve toplumsal yaşamdaki değişen rolünün kamu yönetimine yansıması olarak değerlendirilen ve yaşamın hassas sektörleri olarak kabul edilen rekabet, bankacılık, enerji, finans, insan hakları ve gıda ve ilaç güvenliği gibi sektör ve alanlarda düzenleme ve denetim yapan bağımsız idari otoriteler, ekonomik, toplumsal ve siyasal yaşamı gün geçtikçe daha fazla etkilemektedirler. Politikacılar ve ilgili oldukları sektördeki aktörlerin karşısında konumlarının güçlendirilmeleri ve söz konusu aktörlerden gelebilecek telkin ve baskılardan izole edilmeleri amacıyla bağımsızlık ile donatılan bağımsız idari otoriteler, sahip oldukları özellikleri, görev ve yetkileri, sorumlulukları, örgütlenmeleri, personeli ve bütçeleri ile idari örgütlenme içerisinde yer alan klasik idari birimlerden farklılık arz etmekte ve bu nitelikleri nedeniyle üniter devlet yapısının temel ilke ve prensipleriyle çatışmaktadır. Bu bağlamda, söz konusu kurumlar meşruiyet ve hesap verebilirliklerindeki yetersizlikler açısından eleştirilmektedir. Bu bağlamda çalışmada, öncelikle bu kurumların ortaya çıkış nedenleri belirtilecek, daha sonra, bağımsız idari otoritelerin özellikleri, görev ve yetkileri, Türk idari teşkilatındaki yerleri ve bu kurumların üzerindeki denetimler aktarılacak ve son olarak bu kurumlara yönelik eleştiriler dile getirilecektir

Anahtar Kelimeler:

Kamu yönetimi, bağımsız idari otoriteler, regülasyon, özerklik, denetim

“Islands” in Turkish Administrative Structure: Independent Administrative Authorities

Independent administrative authorities which are assessed as reflection of the changing role of state in economic and social area to public administration and which regulate and audit critical sectors and fields such as competition, banking, energy, finance, human rights and food and drug safety affect the economic, social and political area. Independent administrative authorities are granted independence in order to strengthen their positions against the politicians and actors in related sectors and to be insulated from mentioned actors’ pressures and instilling. These authorities differentiate from traditional administrative units in terms of their characteristics, functions and competences, responsibilities, organizational structures, personnel and budgets. As a result of their unique characteristics, independent administrative authorities are in conflict with the main principles of the unitary state structure. In this regard, they are criticized in respect of lacks of their legalities and accountabilities. In this article, firstly, causes of appearance of these authorities are stated, after then, characteristics, functions and competences, conditions in Turkish administrative structures of these authorities are explained and finally, criticisms about independent administrative authorities are mentioned

Keywords:

Public administration, independent administrative authorities, regulation, autonomy, audit,

PDF

___

AKINCI, Müslüm: Bağımsız İdari Otoriteler ve Ombudsman, İstanbul: Beta Yayınları, I. Baskı, 1999.
ARDIYOK, Şahin: Doğal Tekeller ve Düzenleyici Kurumlar, Türkiye İçin Düzenleyici Kurum Modeli, Ankara: Rekabet Kurumu Yayınları, I. Baskı, 2002.
ATİYAS, İzak: “Ne İçin ve Nasıl Regülasyon?”, Devletin Düzenleyici Rolü (Ed: İzak Atiyas), İstanbul: Tesev Yayınları, 2000, s. 19-33.
BİLGİÇ, Veysel: 2000 Yılında İdari Yargı Sempozyumu, Tartışmalar Bölümü, Ankara: 11–12 Mayıs 2000.
BOYNUKARA, Adnan: “Kamunun Yeniden Yapılandırılmasında Yeni Bir Araç : Üst Kurullar”, Dünyada ve Türkiye’de Yarın, 01.05.2002, Sayı: 1, s. 30-31.
CANOĞLU, Yıldırım: “Sürekli Bürokratik Postmodern Darbeler Dönemi”, Umran, Sayı:102, Şubat 2003, s. 31-43.
COŞKUN, Sabri: “Türkiye’de Bağımsız İdari Kuruluşlar Üzerinde Yargısal Denetim”, Bağımsız İdari Otoriteler (Ed: İbrahim Kabaoğlu), İstanbul: Alkım Yayıncılık, 1998, s. 170-192.
ÇOLAK, Mustafa: “Üst Kurulların Ortaya Çıkış Gerekçeleri, Denetimi ve İdari Sistemdeki Konumları”, Yaklaşım, Yıl: 11, Sayı: 125, Mayıs 2003, s. 83-88.
DARICA, Haldun: “Kurumlar, Kurullar”, Maliye Dergisi, Sayı:140, Mayıs-Ağustos 2002, s. 3-13.
DERDİMAN, Ramazan Cengiz: Türkiye İdaresinin Hukuksal Yönü ve Yapısı, İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2003.
DÖNMEZ, Eftal: “Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Ankara Barosu Dergisi, 2003/2, s. 55-78.
DURAN, Lütfi: “Türkiye’de Bağımsız İdari Otoriteler”, Amme İdaresi Dergisi, 30 (1), Mart 1997, s. 1-10.
EMEK, Uğur/ ACAR, Muhittin: “Düzenleyici Reformlar ve Kurumlar”, Çağdaş Kamu Yönetimi II (Ed: Muhittin Acar, Hüseyin Özgür), Ankara: Nobel Yayıncılık, 2004, s. 91-127.
ERKUT, Celal: “Bağımsız İdari Makamlar Müessesesi Açısından Sermaye Piyasası Kurulu’nun Kısa Bir Değerlendirmesi”, Bağımsız İdari Otoriteler (Ed: İbrahim Kaboğlu), İstanbul: Alkım Yayıncılık, 1998, s. 129-135.
FESLER, James W: “Independent Regulatory Agencies”, Elements of Public Administration (Ed: Fritz Morstein Marx), Prentice Hall of India Private Limited, New Delhi, 1968.
GILARDI, Fabrizo: “Independent Regulatory Agencies as Ultimate Step of Delegation: Hypotheses from the Transaction-Cost Politics Approach” , Delegating Powers to Independent Agencies, Lousanne, 6-7 Aralık 2001, s. 1-34.
GÖZÜBÜYÜK, Şeref/ TAN, Turgut: İdare Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi, Cilt I, 1998.
GÜNAYDIN, Gökhan: “Temsili Demokrasiye Elveda: Türkiye’de Üst Kurullar Gerçeği”, İkibinyirmiüç, Sayı: 16, Ağustos 2002, s. 22-25.
GÜNDAY, Metin: “Bağımsız İdari Otoriteler”, Bağımsız İdari Otoriteler, Ankara: Rekabet Kurumu Yayınları, 2001, s. 73-79.
GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayıncılık, 9. Baskı, 2004.
GÜNEL, Namık: “2000’li Yılların Eşiğinde Yönetsel Denetim Sistemine Eleştirel Bir Bakış”, Türk İdare Dergisi, Yıl: 67, Sayı: 409, Aralık 1995, s. 17-28.
KABOĞLU, İbrahim: “Çağdaş Anayasalarda Özgürlükleri Korumaya Yönelik Bağımsız İdari Otoriteler”, Bağımsız İdari Otoriteler (Ed: İbrahim Kaboğlu), İstanbul: Alkım Yayıncılık, 1998, s. 69-80.
KARACAN, Ali İhsan: “Özerk Kurumların Özerkliği”, Rekabet Dergisi, Sayı: 8, Ekim – Kasım – Aralık 2001, s. 3-59.
KESTANE, Doğan: “Türkiye’de Bağımsız İdari Otoritelerin (Üst Kurullar) İşlevsel– Yapısal Özellikleri ve Kamu İhale Kurumu -1-, Belediye Dünyası, Cilt: 3, Sayı: 11, Kasım 2002, s. 25-33.
OZANSOY, Ahmet: “Özerk ( ) Kurumların Ortak Özellikleri”, Yaklaşım, Yıl: 11, Sayı: 126, Haziran 2003, s. 85-90.
ÖZAY, İlhan: 2000 Yılında İdari Yargı Sempozyumu, Tartışmalar Bölümü, Ankara: 11–12 Mayıs 2000.
ÖZDAĞ, Mehmet Savaş: Özerk Kurullar, Ankara: Avrasya–Bir Vakfı ASAM Yayınları, Ankara Çalışmaları Dizisi; 13, 2002.
Sayıştay: Özerk Kurumlar Hakkında Sayıştay Raporu, Ankara, 2003.
TAN, Turgut: “Bağımsız İdari Otoriteler veya Düzenleyici Kurullar”, Amme İdaresi Dergisi, 35 (2), Haziran 2002, s. 11-37.
TAN, Turgut: “Bağımsız İdari Otoriteler”, Devletin Düzenleyici Rolü (Ed. İzak Atiyas), İstanbul: Tesev Yayınları 19, 2000, s. 115-133.
THATCHER, Mark: “Delegation to Independent Regulatory Agencies: Pressures, Functions and Contextual Mediation”, West European Politics, 25, 1, January 2002, s. 125-147.
THATCHER, Mark: “Regulation After Delegation: Independent Regulatory Agencies in Europe “, Journal of European Public Policy, 9:6, December 2002, s. 954-972.
“Türkiye’de Yeni İktidar Araçları: Kurullar”: Kamu Yönetimi Dünyası, Yıl:2, Sayı:7-8, Aralık 2001, s. 48.
TÜSİAD: Bağımsız Düzenleyici Kurumlar ve Türkiye Uygulaması, İstanbul: Tüsiad Yayınları, 2002.
ULUSOY, Ali: “Bağımsız İdari Kurumlar”, Danıştay Dergisi, Yıl: 29, Sayı: 100, 1999, s. 3-17.
ULUSOY, Ali: “Kamu Anlayışında Yeni Yönelimler: Avrupa Yapılanmasının Kamu Hizmeti Teorisine Etkileri”, Amme İdaresi Dergisi, 31 (2), Haziran 1998, s. 21-40.
ULUSOY, Ali: “Regülasyon Kurumları Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, 2000 Yılı İdari Yargı Sempozyumu, Ankara: Danıştay Yayın Bürosu Yayınları, 2000 s. 273-285.
ULUSOY, Ali: “Türk İdare Sistemi İçerisinde Rekabet Kurumunun Yeri”, Rekabet Kurumu Perşembe Konferansları, Ankara: Rekabet Kurumu Yayınları, 1999, s. 3-30.
ULUSOY, Ali: Bağımsız İdari Otoriteler, Ankara: Turhan Kitabevi, I. Baskı, 2003.