İSLAM HUKUKUNDA VE OSMANLI UYGULAMASINDA KOCA ŞİDDETİNE KARŞI KADININ BAŞVURABİLECEĞİ HUKUK YOLLARI

Kadına yönelik şiddet, neredeyse her dönemde ve birçok yerde görülen, zaman içerisinde önlenmesi yönünde tedbirler alınmakla birlikte halâ devam eden önemli bir sorundur. Mahkeme kayıtları ve arşiv belgeleri, Osmanlı toplumunda da aynı sorunun yaşandığına ilişkin çarpıcı örnekler içermektedir. Klasik dönemde, şiddetin herhangi bir türüne maruz kalan kadın, kocasından şartlı talâk ya da muhâlaa yoluyla ayrılabilir; kocasını kadıya şikâyet edip cezalandırılmasını sağlayabilir. Ama koca iradesinden bağımsız olarak, kadıdan şiddet gerekçesiyle boşanma talep edemez. Osmanlı hukuku kadına bu imkânı ancak 1916 yılından itibaren tanımaya başlamış ve önce ekonomik şiddet, sonra da kötü muamele ve geçimsizlik, kadının evlilikten kurtulabilmesine olanak sağlayan nedenler olarak dikkate alınmıştır

The Legal Remedies in the Islamic Law and in the Practices within the Ottoman Empire that may be resorted by Women against Husband Violence

Violence against women, despite the measures taken for its prevention in time, is an ongoing important problem encountered in almost every period and in many places. Court records and archive documents point out striking examples with regard to the fact that the Ottoman society experienced this problem as well. In the classical period, a woman exposed to any kind of violence was able to separate from her husband by means of conditional divorce or divorce through payment, and ensure that her husband was punished, by filing a complaint to the kadi. On the other hand, if the husband did not have any will, she could not demand a divorce from the kadi on the grounds of violence. The Ottoman laws started to provide this opportunity for women as of 1916, and considered economic violence at first and then ill-treatment and incompatibility as the reasons that enabled women to get rid of marriage.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri.
İstanbul Kadı Sicilleri (http://www.kadisicilleri.org) .
Kitap ve Makaleler:
Akgül, Lütfiye, "İslâm Hukukunda Evli Kadının Nafakası ve Kapsamı", EKEV Akademi Dergisi, Yıl:19, Sayı:62 (Bahar 2015), s.21-34.
Aktan, Hamza, "İslâm Aile Hukuku", Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.II, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara 1992, s.396-433.
Aydın, M. Âkif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayını, İstanbul 1985.
Aydın, M. Akif, "Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihî Tekamülü", Sosyo- Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.II, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara 1992, s.434-455.
Aydın, Mehmet Âkif, "Osmanlı Hukukunda Kazâî Boşanma "Tefrik" ", İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz Yayıncılık, İstanbul 1996, s. 23-35.
Bardakçı, Murat Şahbaba, Pan yayıncılık, İstanbul 1998.
Bulaç, Ali, Kur'an-ı Kerim'in Türkçe Anlamı, Birim Yayınları, İstanbul t.y.
Can Gürkan, Özlem /Fatma Coşar, "Ekonomik Şiddetin Kadın Yaşamındaki Etkileri", Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, C.2; Sayı:3, 2009, s.124-129.
Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Konya 1988.
Cin, Halil / Gül Akyılmaz, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya 2011.
Ekin, Ümit, "Osmanlı Toplumunda Sıkça Başvurulan Bir Boşanma Yöntemi: Muhâla'a", Sakarya Üniversitesi Uluslararası-Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi 05-07 Mart 2009, Kongre Bildirileri, C.3, Sakarya 2009, s.119-129.
Erbay, Celal, "Nafaka", TDV İslam Ansiklopedisi, C.32, Yıl:2006, s. 282- 285.
Kayabaş, Ebru, Osmanlı Devleti'nde Tanzimat Dönemi İtibarıyla Aile Hukukunun Gelişimi -Hukuk-ı Aile Kararnamesi-, Filiz Kitabevi, İstanbul 2009.
Kadın Hakları Uluslararası Hukuk ve Uygulama, Derleyenler: Gökçeçiçek Ayata/Sevinç Eryılmaz Dilek, Bertil Emrah Oder, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2010.
Kurt, Abdurrahman, "Osmanlı'da Kadının Sosyo-Ekonomik Konumu", Osmanlı, C.5, Yeni Türkiye Yayını, İstanbul 1999, s.434-449.
Memiş, Emel, "Ekonomik Şiddet Kapsamında Karşılıksız Emek", Kadınların ve Kız Çocuklarının İnsan Hakları: Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet, Editörler: F. Kaya/N. Özdemir/ G.Uygur, Savaş Yayınevi, Ankara 2014, s.167-178.
Okuyan, Mehmet, "Kadına Yönelik Şiddete Kur'ân'ın Bakışı", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: XXIII, Samsun 2007, s.93-134.
Öztürk, Yaşar Nuri, Kur'an'daki İslam, Yeni Boyut Yayını, İstanbul 2013.
Selçuk, Havva, "Kadına Uygulanan Şiddetin Osmanlı Mahkeme Tutanaklarına Yansımaları", Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (Karefad) 1(1), s.109-126.
Yüksel, Hasan /Saim Savaş, "Osmanlı Aile Hayatına İlişkin Fetvalar", Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, C.3, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., Ankara 1992, s.876-897.