GAYRİMÜSLİM OSMANLI VATANDAŞLARININ HUKUKİ DURUMUNA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Çok uluslu bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğunda, insanlar bugünkü anlamıyla milliyet ayrımı yapılmaksızın sadece mensup oldukları dinlere göre gruplara ayrılmış ve bu çerçevede, halkın neredeyse yarısını oluşturan Yahudiler, Ermeniler ve Rumlar kimliklerini yitirmeden ve müslüman olmaya zorlanmadan devlet sona erene kadar birlikte yaşamışlardır. Bir İslam Devleti olan Osmanlı Devletinde, klasik dönemde müslüman olmayan gruplar İslam hukukunun kurallarına uygun olarak zimmet antlaşması kapsamında İslam güvencesinden yararlanmışlardır. Tanzimat döneminde yapılan düzenlemelerle halk arasında eşitlik sağlanmaya çalışılırken, zimmet kurumuna ilişkin bir çok kural değiştirilmiştir. Araştırmamızda gayrimüslim vatandaşlarının kamu hukuku ve özel hukuk alanlarında durumu bazı arşiv belgelerinin ışığında incelenecek, son olarak Tanzimat döneminde getirilen yeniliklere değinilecektir.

A Review of the Legal Status of non-Muslims in the Ottoman Empire

In the multinational Ottoman Empire, people were divided into groups only according to their religion; nation concept in the modern sense did not exist and in this regard, the Jewish, the Armenians and the Rums who composed nearly the half of the population lived freely until the collapse of the state without losing their identities and being forced to convert to Islam. In the Ottoman Empire, non-Muslim groups benefited from the protection of the Islamic law due to the Treaty of Zimmet. In this study, the legal status of the individuals who lived in the Ottoman Empire, an Islamic state, and who were called zimmis will be examined in the light of archival documents. In our research, the rights that non-Muslims who resided in Ottoman territories had in terms of private and public law will be reviewed in the light of several archival documents.

PDF

___

Akyılmaz, Gül. 2000. Osmanlı Devletinde Eşitlik Kavramının Gelişimi. Profesörlük Çalışması.Konya.
Ansay, Sabri Şakir.2002. Hukuk Tarihinde İslam Hukuku(4. Bası).Ankara: Turhan Yayınevi.
Abu Jaber, Kamel.S.1967.“The Millet System in the Nineteenth Century Ottoman Empire”, The Muslim World LVII,(3)
Aydın, Mehmet Akif.1985. İslam-Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
Aydın, Mehmet Akif.2005. Türk Hukuk Tarihi. (5.Bası). İstanbul: Hars Yayıncılık.
Bozkurt,Gülnihal.1987. “İslam Hukukunda Zimmilerin Hukuki Statüleri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kudret Ayiter Armağanı, III.(14). Ankara.
Bozkurt,Gülnihal. 1996. Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, (1839-1914). Ankara: TTK Yayınları
Braude, Benjamin.1982 “Foundations Myths of The Millet System”.Christians and Jews in the Ottoman Empire ,the Functionig of a Plural Society(I), Newyork:Holmes-Meier Publishers.
Cahen, Claude. 1963a “Dhimma”,E.I 2 ,II, Leiden:E.J.Brill, 227-231.
Cahen, Claude. 1963b “Djizya", E.I.2 ,II, Leiden: E.J.Brill, 559-562.
Çeker,Orhan. 1999. Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları.
Düzdağ,Ertuğrul.1972. Şeyhülislam Ebusuud Efendi'nin Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul:Enderun Kitabevi
Ekinci, Ekrem Buğra. 2008. Osmanlı Hukuku, Adalet ve Mülk.İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
Ekinci, Ekrem Buğra.2011. Hukukun Serüveni, İstanbul:Arı Sanat Yayınları.
Engelhardt,Ed. 1999.Türkiye ve Tanzimat.İstanbul: Kaknüs Yayıncılık.
Eryılmaz, Bilal. 1990.Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Teb’anın Yönetimi.İstanbul:Risale Yayınları.
Gıbb,H.A.R. /Bowen,Harold.1957. Islamic Society and The West I, London: Oxford University Press.
Hamidullah, Muhammed. 1998. İslamda Devlet İdaresi.(5. Bası).İstanbul: Beyan Yayınları.
Hatemi, Hüseyin. 2012. İslam Hukuku Dersleri. İstanbul: Sümer Kitabevi.
İnalcık,Halil. 2009. Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar. İstanbul:Türkiye İş Bankası Yayınları.
Jennings, Ronald,C. 1978. “Zimmis (non-muslims) in Early 17.th Century Ottoman Judicial Records”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, XXI, (3) ,225-293.
Münci Kapani.1972. Kamu Hürriyetleri (4. Bası).Ankara:Ankara Üniversitesi Yayınları.
Karakoç,Serkiz.1341 H.. Tahşiyeli Kavanin II, Dersaadet:Cihan Matbaası.
Karakoç Serkiz, Külliyatı Kavanin Dosya No: 5 NO: 992, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi.
Karakoç Serkiz, Külliyatı Kavanin Dosya No: 7 NO: 997, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi.
Karaman, Hayrettin. 2013. Mukayeseli İslam Hukuku I,( 8. Bası).İstanbul:İz Yayıncılık.
Hayreddin Karaman.2013. Mukayeseli İslam Hukuku, III.(8. Bası).İstanbul: İz Yayıncılık.
Kenanoğlu, Mustafa Macit. 2004. Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek. İstanbul:Klasik Yayıncılık.
Kenanoğlu, Mustafa Macit. 2005. "İslam Hukukunda Zimmiler". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3,(5).553-574.
Konan, Belkıs. 2013,Osmanlı Devletinde İdari Yargının Gelişimi. Ankara:Statü Yayıncılık.
Mumcu Ahmet./ Küzeci, Elif.2001. İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. Ankara:Turhan Kitabevi.
Ortaylı,İlber.2003. Osmanlı Barışı. İstanbul:Ufuk Yayınları.
Ortaylı,İlber.2007.“Osmanlı İmparatorluğunda Millet Nizamı”, Batılılaşma Yolunda.İstanbul:Merkez Kitapçılık Yayıncılık.
Özel,Ahmet.1982.İslam Hukukunda Milletlerarası Münasebetler ve Ülke Kavramı. İstanbul.
Özkaya,Yücel. 2010. 18.Yüzyılda Osmanlı Toplumu. İstanbul:Yapı Kredi Yayınları.
Yavuz,Ercan.2001.Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler Ankara:Turhan Kitabevi.
B.O.A., C.ADL, 29 Z. 1131 H. (1718 M.),Dosya No: 1 Gömlek No: 60.
B.O.A., C.ADL, 29 B 1137 H., Dosya No: 61 Gömlek No: 3655.
B.O.A., C.ADL, 22 R 1225 H., Dosya No: 58, Gömlek No: 3498.
B.O.A., C.ADL., 28 C 1226 H (1811 M.).tarih, Dosya No: 44, Gömlek No: 2654.
B.O.A., C. ADL., Dosya No: 22 Gömlek No: 1304, 29 C 1141 H.
B.O.A., C.ADL, 24 M. 1268 H.,Dosya No: 73, Gömlek No: 437.
B.O.A., C.ADL, 05 L 1192 H., Dosya No: 59, Gömlek No: 3564.
B.O.A., 28 L 1316 H., İ.HUS, Dosya No:73 Gömlek No: 46.