Başkanlık Sistemlerinde Kuvvetler Ayrılığının Tamamlayıcısı Olarak Denge ve Denetleme Mekanizmaları

İktidarın sınırlanması arayışıyla ortaya konmuş olan kuvvetler ayrılığı ilkesi günümüzde demokratik yönetimlerin en temel ilkelerindendir. Kuvvetler ayrılığına göre hükümet sistemleri parlamenter sistem ve başkanlık sistemi olarak ikiye ayrılmakta olup, başkanlık sistemi erklerin yetkilerinin keskin çizgilerle ayrıldığı sert kuvvetler ayrılığına dayanmaktadır. Yürütme organının aşırı güçlü olmasına yol açma potansiyeli ve sistemin sağlıklı işlemesi için organların işbirliğine duyulan gereksinim nedeniyle başkanlık sistemlerinde kuvvetler ayrılığı ilkesiyle birlikte denge ve denetim mekanizmalarının varlığı daha büyük önem taşımaktadır. Kuvvetler ayrılığı gücün kötüye kullanımının engellenmesi için iktidarın farklı işlevlerinin farklı ellerde bulunması gerektiği temel önermesi dışında kuvvetlerin birbirini dengelemesine vurgu yapmaktadır. Bu yönüyle kuvvetler ayrılığı, denge ve denetleme sistemini de kapsamaktadır ancak bu iki ilke birbiriyle eş anlamlı değildir. Kuvvetler ayrılığı ilkesi genel gereklilikleri ortaya koymaktadır ancak denge ve denetleme mekanizmaları başkanlık sistemi özelinde ABD Anayasası’nda kendine yer bulup uygulanarak sistematize edilmiş araçlardır. Çalışmanın temel amacı, başkanlık sisteminde kuvvetler ayrılığı ilkesinin tek başına yeterli olmadığı, onun tamamlayıcısı olan denge ve denetleme mekanizmalarının sistemin demokratik niteliğe sahip olması için vazgeçilmez olduğunu ortaya koymaktır. Nitekim çalışmada başkanlık sisteminden sapma olarak değerlendirilen ülkelerde kuvvetler ayrılığı ilkesinin kağıt üzerinde kaldığı ve denge ve denetleme mekanizmalarının güçlü olmadığı vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İktidarın Sınırlandırılması, Kuvvetler Ayrılığı, Denge ve Denetleme Mekanizmaları, Başkanlık Sistemi, Checks and Balances as Complementary to Separation of Powers in Presidential Systems, Limitation of Power, Separation of Powers, Checks and Balances, Presidential System

Checks and Balances as Complementary to Separation of Powers in Presidential Systems

Separation of powers, which has been theorized with the search for the limitation of power, is one of the most basic principles of democratic administrations today. The existence of checks and balances with the principle of separation of powers in presidential systems is more important due to the potential to cause the executive body to become overpowered and the need for the cooperation of the branches for the healthy functioning of the system. Apart from the basic premise that different functions of power should be in different hands to prevent the abuse of power, the separation of powers argues that the branches should balance each other. In this respect, the separation of powers also includes the system of checks and balances, but these two principles are not synonymous. The principle of separation of powers outlines the general requirements, but checks and balances are systematized tools that find their place in the US Constitution and implementation. Thus, the main purpose of the study is to reveal that the principle of separation of powers in the presidential system is not sufficient on its own, and checks and balances are indispensable for the system to have a democratic quality. Therefore, it is emphasized that the principle of separation of powers remains on paper and the checks and balances are weak in countries that are considered as a deviation from the presidential system.

Keywords:

Limitation of Power, Separation of Powers, Checks and Balances, Presidential System,

PDF

___

Ackerman, S.R. ve Desierto, D.A. ve Volosin, N. (2011). Hyper-Presidentialism: Separation of Powers without Checks and Balances in Argentina and the Philippines, Berkeley Journal of International Law, 29 (1), 246-333.
Açıl, M.(2018). Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi. İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık. Ağaoğulları, M. A. ve Zabcı, F. Ç. ve Ergün, R.(2009). Kral-Devletten Ulus Devlete. Ankara: İmge Kitabevi.
Akçalı, P. (2014). (Yarı) Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, İhsan Kamalak (Der.), Siyasal İstikrar ve Başkanlık Sistemi: Amerika Birleşik Devletleri Örneği (ss. 79-109). İstanbul: Kalkedon Yayınevi.
Akçalı, P. (2016). Karşılaştırmalı Devlet Sistemlerine Giriş. Ankara: İmge Kitabevi.
Allison, J.W.F.(2007). The English Historical Constitution, Continuity, Change and European Effects. Cambridge University Press.
Aristoteles (1975). Politika. (Çev.) Mete Tuncay, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Atatüre, S. (2017) Amerika Birleşik Devletleri’nin Siyasi Yapısı, İstanbul: Beta.
Barbour, C. ve Wright G. C. (2011). Keeping the Republic: Power and Citizenship in American Politics. CQ Press.
Boyunsuz, Ş.Ö.(2017) Dünyada Başkanlık Sistemleri, Ankara: İmge Yayınevi. California State University.(2020). Federalist No:51. Erişim Tarihi: 29.11.2022, https://www.csus.edu/indiv/f/friedman/sp2020/govt1/schedule/B/FED%2051.pdf
Cheibub, J.A. ve Elkins Z. ve Ginsburg, T. (2011). Latin American Presidentialism in
Comparative and Historical Perspective, Texas Law Review, 89, 1-33.
Çelik, İ. (2011). Kuvvetler Ayrılığı: Bir İndirgeme ve Dönüşüm. Liberal Düşünce, 64, 143-166.
Da Ros, L.; Taylor, M. M. (2021) Checks and Balances: The Concept and Its Implications for Corruption, Revista Direito GV, 17(2), 1-30.
Dye, R. T. ve Sparrow, H. B. (2009). Politics in America: National Edition. Longman.
Erdoğan, M. (2010). Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal Kitabevi
Erdoğan, M.(2016). Başkanlik Sistemi, Latin Amerika Tecrübesi ve Türkiye. Özgürlük Araştırmaları Derneği, Ankara.
Gönenç, L. (2010). Siyasi İktidarın Denetlenmesi, Dengelenmesi ve Anayasalar. TEPAV Anayasa Çalışma Metinleri.
Göze, A. (2015). Siyasal Düşünceler ve Yönetimler. İstanbul: Beta Basım Yayın.
Gözler, K. (2018). Anayasa Hukukunun Genel Esasları. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Gözübüyük, A. Ş. (1993). Anayasa Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
Gülener, S. (2016). Başkanlık Sistemlerinde Denge ve Denetleme. Ankara: SETA.
Held, D. (2006). Models of Democracy. Cambridge: Polity Press.
Jenkins, D. (2011). The Lockean Constitution: Separation of Powers and the Limits of Prerogative, Mc Gill Law Journal, 56(3), 543-589.
Köse, H. Ö. (2019) Başkanlık Sisteminde Denge ve Denetim: Parlamentonun Yürütmeyi
Denetleme İşlevi ve Parlamento Adına Yürütülen Sayıştay Denetiminin Önemi, Sayıştay Dergisi, 114, 7-31.
Locke, J. (2004). Hükümet Üzerine İkinci İnceleme. (Çev.) Fahri Bakırcı, Ankara: Babil Yayıncılık.
Montesquieu (2004). Kanunların Ruhu Üzerine. (Çev) Fehmi Baldaş, İstanbul: Seç Yayın Dağıtım.
Neustadt, R.E. (1990). Presidential Power and the Modern Presidents. New York: The Free Press.
Sartori, G. (1997). Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği. Ankara: Yetkin Yayınları.
Soysal, M. (1997). 100 Soruda Anayasa’nın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Şenel, A. (1995). Siyasal Düşünceler Tarihi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Teziç, E.( 2007). Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
Tunaya, T.Z. (1975). Siyasi Müesseseler ve Anayasa. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Uluşahin, N. (1999). Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi. Ankara: Yetkin Yayınları
Volkomer, W. E. (2011). American Government. New York: Pearson.
Wasserman, G. (2011). The Basics of American Politics. New York: Pearson.
Zabcı, F.( 2018). Antik Cumhuriyet Düşüncesinde Siyasal Yozlaşma ve Karma Yönetim: Aristoteles ve Polybios Üzerinden Bir Tartışma, Felsefelogos, 69(2), 7-24.