Osmanlı Klasik Döneminde İdeoloji, Din ve Siyasi Meşruiyet Üzerine Kısa Bir Değerlendirme

Osmanlı Devleti’nin klasik dönemi, kurumsallaşmanın gerçekleştiği dönemdir. Bu dönemde Osmanlı Devleti orijinal kimliğine kavuşmuş, yönetim anlayışı, ideolojik söylem, siyasi iktidara meşruiyet sağlayan kavramlar belirginleşmiştir. Osmanlı Devleti’nin ideolojik söylemi veya dünya görüşünün içi klasik dönemde din, geleneksel olgular ve kısmen de etnik köken ile doldurulmaya çalışılmıştır. Söz konusu olgular bir yandan devletin dünya görüşünü yansıtırken diğer yandan Osmanlı siyasi iktidarının yönetimde haklı olma iddiasını güçlendirecek değer yargıları haline dönüşmüştür. Osmanlı hukuk sisteminin İslam hukuku temeline oturuyor olması, devletin ideolojik söylemini önemli ölçüde etkilemiştir. Ayrıca klasik Osmanlı siyasi iktidarı, İslam dinine ve onun hukuk sistemine olan bağlılığını bir meşruiyet zemini olarak değerlendirmiştir. Bu çerçevede din-devlet/siyasi iktidar ilişkilerinde hassas bir denge kurulmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Siyasi İktidarı, Meşruiyet, İdeoloji, Din, Osmanlı Hukuku

The classical age of Ottoman State is period which occurred institutionalizing. In this period, Ottoman State reached its original identity and its administration understanding, ideological vision and notions which provide legitimate to political power was clariŞ ed. Ottoman State’s ideological vision consisted of religion, traditional facts and partly ethnical origin. These facts not only reﬂ ected the State’s ideological vision but also became value judgments which support Ottoman political power’s legitimacy. Islamic law considerably inﬂ uenced both Ottoman law system and ideological vision. Further Ottoman political power employed as legitimacy tool its belonging to Islam religion and Islamic law system. In this context, in relationships the religion between the state and the political power has been tried to set balance

Keywords:

Power of Ottoman Empire, Legitimacy, İdeology, Religion, Ottoman Law,

PDF

___

AKÇURA Yusuf, Zamanımızın Avrupa Siyasi Tarihi, Ankara 1930.
AKGÜNDÜZ Ahmet, “Osmanlı Kanunnamelerinin Şer’î Sınırları”, Osmanlı, c. 6, Ankara, 1999
AKGÜNDÜZ Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukukî Tahlilleri c. 1, İstanbul 1990.
AKGÜNDÜZ Murat, Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislamlık, İstanbul 2002.
AKYILMAZ Gül, Osmanlı Diplomasi Tarihi ve Teşkilatı, Konya 2000.
ALİ EMÎRÎ, “Meşîhat-ı İslamiyye Tarihçesi”, İlmiye Salnamesi (yayına hazırlayanlar: Seyit Ali Kahraman, Ahmet Nezihi Gültekin, Cevdet Dadaş), İstanbul 1998.
ALKAN Ahmet Turan, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Müdevver Resmi İdeoloji Unsurları Hakkında”, Düşünen Siyaset, Ağustos-Eylül 1999 sy. 7-8, İstanbul 1999.
AYDIN Mehmet Akif, “Osmanlı’da Hukuk”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi (ed. Ekmeleddin İhsanoğlu), c. 1, İstanbul 1999.
AYDIN Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2005.
BERKES Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul 1978.
BOZKURT Gülnihal, Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), Ankara
CİN Halil/AKGÜNDÜZ Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, c. 1, Konya 1995.
CİN Halil/AKYILMAZ Gül, Türk Hukuk Tarihi, Konya 2003.
DURSUN Davut, Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din, İstanbul 1989.
DÜZDAĞ M. Ertuğrul, Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında XVI. Asır Türk Hayatı, İstanbul 1972.
ERCAN Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Ankara 2001.
FEDAYİ Cemal, “Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislamlık Kurumu”, Osmanlı c. 6, Ankara 1999.
GENCER Bedri, “Osmanlı Siyasi Felsefe ve Rejimi-Kuruluşunun 700. Yıldönümü Münasebetiyle Bir İcmal”, Akademik Araştırmalar, sy. 4-5, İstanbul 2000.
GÖRGÜN Tahsin, “Osmanlı’da Nizâm-ı Âlem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Gözlemler”, İslamî Araştırmalar, c. XIII, sy. 2, Ankara 2000.
GRENARD Fernand, Asya’nın Yükselişi ve Düşüşü, Ankara 1992
HADJ Rıfa’at Abou el-, Modern Devletin Doğası, 16. Yüzyıldan 18. Yüzyıla Osmanlı İmparatorluğu (çev. Oktay Özel-Canay Şahin), Ankara 2000.
HASSAN Ümit, Osmanlı Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeoloji’ye, İstanbul 2005.
HEYD Uriel, “Osmanlı’da Fetva Müessesesinin Bazı Tezahürleri” (çev. Fethi Gedikli), Hukuk Araştırmaları Dergisi, c. 9, sy. 1-3, İstanbul 1995.
IMBER Colin, “Erken Osmanlı Tarihinde İdealler ve Meşruiyet” (çev. Sermet Yalçın), Kanuni ve Çağı Yeniçağda Osmanlı Dünyası (editörler: Metin Kunt- Christine Woodhead), İstanbul 2002.
İMAM GAZÂLÎ, İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn (çev. Ahmet Serdaroğlu), c. 1, İstanbul 1974.
İNALCIK Halil, “Şerî’ât ve Kanun, Din ve Devlet”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul 2000.
İNALCIK Halil, An Economic and Social History of the Ottoman Empire, Volume One 1300-1600, Cambridge 1994.
KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Islahat Fermanı Devri 1856-1861, c. VI, Ankara
KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Islahat Fermanı Devri 1856-1861, c. VI, Ankara 1954.
KARAMAN Hayrettin, “Osmanlı Hukukunda Mezhep Tercihi”, Osmanlı, c. 6, Ankara 1999.
KARATEPE Şükrü, “Osmanlı’da Din-Devlet İlişkisi”, Osmanlı, c. 6, Ankara 1999.
LYBYER Albert Howe, Kanuni İmparatorluğu’nun Yönetimi (çev. Seçkin Cılızoğlu), İstanbul 2000. Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı
M. CELALEDDİN PAŞA, “Mir’at-ı Hakîkat (haz. İsmet Miroğlu), İstanbul 1983.
MERT Nuray, “Osmanlı Laiktir, Laik Kalacak”, Türkiye Günlüğü, sy. 58, Ankara 1999.
MUMCU Ahmet, Divan-ı Hümayun, Ankara 1986.
MUMCU Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ankara 1985.
NİZAMÜ’L-MÜLK, Siyasetname (çev. M. Atlan Köymen), Ankara 1982.
OCAK Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler, İstanbul 1998.
OKANDAN Recai Galip, Umumi Amme Hukuku, İstanbul 1976.
ÖRSTEN Seda, Osmanlı Hukukunda Fetva (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara 2005.
ÖZ Mehmet,“Klasik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi”, İslamî Araştırmalar, c. XII, sy. 1, Ankara 1999.
ÖZEL Ahmet, İslam Hukukunda Ülke Kavramı Darü’l İslam-Darü’l Harb, İstanbul 1984.
PIXLEY M. Michael, “Erken Osmanlı Tarihinde Şeyhülislamın Gelişimi ve Rolü” (çev. Nuri Çevikel), Türkiye Günlüğü, sy. 60, Ankara 2000.
RICAUT Paul, The Present State in the Ottoman Empire, London 1972.
SEZEN Yümni, “Osmanlı’da Din-Devlet İlişkilerinin Teorik ve Teolojik Bağlarıyla Uyumu”, Osmanlı, c. 6, Ankara 1999.
SIRMA İhsan Süreyya, “Abdülhamid Hân’ın Hal’ Edilmesi”, İslam, sy. 21, İstanbul 1985.
TURAN Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkûresi Tarihi, c. 1-2, İstanbul 1998.
UNAN Fahri, İdeal Cemiyet İdeal Devlet İdeal Hükümdar, Ankara 2004.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1984.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c. IV/2, Ankara 1994.
ÜÇOK Coşkun/MUMCU Ahmet/BOZKURT Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 1996.
YAKUT Esra, Şeyhülislamlık Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, İstanbul 2005.
YAMAN Ahmet, İslam Hukukunda Uluslar arası İlişkiler, Ankara 1998.
YILMAZ Coşkun,“Osmanlı Siyaset Düşüncesinde Kavramlar”, Türkler, c. 11, Ankara 2002.