MAĞDURU BELLİ BİR KİŞİ OLMAYAN SUÇLARIN SORUŞTURMALARI NETİCESİNDE VERİLEN KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞI KARARLARININ DENETLENMESİ SORUNU

Dar anlamda soruşturma evresini geniş anlamda ceza muhakemesini sonlandıran kovuşturmaya yer olmadığına dair karar kesinleştikten sonra, aynı olay hakkında kamu davası açılması belli şartların varlığına bağlıdır. Bu özelliğiyle kesin hüküm benzeri bir etkiye sahip olması, söz konusu kararın etkin bir yargısal denetime tâbi tutulmasını gerekli kılmaktadır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda kovuşturmaya yer olmadığı kararı için öngörülen yargısal denetime -itiraz- başvurma yetkisi yalnızca “suçtan zarar gören” sıfatını haiz kişiye tanınmakta olup suçtan zarar gören süjeliğinin kapsamı ve sınırına ilişkin herhangi bir pozitif düzenleme yoktur. Bu konuda Türk doktrin ve uygulamasında yeknesak ve tatmin edici bir tarifin geliştirilemediği tespit edilmiştir. Çalışmada, bu belirsizliğin giderilmesi için, özellikle mehaz Alman Ceza Muhakemesi Kanunu ile mukayeseli bir değerlendirme yapılmış ve suçtan zarar gören kavramı anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Soruşturma konusu suçun, mağduru belli bir kişi olmayan suçlardan biri olması ve herhangi bir surette suçtan zarar gören sıfatına sahip bir kişinin belirlenemediği durumda, bu soruşturma neticesinde verilen kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz edebilecek herhangi bir kişi bulunmamaktadır. Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itirazın konu edildiği kanuni düzenlemenin bu yönüyle eksik olduğu anlaşılmıştır. Türk ceza muhakemesi sisteminde kovuşturmaya yer olmadığı kararının denetlenmesi açısından da yargısal denetimden başka etkin bir yol bulunmamaktadır. Makalede, Türk ceza muhakemesi sistemine hâkim olan mecburilik ilkesinin hayata geçirilmesi açısından sakınca doğuran bu soruna, mevcut sisteme aykırı düşmeyecek bir çözüm getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mecburilik İlkesi, İtiraz, Suçtan Zarar Gören, Suç Tipinin Koruma Alanı, Cumhuriyet Başsavcısının Denetimi.

THE SUPERVISION PROBLEM OF THE DECISIONS OF NON-PROSECUTION WHICH ARE RULED AS A RESULT OF THE INVESTIGATION OF CRIMES WHOSE VICTIM IS NOT A SPECIFIC PERSON

After the finalization of the decision of non-prosecution which terminates the investigation period in strict sense and criminal procedure in wide sense, to file a criminal case against the same event depends on the existence of specific conditions. By having an impact like final judgment with this feature, this decision is needed to be subjected to supervision. In Criminal Procedure Code No. 5271 the authority to apply for judicial review -appeal- on the decision of non-prosecution is only entitled to the “person affected by the crime” and there are no positive regulations exist on the scope and limits of this term. It is determined that a common and satisfying description on this subject is not made in Turkish literature and practice. In this study, in order to eliminate this uncertainty, a comparative consideration especially with German Criminal Procedure Code is made and the term of “person affected by the crime” is tried to signify. In cases where the crime under investigation is one of the crimes whose victim is not a specific person and the affected person cannot be identified, there is no one who may appeal against the decision of non-prosecution ruled as a result of this investigation exists. It is understood that the legal regulation mentioned the decisions of non-prosecution is lacking with this aspect. In Turkish criminal procedure system, there is no efficient way other than judicial review exists in supervision of the decision of non-prosecution. In this paper, it is tried to deliver a solution -which fits in with existing system- to this problem that may cause disadvantage about the actualization of the compulsion principle ruling the Turkish criminal procedure system.

Keywords:

Compulsion Principle, Appeal, Person Affected By the Crime, Scope of Protection of the Criminal Offence, Supervision of Chief Public Prosecutor.,

PDF

___

Babayiğit B, Kumar Oynanması İçin Yer ve İmkân Sağlama Suçu (TCK m. 228), Seçkin, 2021.
Bauer F, “Zum Begriff des Verletzten in der StPO”, 1953, 8 (10), Juristen Zeitung, ss. 298-300.
Brocke H, GVG § 147, in Christoph Knauer/ Hans Kudlich,/ Hartmut Schneider (Hrsg.), Münchener Kommentar zur StPO Band 3-2, 1.Auflage, C.H. Beck.
Centel N / Hamide Z, Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Bası, Beta, 2020.
Dönmezer S / Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku I, 11. Bası, Beta, 1994.
Erem F, Ceza Usulü Hukuku, 2. Bası, Ajans-Türk Matbaacılık, 1968.
Erman S, Ticari Ceza Hukuku III – Sahtekarlık Suçları, 4. Bası, Nazım Terzioğlu Matematik Araştırma Enstitüsü Baskı Atölyesi, 1981.
Frisch W, “Der Begriff des „Verletzten “im Klageerzwingungsverfahren: Eine dogmatische Grundlegung aus Anlaß der Entscheidung OLG Hamm”, NJW, 72, 1874”, 1974, 29/1, Juristen Zeitung, ss. 7-13.
Graalmann-Scheerer K, § 172, in Löwe/Rosenberg Großkommentare der Praxis: Die Strafprozeßordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz Großkommentar Band 5, 26. Auflage, Walter de Gruyter, 2006.
Grünhut M, Begriffsbildung und Rechtsanwendung im Strafrecht, Mohr Siebeck, 1926.
Günther H, Strafrechtswidrigkeit und Strafunrechtsausschluß: Studien zur Rechtswidrigkeit als Straftatmerkmal und zur Funktion der Rechtfertigungsgründe im Strafrecht, Carl Heymanns, 1983.
Hefendehl R, “Der Begriff des Verletzten im Klageerzwingungsverfahren bei modernen Rechtsguts-und Deliktsstrukturen”, 1999, Goltdammer’s Archiv für Strafrecht, ss. 584-602.
Heinrich B / Reinbacher T, Examinatorium Strafprozessrecht, 3. Auflage, Nomos, 2021.
Jung H, “Die Stellung des Verletzten im Strafprozeß”, 1981, 93 (4), Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, ss. 1147-1176.
Kantar B, Ceza Muhakemeleri Usulü I, 4. Bası, Güzel Sanatlar Matbaası, 1957.
Keyman S, Ceza Muhakemesinde (Asıl Ceza Muhakemesinde) Savcılık, Sevinç Matbaası, 1970.
Koca M / Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Bası, Seçkin, 2020.
Kölbel R, § 172, in Christoph Knauer/ Hans Kudlich,/ Hartmut Schneider (Hrsg.), Münchener Kommentar zur StPO Band 2, 1. Auflage, C.H. Beck, 2016.
Kunter N, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Bası, Beta, 1989.
Küpper G, Grenzen der normativierenden Strafrechtsdogmatik, Duncker & Humblot, 1990.
Meyer-Goßner L, “Die Rechtstellung des Verletzten im Strafprozeß”, 1984, 17 (9), Zeitschrift für Rechtspolitik, ss. 228-233.
Meyer-Goßner L / Schmitt B, Strafprozessordnung: StPO, Gerichtsverfassungsgesetz, Nebengesetze und ergänzende Bestimmungen, 58. Auflage, C.H. Beck, 2015. Meyer-Krapp E, Das Klageerzwingungsverfahren, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2008.
Moldenhauer G, in Rolf Hannich (Hrsg.), Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung, 8. Auflage, C.H. Beck, 2019.
Niese W, “Die Anklageerzwingung im Verhältnis zum Legalitäts- und Opportunitätsprinzip”, 1950, 5 (12), Süddeutsche Juristen-Zeitung, ss. 890-899.
Onursal S, Kamu Davasına Müdahale, Fakülteler Matbaası, 1968.
Özgenç İ, Suç Örgütleri, 10 Bası, Ankara 2017.
Öztürk B / Erdem M, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Seçkin, 2007.
Preuß T, “Das Klageerzwingungsverfahren: Ein Überblick über prüfungsrelevante Fragen”, 2016, 38 (7), Juristische Ausbildung, s. 762-776.
Roxin C / Schünemann B, Strafverfahrensrecht, 29. Auflage, C.H. Beck, 2017.
Schall H, “Der Verletzte im Klageerzwingungsverfahren bei Umweltdelikten”, 2020, 40 (10), Neue Zeitschrift für Strafrecht, ss. 569-577.
Schmidt E, Lehrkommentar zur Strafprozeßordnung und zum Gerichtsverfassungsgesetz, Teil II: Erläuterungen zur StPO und zum Einführungsgesetz zur StPO, Vandenhoeck & Ruprecht, 1957.
Hecker B / Heine G, § 291, in Schönke / Schröder Strafgesetzbuch Kommentar, 30. Auflage, C.H. Beck, 2019.
Schroeder F. C / Verrel T, Strafprozessrecht, 7. Auflage, C.H. Beck, 2017.
Sing W / Andrä M, § 172, in Helmut Satzger / Wilhelm Schluckebier / Gunter Widmaier (Hrsg), Strafprozessordnung mit GVG und EMRK Kommentar, 4. Auflage, Wolters Kluver, 2020.
Soyaslan D, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Bası, Yetkin, 2020.
Cumhur Ş, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, Seçkin, 2005.
Cumhur Ş / Neslihan G, Ceza Muhakemesi Hukuku I, 11. Bası, Seçkin, 2020.
Taner T, Ceza Muhakemeleri Usulü, 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası, 1955.
Tosun Ö, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Cilt I Genel Kısım, 4. Bası, Acar Matbaacılık, 1984.
Tosun Ö, Türk Suç Muhakemesi Hukuku Cilt II, 2. Bası, Sulhi Garan Matbaası, 1976.
Tutanaklarla Ceza Muhakemesi Kanunu, Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Daire Başkanlığı, Ankara, 2005.
Türkoğlu H. G, Roma Hukukunda Suç ve Ceza, 2. Baskı, Seçkin, 2017.
Ünver Y / Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 17. Baskı, Adalet, 2020.
Volk K / Engländer A, Grundkurs StPO, 9. Auflage, C.H. Beck, 2018.
Wohlers W, § 172, in Jürgen Wolter (Hrsg.), SK-StPO Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung und zum Gerichtsverfassungsgesetz Band III, 5. Auflage, Carl Heymanns, 2016.
Wolf E, Strafrechtliche Schuldlehre: Die gegenwärtige Lage, die theoretischen Voraussetzungen und die methodologische Struktur der strafrechtlichen Schuldlehre Teil I, J. Bensheimer, 1928.
Yenisey F / Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Bası, Seçkin, 2020.
Erdener Y, Ceza Yargılaması Hukuku, 16. Bası, Seçkin, Ankara 2019.