İÇ (MİLLÎ) TAHKİME ELVERİŞLİLİK ÇERÇEVESİNDE KİRA SÖZLEŞMELERİNDEN DOĞAN UYUŞMAZLIKLAR

Türk Hukukunda, kiracılar, konut ve çatılı iş yerine ilişkin kira sözleşmelerinde, zayıf taraf olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple, bu tür sözleşmelerden doğan uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığını ileri süren görüşler bulunmaktadır. Ayrıca, bu türden uyuşmazlıkların tahkimde görülmesi durumunda, kamu düzenine aykırılığın gündeme geleceği ifade edilmektedir. Uygulamada da bu fikrin benimsendiğini ileri sürmek yanlış olmayacaktır. Oysaki zayıf tarafın korunması gibi maddî hukuka ilişkin düşünceler, usûl hukukunda uygulama alanı bulmamalıdır. Zira, usûl hukukunda adil yargılanma hakkının gereği olarak usûlî eşitlik ilkesi işlerlik kazanmaktadır. Ayrıca, kira sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların HMK.m.408 uyarınca, objektif tahkime elverişlilik kapsamında olduğu ifade edilebilir. Bunlarla birlikte, bu tür sözleşmelerden doğan uyuşmazlıkların tahkime elverişli olduğu kabul edildiğinde, maddî hukuk açısından zayıf tarafın korunması düşüncesini ortaya çıkaran endişelerin ortadan kaldırılmasına ilişkin birtakım önerilerin ortaya konulması mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

kira sözleşmeleri, tahkime elverişlilik, zayıf tarafın korunması, usûlî eşitlik, kamu düzeni

DISPUTES ARISING FROM LEASING AGREEMENTS IN TERMS OF INTERNAL (NATIONAL) ARBITRABILITY

In Turkish Law, the tenants are considered as the weak party in the lease agreements regarding the residence and the roofed workplace. For this reason, there are opinions suggesting that disputes arising from such contracts are not arbitrable. In addition, it is stated that in case of such disputes in arbitration, violation of public order will come to the fore. It would not be wrong to argue that this idea is adopted in practice as well. However, considerations regarding substantive law, such as the protection of the weaker party, should not find application in procedural law. Because, in procedural law, the principle of procedural equality becomes operational as a requirement of the right to a fair trial. In addition, it can be stated that disputes arising from lease agreements are within the scope of objective arbitrability in accordance with HMK. However, when it is accepted that the disputes arising from such agreements are suitable for arbitration, it is possible to put forward some suggestions to eliminate the concerns that reveal the idea of protecting the weak party in terms of substantive law.

Keywords:

tenant agreements, arbitrability, protection of weak party, procedural equality, public order,

PDF

___

Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, 2020.
Alangoya Y, Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, Fakülteler Matbaası, 1973.
Arslan R/ Yılmaz E/ Taşpınar Ayvaz S/ Hanağası E, İcra ve İflâs Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2021 (Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz/ Hanağası, İcra ve İflâs Hukuku).
Atalı M/ Ermenek İ/ Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku, 3.Baskı, Yetkin Yayınevi, 2020.
Atalı M/ Ermenek İ/ Erdoğan E, İcra ve İflâs Hukuku, 4.Baskı, Yetkin Yayınevi, 2021.
Aydemir F, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
Ayverdi İ, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lügatı, 2010.
Başpınar V/ Ünal M, Şeklî Eşya Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2012.
Bhadra S/ Jalan N, Alternative Dispute Resolution In Tenancy Disputes – Walking The Tightrope, NUJS Journal on Dispute Resolution, 2021, 1(1), s. 96-116.
Basler Kommentar, Schweizerische Zivilprozessordnung (ZPO), 3. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2017.
Born G B, International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, 2009.
Böckstiegel K H, Public Policy as a Limit to Arbitration and its Enforcement 11th IBA International Arbitration Day and United Nations New York Convention Day “The New York Convention, 50 Years” in New York on 1 February 2008.
Budak, A C/ Karaaslan V, Medeni Usul Hukuku, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, 2020.
Budak, A C, “Kılı Kırk Yarma Makinesi” Medeni Usul Hukukunda Kavram İçtihadı ve Menfaat İçtihadı, Filiz Kitabevi, 2021 (Budak, Menfaat İçtihadı).
Çetinel T, Alacaklılara Zarar Verme Kastıyla Yapılan Tasarruflar Bağlamında Tasarrufun İptali ve Muvazaa Davaları, Yetkin Yayınevi, 2020, s. 182-183.
Demirkol B/ Aküzüm U, Türkiye’de Med-Arb (Arabuluculuk-Tahkim), On İki Levha Yayıncılık, 2020.
Deren Yıldırım N, Tahkim ve Objektif Açıdan Tahkime Elverişlilik, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, İstanbul 2007, s. 47-61.
Deskoski T/ Dokovski V, Notes on Arbitrability - Focus on Objective Arbitrability, 9 Iustinianus Primus L, 1(1), 2018, s. 1-12.
Ekmekçi Ö/ Özekes M/ Atalı M/ Seven V, Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2019.
Ekşi N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, 2. Baskı, Beta Yayıncılık, 2019.
Erdoğan E, Hakem Kararlarının Kesin Hüküm Etkisi, 2. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2020.
Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 4. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2017.
Ermenek İ, Arabuluculukta Zayıf Tarafın Korunması, Yetkin Yayınevi, 2021.
Ermenek İ/Azaklı Arslan B, “İcra ve İflâs Hukuku Açısından Ticarî Davalarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu (TTK m. 5/A)”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. Mayıs – Haziran 2020, S. 148, s. 135-197.
Frankel R, The Arbitration Clause as Super Contract, 91 Wash. U. L., 531, 2014, https,//openscholarship.wustl.edu/law_lawreview/vol91/iss3/4, Erişim Tarihi, 21.12.2020.
Gerhard W, Prozeßverträge Privatautonomie im Verfahrensrecht, Mohr Siebeck, 1998.
Görgün Ş/ Börü L/ Kodakoğlu M, Medenî Usûl Hukuku, 10. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2021.
Gümüş M A, Yeni 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Kira Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, 2012.
Hanağası E, Medeni Usul Hukukunda Silahların Eşitliği, Yetkin Yayınevi, 2016.
Harris J, Alternative Approaches to Resolving Housing Disputes, Bristol 2020.
Horton D, Infinite Arbitration Clauses, University of Pennsylvania Law Review 168(1), s. 633-688.
Huysal B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, Vedat Kitapçılık, 2010.
İnceoğlu M M, Kira Hukuku, C.II, On İki Levha Yayıncılık, 2014.
İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi – 4, Ankara 2018 (İnceoğlu, Adil Yargılanma).
Kalpsüz T, Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2007.
Kılıç Öztürk G, Kira Tespit Davası ve Esasları, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2017, 129(1), s. 229-260.
Kirry A, Arbitrability, Current Trends in Europe, Arbitration International, 12(4), 1996, s. 373-389.
Koç E, Medeni Usul Hukuk Kapsamında Usuli İşlemlerde İrade Bozuklukları, Sümer Kitabevi, 2021.
Köhler W J, Anwalts-Handbuch Wohnungseigentumsrecht, 4. Baskı, Otto Schmidt, 2020.
Kurtulan G, Türk Hukukunda Tüketici Uyuşmazlıklarının Tahkime Elverişliliği, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2017, 131(1), s. 239-260.
Kuru B, Hukuk Muhakemesi Usûlü, C.VI, 6. Baskı, Demir-Demir Yayıncılık, 2001, (Kuru, Şerh).
Kuru B, Medeni Usul Hukuku El Kitabı, C.2, Yetkin Yayınevi, 2020 (Kuru, Usûl).
Kuru B, İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, 2013 (Kuru, El Kitabı).
Kurzkommentar, Schweizerische Zivilprozessordnung, 2. Baskı, Helbing Lichtenhahn, 2014.
Liebscher C, Objektive Schiedsfähigkeıt - Eine Skizze, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.16, Özel Sayı 2014, s. 1625-1643, Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2015.
Lüke W, Zivilprozessrecht I, 11. Baskı, C.H. Beck, 2020.
Ozanoğlu H S, Tüketici Sözleşmeleri Kavramı (Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un Maddi Anlamda Uygulanma Alanı), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 50(1), 2001, s. 55-90.
Ömeroğlu E, Taşınmazların Kiralanmasına İlişkin Sözleşmelerin Uygulanacak Hukuk, Milletlerarası Yetki ve Milletlerarası Tahkim Bakımından Türk Hukukundaki Yeri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, 127(1), s. 375-396.
Özbay İ, 1998 Alman Tahkim Hukuku Reformu ve Bu Reforma İlişkin Özellikler, Bilgi Toplumda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C.II, İstanbul 2013, s. 1055-1079.
Özbay İ, Hakem Kararlarının Temyizi, Yetkin Yayınevi, 2004.
Özbek M S, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, 4. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2016.
Özbek M S, Tahkim İlk İtirazı Üzerine Tahkim Sözleşmesi Üzerinde Yapılan Mahkeme Denetimi, ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019(2), s. 179-253.
Özdamar M, Sigorta Hukukunda Uyuşmazlıkların Çözümünde Tahkim Sistemi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(1-2), 2013, s. 831-867.
Özekes, M/ Birben E, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunundaki Mecburi Tahkim ile İhtiyari Tahkimin Karşılaştırılması, Prof. Dr. Turhan Tûfan YÜCE’ye Armağan, İzmir 2001, s. 149-173.
Özekes, M/ Çiftçi P, Menfî Tespit Davalarını Zorunlu Arabuluculuğa Dahil Saymanın Gereksizliği Üzerine (İstanbul Bam Kararları Örneğinden Bir Bakış), Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2020, 148(1), s. 101-134.
Öztan B, Medenî Hukukun Temel Kavramları, 41. Baskı, Turhan Kitabevi, 2016.
Pekcanıtez H, Tahkimde Açılan İtirazın İptali DavasındaHakemler İcra ve İnkâr Tazminatına Karar Verilebilir mi?, Fasikül Hukuk Dergisi, C. 10, S. 100, 2018, s. 57-65.
Pekcanıtez H, Belirsiz Alacak Davasının İş Hukukunda Uygulanması, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Özel Sayı, Prof. Dr. Polat Soyer’e Armağan, s. 933-968.
Pekcanıtez H/ Atalay O/ Özekes M/ Sungurtekin Özkan M, İcra ve İflâs Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, 2019 (Pekcanıtez/ Atalay/ Özekes/ Sungurtekin Özkan, İcra ve İflâs Hukuku).
Pekcanıtez H/ Atalay O/ Özekes M, Medenî Usûl Hukuku, C.I, II, III, On İki Levha Yayıncılık, 2016.
Pürselim H S, Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Kira Sözleşmelerinin Tahkime Elverişliliği, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2021, 27(1), s. 496-512.
Radbruch G, Beş Dakikada Hukuk Felsefesi, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi/ 2, (Çeviren, Hayrettin Ökçesiz), s. 7-8.
Sarıalioğlu S, İstanbul Tahkim Merkezi Tahkimde Taraf Vekilliği Eğitimi Sunumu, 11.04.2021.
Schütze R A/ Thummel R C/ Wendland M, Grosskommentar der Praxis ZPO §§ 916-1066, 5. Baskı, De Gruyter, 2019.
Selçuk S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Hakem Kararlarının İptali, Yetkin Yayınevi, 2018.
Selçuk S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Verilen Hakem Kararlarının İcrası, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019, 49(1), s. 115-140.
Serozan R, Hukukta Yöntem, Vedat Kitapçılık, 2015.
Smith R A, The Question of Arbitrability- The Role of the Arbitrator, the Court, and the Parties, 16(1), 1962, s. 1-42.
Tandoğan Özbaykal N, Tüketici Hakem Heyetlerinde İtirazın İptali Davası Sorunu ve 7063 Sayılı Kanun Sonrasında Verilen Yargı Kararlarının Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(1), Haziran 2020, s. 467-486.
Tandoğan H, Yargıtay Kararları Işığında 6570 Sayılı Yasaya Göre Kiracının Tahliye Edilmesi, Vedat Kitapçılık, 1993.
Tanrıver S, Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk, Yetkin Yayınevi, Ankara 2020.
Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku, C.II, Yetkin Yayınevi, 2020.
Toraman B, İflâs Davasının Arabuluculuğa Elverişli ve Dava Şartı Arabuluculuk Kapsamında Olup Olmadığı Üzerine, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, C. 28, S. 3, s. 1027 – 1059.
Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2014.
Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukukunun Esasları, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, 2000.
Voit U, Die objektive Schiedsfähigkeit nach Österreichischem Recht, Mohr Siebeck, 2009.
Wutzel E, Internationale Wirtschaftsschiedsgerichtsbarkeit im Verhältnis Österreich, Wien 2019.
Yeşilırmak A, Geçerli Bir Tahkim Anlaşmasının Varlığına Rağmen Genel Haciz Yolu İle Takip Yapılabilir mi?, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2011/(96), s. 205-228.
Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi, Güncel Hukuk Yayınları, 2008.
Yılmaz E, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Mahkemelerin Geleneksel İşlevini Yitirmesi, Yüz Yetmiş Dört (İNTES), 2020, s. 48-53.
Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C.4, 4. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2021.
Yılmaz E, Tahkimde İtirazın İptali Davası ve Tahkime Elverişlilik Kuralı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, 16(1), s. 531-554.
Yılmaz S/ Çavuşoğlu G F, Türk Hukukunda Tahkime Elverişlilik ve Taşınmazın Aynına İlişkin Uyuşmazlıkların Tahkimde Görülmesi, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(2), 2019, s. 594-613.