Çağdaş Siyasal Rejimlerde Etkin Yürütme Olgusu

Çağdaş temsili demokrasilerde en yaygın iki hükümet modeli başkanlık sistemi ve parlamenter sistemdir. Parlamenter sistem yasama ve yürütme organlarının karşılıklı işbirliğine ve yumuşak kuvvetler ayrılığına dayanırken başkanlık sistemi sert kuvvetler ayrılığına dayanır. Demokratik ülkelerde daha etkin, istikrarlı ve demokratik yönetim sağlama adına bu hükümet modellerinden biri tercih edilmektedir. Bu çalışmada bu iki hükümet modelinden hangisinin yalnızca güçlü değil aynı zamanda daha istikrarlı ve demokratik bir yönetimi gerçekleştirmeye elverişli olduğunu belirlemeyi amaçladık. Her ne kadar iki sistemde bu imkânı gerçekleştirmeye elverişli araçlara sahip olsa da sanılanın ve genel kabul görenin aksine, parlamenter rejimin etkin ve demokratik bir yönetimi gerçekleştirmeye daha elverişli olduğudur. Parlamenter rejimin daha esnek bir yapı sunması, çoğunluğu elde eden partinin hem yasamada hem yürütmede etkin olması etkin yürütmeyi gerçekleştirmeye daha uygun bir ortam sağlamaktadır. Oysa başkanlık rejiminde başkan ile meclisin farklı ideolojik yapıya sahip olmasının kaçınılmazlığı, iktidarın tek kişi elinde olması nedeniyle kişiselleşmesi tehlikesi ve her iki erkinde dayandığı çift meşruluk sorunu etkin bir yürütmenin oluşabilirliği ihtimalini zayıﬂatmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Parlamenter Rejim, Başkanlık Rejimi, Etkin Yürütme, Demokratik Yönetim, İstikrarlı Yönetim.

The two most common constitutional frameworks in modern democracies are parliamentary system and presidential system. Parliamentary system is characterized by a fusion of powers and mutual dependence between the legislative and executive powers. In this system the chief executive is elected by the legislature and also he needs the conŞ dence vote of the legislative power in the duration of the legislature’s term. Presidential system is characterized by the separation of powers and mutual independence of the legislative and executive powers. In presidential system the legislature and the chief executive are elected independently of each other. Both chief executive and legislature can survive for their respective terms without the others approval. In democratic countries, one of these government systems is preferred to ensure more effective, more democratic and more stable management. The main purpose of this paper is to assess which of the two main common models of government is better to achieve not only strong but also stable and democratic governance. It is concluded that parliamentary system is better to facilitate successful democratic transition and achieve more effective management because of the parliamentary system’s capacity to promote both cooperative and fl exible governance.

Keywords:

Parliamentary System, Presidential System, Effective Execution, emocratic Governance, Stable Management.,

PDF

___

AĞAOĞULLARI Mehmet, Eski Yunan’da Siyaset Felsefesi, Ankara 1989.
AĞAOĞULLARI Mehmet Ali I / Köker Levent, İmparatorluktan Tanrı Devletine: Siyasal Düşünceler, Ankara, 1991.
ALDIKAÇTI Orhan, Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, İstanbul 1960.
ALDIKAÇTI Orhan, “Türkiye’de ‘İstikrarlı’ Hükümet İçin”, Düşünenlerin Forumu, Milliyet, 6 Ekim 1974.
ARİSTOTELES, Politika, (Çev. Mete Tuncay) İstanbul 2000.
BAGEHOT Walter, The English Constitution, Oxford 1952
CAMPBELL Peter, “Avrupa’da Parlamenter Hükümetin Bazı Yönleri”, (çev. Ergun Özbudun), AÜHFD, C, XX, S. 1-4.
DAHL Robert A., “At the Convention: The Paucity of Models”, Arend Lijphart, Edt., Parliamentary versus Presidential Democracy, Oxford University Press, New York, 1992.
DAHL Robert A., Demokrasi ve Eleştirileri, (Çev. Levent Köker), Yetkin Yayınları, Ankara, 1993.
EPSTEİN Leon D., “Parliamentary Government”, in David L. Sills, Edt., İnternational Encyclopedia of the Social Sciences, Macmillan and Free Press, New York, 1968.
ERDOĞAN Mustafa, Anasal Demokrasi, Ankara 1997.
GÖNENÇ Levent, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları Olanaklar ve Olasılıklar Üzerine Bir Çalışma Notu”, içinde, Başkanlık rejimi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005.
GÖNENÇ Levent, “Hükümet Sistemi Tartışmalarında ‘Başkanlı Parlamenter rejim’ Seçeneği”, http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/makaleler.html. Son erişim tarihi. 03/03/2009.
GÜNEŞ Turan, Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi, İstanbul 1956.
GÜNEŞ Turan, Türk Demokrasisinin Analizi, Ankara 1996.
HAMİLTON Alexandre, James Madison Ve John Jay, Anayasa Üzerine Düşünceler: Federalistlerin Makalelerinden Seçmeler, (Çev. Mümtaz Soysal), İstanbul 1962.
HOROWİTZ Donald L, “Demokratik Sistemleri Karşılaştırmak”, (Çev. Levent Köker), Demokrasinin Küresel Yükselişi Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, , Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
COTTERET Jean-Marie / Claude Emeri, Seçim Sistemleri, (Çev. Ahmet Kotil), İletişim Yayınları, (Presses Unıversitaiers De France), Cep Üniversitesi, İstanbul, (tarihsiz).
JONES Charles, Separate But Equal Branches-Congress and the Presidency, Chatham-New Jersey 1995.
KARAMUSTAFAOĞLU Tuncer, Yasama Meclislerini Fesih Hakkı, Ankara 1982.
KUZU Burhan, Türkiye İçin Başkanlık Rejimi, İstanbul 1997.
LARDEYRET Guy, “Orantılı Temsile İlişkin Sorun”, (Çev. Mehmet Turhan), Demokrasinin Küresel Yükselişi, Der. Larry Diamond ve Marc F. Plattner, Ankara 1995.
LİJPHART Arend, “Yeni Demokrasiler İçin Anayasal Tercihler”, (Çev. Levent Köker), Demokrasinin Küresel Yükselişi, Derleyen. Larry Diamond / Marc F. Plattner, Ankara 1995.
LİJPHART Arend, Çağdaş Demokrasiler: Yirmi Bir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, (Çev. Ergun Özbudun / Ersin Onulduran), Türk Demokrasi Vakfı ve Siyasi İlimler Derneği Ortak Yayını, Ankara, 1989.
LİNZ Juan J, “Başkanlık rejiminin Tehlikeleri”, (Çev. Ergun Özbudun), Demokrasinin Küresel Yükselişi, Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Ankara, 1995.
LİNZ Juan J, “Presidential or Parliamentary Democracy: Does It Make a Difference?”, The Failure of Presidential Democracy, ed, Linz Juan J and Arturo Valenzuela, London 1994.
LİNZ Juan J., “Parlamentarizmin Erdemleri”, (Çev. Levent Köker), Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Demokrasinin Küresel Yükselişi, Yetkin Yayınları, Ankara 1995.
LİPSET Seymour Martin, “Siyasal Kültürün Merkeziliği”, (Çev. Levent Köker), Demokrasinin Küresel Yükselişi Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
LİPSON Leslie, Politika Bilminin Temel Sorunları: Siyasal Bilime Giriş, (Çev. Tuncer Karamustafaoğlu), Ankara 1978.
LLOYD N. Cutler, “Political Parties and A Workable Government”, Edt. Burke Marshall, A Workable Government?-The Constitution After 200 Years, First Edition, W. W. Norton Company, New York & London, 1987.
LOEWENSTEİN Karl, Political Power and The Governmental Process, Chikago 1957.
Machiavelli, Prens, (Çev: Nazım Güvenç), Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1993, XVIII.
MARSILIUS Of Padua, Defensor Pacis, (Translate and İnt. By Alan Gewirth), University of Toronto Press, USA, 1980, XVII.
MİRKİNE-Guetzevitch Boris, Hukuki Esasiyede Yeni Temayüller, (çev. Ali Rıza Türel), Ankara 1938.
MONTESQUİEU, Kanunların Ruhu Üzerine I, (Çev. Fehmi Batlaş), Ankara 1963.
OLSON David M, Democrative Legislative Institutions- A Comparative View, New York & London 1994.
ONAR Erdal, “Türkiyenin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık rejimine Geçmesi Düşünülmeli midir?” içinde Başkanlık rejimi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005.
ORDONEZ Jose Batlle, “A Collegial Executive for Uruguay”, Edt. Arend Lijphart, Parliamentary versus Presidential Democracy, Oxford University Press, New York, 1992.
OYTAN Muammer, “Fransa, Almanya ve Türkiye’de Yasama Yetkisinin Devredilmesi ve Yürütme Organının Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisi”, Onar Armağanı, İstanbul, 1977.
ÖRGÜN Faruk, Dar Gelen Gömlek: Başkanlık rejimi, İstanbul 1999.
ÖZBUDUN Ergun, “İngiltere’de Parlamento Egemenliği Teorisi”, AÜHFD., C. XXV, Sayı: 1-2, Ankara, 1968.
ÖZBUDUN Ergun, Parlamenter Rejimde Parlamentonun Hükümeti Murakabe Vasıtaları, Ankara, 1962.
ÖZBUUN Ergun, Parti Disiplini, Ankara 1968.
ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2000.
ÖZBUDUN, Batı Demokrasilerinde ve Türkiye’de Parti Disiplini, Ankara 1968.
ÖZBUDUN, Siyasal Partiler, Ankara 1977.
ÖZBUDUN Ergun, “Başkanlık rejimi Tartışmaları”, içinde Başkanlık Sistem, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005
ÖZER Attila, “Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği, Ankara 1998.
ÖZKOL Adil, “Çağdaş Parlamenter Demokrasilerde Kuvvetli İcra Eğilimi”, AÜHFD, C. XXVI, S. 1-2, 1969.
PARLA Taha, Türkiye’nin Siyasal Rejimi 1980-1989, İstanbul 1985.
PLATON, Yasalar, (Çev: Candan Şentuna-Saffet Babü), 2. Basım, Kabalcı Yay., İstanbul, 1994.
QUADE Quentin L, “Orantılı Temsil ve Demokratik Devlet Yönetimi”, (Çev. Mehmet Turhan), Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Demokrasinin Küresel Yükselişi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
QUENTİN L. Quade, “Orantılı Temsil ve Demokratik Devlet Yönetimi”, (Çev. Mehmet Turhan), Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Demokrasinin Küresel Yükselişi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
SARTORİ Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (çev. Ergun Özbudun), Ankara 1997.
Seymour Martin Lipset, “Siyasal Kültürün Merkeziliği”, (Çev. Levent Köker), Demokrasinin Küresel Yükselişi, Derleyenler: Larry Diamond / Marc F. Plattner, Yetkin Yayınları, Ankara 1995.
SEZEN Saim, Seçim ve Demokrasi, Ankara 1994.
SEZGİNER Murat, “Güçlü Yürütme Anlayıı ve Türkiye’deki Görünümü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S.1, Ocak-Haziran 1990.
SHUGART Matthew Soberg and John M. Carey , President and Assemblies: Constitutional Design and electrol Dynamics, Cambridge 1992.
Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, (Madde yazarı: Davut Dursun), Risale Yay., Cilt: 2, İstanbul, 1990.
SOYSAL Mümtaz, Anayasaya Giriş, Ankara 1968.
TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, İstanbul 2008.
TOCQUEVİLLE Alexis De, Amerika’da Demokrasi, (Çev. İhsan Sezal ve Fatoş Dilber), Ankara 1994.
TUNAYA Tarık Zafer, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, İstanbul 1982.
TURHAN Mehmet, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Diyarbakır 1989.
TÜRKÖNE Mümtazer, Siyaset, Lotus Yayınevi, Ankara, 2003.
ULUŞAHİN, Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık rejimi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999.
VALENZUELA Arturo, “Party Politics and The Crisis of Presidentialsm in Chile: A Proposal for a Parliamentary form of Goverment”, içinde The Failure of Presidential Demacrasi, ed. Linz John J. and Arturo Velenzuela, London 1994.
VEDEL George, “Teşri ve İcranın Münasebetleri Problemi”, (Çev. Taner Timur), AÜSBFD C.XV, No. 3, 1969.
YAVUZ Bülent, “Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemine Etkisi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. III, S. 2, 2008
YAVUZK. Haluk, Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi, Ankara 2000.
YAZICI Serap, “Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme”, içinde, Başkanlık rejimi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara 2005.