Osmanlı Miras Hukukunda Kadının Statüsü

Osmanlı Devleti’nde kadının hukuki statüsünü belirleyen konulardan birisi de miras hukukundaki konumudur. Osmanlı hukuk sisteminin ikili yapısı çerçevesinde her türlü mülk menkul ve gayrimenkul mal mirasçılar arasında İslam Miras Hukuku hükümlerine göre paylaştırılmıştır. Ana kaynaklarda yer alan düzenlemelere göre kadınlar bazı durumlarda kendileriyle aynı konumda olan erkeklerin yarısı kadar mirastan pay alabilmişlerdir. Buna karşılık miri arazi, gayrisahih vakıﬂ ar, icareteynli vakıﬂ ar ve mukataalı vakıﬂ arın tasarruf hakkı ise örŞ intikal hükümlerine göre gerçekleşmiştir. ÖrŞ intikalde ise şer’i intikalin tersine zaman içinde cinsiyetler arası eşitlik temeline dayanan düzenlemeler yapılmıştır. 1913 yılında yapılan son düzenleme ile her zümre için kadın ve erkek arasında hukuki eşitlik sağlanmıştır

Anahtar Kelimeler:

Şer’i intikal, örfi intikal, tereke, eshab’ül feraiz, asabe, hukuki eşitlik, miri arazi, icareteynli vakıf, mukataalı vakıf

THE POSITION OF WOMAN IN OTTOMAN INHERITANCE LAW

The position of woman in Ottoman Inheritance Law has been very important for determining the legal statue of woman in the Ottoman Empire. Ottoman legal system had a dual character. It was a mixture of religious law (şeriat) and sultanic law (örŞ hukuk). For this reason all kinds of movable goods and real estates concerning private property were distributed according to the Islamic Law rules. On the other hand miri lands (miri arazi), gayrisahih, icareteynli and mukataalı wakfs were shared according to the sultanic law. In Islamic Inheritance Law while the men were taking two share, the women take one share. In contradiction to the Holy Law, örŞ inheritance law codes tried to build up a legal equality between woman and man step by step. The last code dated to 1913 succeeded this aim and the legal equality was realised in örŞ inheritance law

Keywords:

Holy Law, sultanic law, inheritance law, heritage, miri lands, wakfs, legal equality,

PDF

___

• Akın Zeki, “İslam Miras Hukukunun Umumi Esasları ve Osmanlı Kanunnamelerinde Buna Aykırı Hükümler”, Adalet Dergisi, Yıl: 41, sy. 11.
• Aktan Hamza, “İslam Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, Ankara 1992.
• Akgündüz Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, 2. Kitap, İstanbul 1990.
• Akyılmaz Gül, İslam ve Osmanlı Hukukunda Kadının Statüsü, Konya 2000.
• Akyılmaz Gül, “The Kadi in the Ottoman Empire”, Position und Aufgaben des Richters nach westlichem und nach islamischem Recht, Mohr Siebeck 2007.
• Ali Haydar, Şerh-i Cedid-i Kavanin-ül Arazi, İstanbul 1321.
• Anhegger R./İnalcık Halil, Kanunname-i Sultanî ber Müceb-i Örf-i Osmanî, Ankara 1956.
• Ansay Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Ankara 1954. (İslam Hukuku)
• Arsal Sadri Maksudi, Türk Tarihi ve Hukuk, İstanbul 1947.
• Ateş Süleyman, İslamda Kadın Hakları, İstanbul 1996.
• Atıf Bey, Kanunname-i Arazi Şerhi, İstanbul 1330.
• Aydın Mehmet Akif , “Osmanlı Hukukunun Genel Yapısı ve İşleyişi”, Türkler, c. 10, Ankara 2002.
• Aydın Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 1999. (Hukuk Tarihi)
• Baer Gabriel, “Women and Wakf, An Analysis of the İstanbul Tahrir of 1546” Asian and Africian Studies, c. 17, sy. 9–10.
• Barkan Ömer LütŞ , “Türk Toprak Hukukunda Tanzimat ve 1274/1858 Tarihli Arazi Kanunnamesi”, Tanzimat, İstanbul 1940. (Tanzimat)
• Barkan Ömer LütŞ XV XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukukî ve Mali Esasları, İstanbul 1943.
• Berki Ali Himmet, İslam Hukukunda Feraiz ve İntikal, Ankara 1986. (Feraiz)
• Berki Saadettin, “Eski Hukukumuzda Feraiz”, Adalet Dergisi, Yıl: 52, sy.7-8, 1961.
• Bilmen Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu, c. 2, İstanbul.
• Cin Halil, Eski ve Yeni Türk Hukukunda Tarım Arazilerinin Miras Yoluyla İntikali, Ankara 1979. (Miras)
• Cin Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Konya 1988. (Evlenme)
• Cin Halil, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Konya 1992. (Toprak)
• Cin Halil/Akyılmaz Gül, Türk Hukuk Tarihi, Konya 2008.
• Döndüren Hamdi, “Ashabü’l Feraiz”, TDVİA, c. 3, İstanbul 1991.
• Findley Carter V., Ottoman Civil OfŞ cialdom, Princeton 1989.
• Halis Eşref, Külliyat-ı Şerh-i Kanun-ı Arazi, İstanbul 1315.
• İnalcık Halil, “Örf”, İ. A. c. 9, İstanbul 1988.
• Karakoç Serkiz, Tahşiyeli Kavanin, I, Dersaadet 1330.
• Karal Enver Ziya, Selim III’ün Hatt–ı Humayunları-Nizam-ı Cedid, Ankara 1988.
• Karaman Hayrettin, “Asabe”, TDVİA, c. 3, İstanbul 1991. (Asabe)
• Karaman Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, c. 3, İstanbul 1986. (İslam Hukuku)
• Kaya Ali, “17.Yüzyıl Bursa Şer’iyye Sicillerinin İslam Aile Hukuku Açısından Tahlili”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 17, sy. 1, 2008.
• Kırbaşoğlu Hayri, “Kadın Konusunda Kur’an’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler”, İslâm’da Kadın Hakları, c. 1, Ankara 1993.
• Mahmut Esad, Feraid-ül Feraiz, İstanbul 1326.
• Maydaer Saadet, “Osmanlıda Klasik Döneminde Kadınların Servet Edinme Yolları”,http://topatan.blogspot.com/2008/04/osmanl-klasik-dneminde- kadnlarn-servet.html
• Mumcu Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ankara 1985.
• Ongan Halit, Ankara’nın İki Numaralı Şer’iyye Sicili, Ankara 1974.
• Ömer Hilmi Ahkam’ül Arazi, İstanbul 1300.
• Öztürk Yaşar Nuri, Kur’an’daki İslâm, İstanbul 1992.
• Powers David S., “The Islamic Inheritance System: A Social Historical Approach”, Islamic Family Law, (Ed: Mallat Cibli/Connors June), London 1993.
• Sak İzzet, 10 Numaralı Konya Şer’iyye Sicili (1070-1071/1659-1661), Konya 2003.
• Seyhan S., Tatbikatlı İntikal ve Feraiz Kanunları, Ankara 1948.
• Şeriyye Sicilleri, Türk Dünyası Araştırma Vakfı, c. 1, İstanbul 1988.
• Yüksel Hasan/Savaş Saim, “Osmanlı Aile Hayatına İlişkin Fetvalar”, Sosyo- Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c. 3, Ankara 1992.
• Vedud -Muhsin Amine, Kur’an ve Kadın, (Çeviren: Şişman Nazife), İstanbul 1997.
• Yüksel Hasan, “VakŞ yelere Göre Osmanlı Toplumunda Aile”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c. 2, Ankara 1992.