1897-1898 yılında, etnik-ulusal özneleriyle eklemlenmiş Bağdat-Musul coğrafyasında bir nüfus sayımı yapılmıştır. Dört sene önceki sayımın aksayan yönleri 1912-1913 yıllarında merkezle yapılan yazışmalarda ortaya çıkmıştır. Bu yazışmalarda, belli bir düşünce alışkanlığının diyalektiğinin gereği olarak sayımın mühim bir iş statüsünde gördüğünü vurgulamıştır. Bu mühim işin ağırlığı ile hareket eden memurların karşılaştıkları güçlükler ve kendilerini savunma yöntemleri araştırmanın bir kısmını oluşturmuştur. Bütün bu bilgiler ile birlikte, belli bir müfredat, plan çerçevesinde, belli kurallara göre yapılan nüfus sayımının işleyişi hakkında bilgi verilecektir. Öte yandan sayımı yapılan coğrafyanın temel bazı özellikleri ile arşiv malzemelerinde bahsi geçen etnik-ulusal öznelerin milletdevlet eksenli tarihsel anlatılara konu edilen çalışmaların tasviri yapılacaktır. Son olarak sayımın argümanları istatistiki olarak değerlendirilmiştir. Böylece çalışmanın eksik kısmı tamamlanarak yekpare bir anlatımın dışına çıkılmıştır. Bu bağlamda Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde tespit ettiğimiz vesika grubu bu mühim işin değerlendirilmesine öncülük etmiştir.

In 1897-1898, a census was conducted in Baghdad-Mosul geography articulated with ethnic-national subjects. The lagging aspects of the census four years ago were revealed in the correspondence with the center in 1912-1913. In the these correspondence, he emphasized that the census has the status of an important business as a requirement of the dialectic of a certain habit of thought. The difficulties faced by civil servants, who act with the weight of this important work, and their self-defense methods constituted part of the research. Along with all this information, information will be given about the functioning of the census carried out according to certain rules within a certain curriculum and plan. On the other hand some basic features of the geography and the works of ethnic-national subjects mentioned in the archive materials in the nation-state oriented historical narratives will be described. Finally, the arguments of the census were evaluated statistically. Thus, by completing the missing part of the study, a monolithic narrative has been left. In this context, the document group we identified in the Prime Ministry Ottoman Archive pioneered the evaluation of this important work.