İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Bilinçli Tüketicilik Durumlarının İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı, ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin bilinçli tüketicilik durumlarınıincelemektir. Araştırma, karma yöntem yaklaşımıyla tasarlanmıştır. Araştırmanın uygulamasıilkokul Eskişehir’de bulunan 15 ilkokulun 4. sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmakapsamında 478 öğrenciden Bilinçli Tüketicilik Düzeyi Ölçeği aracılığıyla nicel, 15 öğrencidenyarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla nitel veriler elde edilmiştir. Öğrencilerin bilinçli tüketicilikdüzeylerinin okulun bulunduğu sosyoekonomik çevreye, annenin ve babanın eğitim düzeyine,ailenin aylık gelir düzeyine, annenin ve babanın mesleki durumuna ve öğrencilerin harçlıklarınıbiriktirme durumlarına göre anlamlı bir biçimde farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır.Sosyoekonomik çevrenin öğrencilerin bilinçli tüketicilik düzeyleri üzerinde etkili bir değişkenolduğu belirlenmiştir.

Examining 4th Grade Primary School Students’ The Status Of Conscious Consumerism

The aim of this study was to examine elementary fourth graders' status of conscious consumerism. The present study was designed by adopting the mixed method approach. It was conducted with fourth graders from 15 elementary schools located in the Eskisehir. Quantitative data were gathered from 478 students through Conscious Consumerism Level Scale, and qualitative data from 15 students through semi-structured interviews. It was also found that the fourth grades’ levels of conscious consumerism significantly differed based on the socio-economic environment of the school parents’ education levels, monthly income of the family, parents’ professional state and state of saving their pocket-money. It was found that socio-economic environment was an effective variable on the students' conscious consumerism levels.

PDF

___

Abramovitch, R., Freedman, J. L., & Pliner, P. (1991). Children and money: getting an allowance, credit versus cash and knowledge of pricing. Journal of Economic Psychology, 12, 27-45.
Aktaş, H., Özüpek, M. N. ve Altunbaş, H. (2011). Çocukların marka tercihleri ve medya tüketim alışkanlıkları. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 6(4), 115-125.
Akturan, U. (2010). Hedonik tüketim eğiliminin plansız satın alma eğilimi üzerindeki etkisinin belirlenmesi. Öneri, 9(33), 109-116.
Akyüz, Z. (2009). İlköğretim çağındaki öğrencilerin tüketim davranışları ve tüketicilik bilinç düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Altıok, N. (2010). İlköğretim programlarının bilinçli tüketici davranışlarını kazandırma düzeyine ilişkin bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Arıkan, R. ve Odabaşı, Y. (1994). Tüketici bilgisine ilişkin temel kavramlar. H. Gürgen (Editör), Tüketici davranışları ve tüketici bilinci içinde (s. 1-16). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Ateşoğlu, İ. ve Türkkahraman, M. (2009). Çocukların tüketici olarak sosyalleşmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 215-228.
Aydın, M. (1981). Ticaretin düzenlenmesi ve tüketicinin korunması. Ankara: Yonca Yayınları.
Babaoğul, M. ve Şener, A. (2007). Tüketici yazıları I. Ankara: Tüpadem Yayınları.
Babaoğul, M., Aydıner, A. ve Erberber, M. (1999). İlköğretim çağındaki çocukların içinde bulundukları iletişim ortamlarının tüketici olarak sosyalleşmelerine etkisi. Standart Dergisi, 456, 46-53.
Babaoğul, M. ve Öztop, H. (1997). Tüketicilerin, tüketicinin korunmasına ilişkin bilgi ve görüşlerin saptanması, Standart Dergisi, 431, 92-106.
Baykul, Y. ve Adıgüzel, O. C. (2013). Sosyal bilimler için istatistik: SPSS uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Ceylan, Ö. (2010). Tüketicilerin çevresel sürdürülebilirlik ve ekolojik moda konusunda bilgi düzeyi, tutum ve davranışlarının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cram, F., & Ng, S. H. (1999). Consumer socialization. International Association of Applied Psychology, 48(3), 297-312.
Creswell, J. W. (2003). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. (2nd edt.) CA: Sage Publication
Creswell, J. W. (1999). Mixed-methods research: Introduction and aplication. G. J. Cizek (Ed.), In Handbook Of Educational Policy (p. 455-472). San Diego: Academic Press.
Çavuşoğlu, N. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin tüketici eğitimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Çiftçi, S. (2013). Tüketim bilincinin oluşumunu etkileyen çevresel ve bireysel faktörler. M. Yavaşi (Editör), Tüketim bilinci bilinçli tüketici içinde (s. 26-49). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Dursun, Y. (1993). Gençlerin tüketicilik rolünü kazanmaları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erer, A. S. (2010). Tüketicilerin sosyal sorumlulukları bağlamında şikayet davranışları: sanayi ve ticaret bakanlığı verilerine dayalı nitel bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ersoy, A. F., Demirci, A. ve Ersoy, S. (2007). Çocukların tüketim davranışlarına anne babaların etkisi. Üçüncü Sektör Kooperatifçilik Dergisi, 42(1), 86-102.
Ersoy, S. ve Nazik, M. H. (2006). Ergenlerde tüketicilik bilinç düzeyi üzerine bir inceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 313-328.
Ersoy, S. (2005). İlköğretim öğrencilerinin tüketici eğitimine yönelik bilgi ve tutum düzeyleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Ferman, M. (1993). Tüketicinin korunması meselesine gelişimci bir yaklaşım. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th edt.). New York: McGram-Hill Companies.
Gay, L. R. (1987). Educational research competencies for analysis and application. (3th edt.). London: Merrill Publishing Company.
Gürdal, T. (2003). Kitle iletişim araçlarının farklı sosyoekonomik özelliklerdeki tüketicilerin tüketici eğitimi konusundaki bilgi ve davranışlarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Hayta, A. B. (2006). Tüketici haklarının tüketici eğitimindeki rolü. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 239-250.
Hekimci, F. (2003). Tüketici, kalite, verimlilik ve yurttaş mutluluğu. 3. Kalite Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Bursa: TMMOB Makine Mühendisleri Odası, s. 72-79.
Huck, S. W. (2008). Reading statistics and research. Boston: Pearson.
John, D. R. (1999). Consumer socialization of chinese children: A retrospective look at twenty-five years of research. Journal of Consumer Research, 26(3), 183- 213.
Johnson, R. B., & Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Research, 33(7), 14-26.
Kahyaoğlu, M. ve Kırıktaş, H. (2013). The research of the relationship between primary school students’ enviromentally resposible behaviors and conscious consumer behaviors. International Journal of Educational Research and Technology, 4(3), 1-8.
Karabacak, E. (1993). Medyanın tüketici davranışları üzerindeki etkisi ve pazarlama yönetimi açısından önemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Karaman, K. Y. ve Ökdem, M. (2013). Consumer right in elementary school life studies and social studies textbooks. Elementary Education Online, 12(3), 674- 686.
Karsu, S. (2013). Tüketici bilinci ve bilinçli tüketim. M. Yavaşi (Editör), Tüketim bilinci bilinçli tüketici içinde (s. 98-119). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Kırcı, H. (2014). Hedonik tüketim davranışları ve toplumsal etkileri. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 10(1), 80-100.
Kor, Ö. (2007). Türkiye’de ve Avrupa Birliği’nde uygulanan tüketiciyi koruma politikaları ekseninde tüketici bilincini ölçmeye yönelik Mersin’de yapılan bir alan araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Leech, N. L., & Onwuegbuzie, A. J. (2009). A typology of mixed methods research designs. Qual Quant, 43(2), 265-275.
Liamputtong, P. (2009). Qualitative data analysis: Conceptual and practical considerations. Health Promotion Journal of Australia, 20(2), 133-139.
Makela, C. J., & Peters, S. (2004). Consumer education: Creating consumer awareness among adolescents in botswana. International Journal of Consumer Studies, 28(4), 379-387.
Mcneal, J. U. (1992). Kids as costumers: A handbook of marketing to children. New York: Lexington Books.
MEB (2005). Sosyal Bilgiler Dersi İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Programı ve Kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
MEB (2009a). İlköğretim Matematik Dersi 1-5. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
MEB (2009b). İlköğretim 1. 2. ve 3. Sınıflar Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
MEB (2009c). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
MEB (2012). Oyun ve Fiziki Etkinlikler Dersi Öğretim Programı (İlkokul 1-4. Sınıflar). Temel Eğitim Müdürlüğü: Ankara.
MEB (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokullar ve Ortaokullar) Fen Bilimleri Dersi (3-8. sınıflar) Öğretim Programları. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı: Ankara.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994) An expanded sorucebook qualitative analysis. (2. Edt). California: Sage Publication.
Morse, J. M. (2003) Principles of mized methods and multimethod researc design. A. Tashakkori and C. Teddlie (Eds.), In Handbook of Mixed Methods In Social and Behavioral Research (p. 189-208). CA: Sage Publications.
Morse, J. (1991). Negotiating commitment and ınvolvement in the nurse-patient relationship. Journal of Advanced Nursing, 16(4), 455-468.
Moschis, G. P., & Moore, R. L. (1979). Decision making among the young: a socialization perspective. Journal of Consumer Research, 6(2), 101-112.
Moschis, G. P., & Churchill G. A. (1978), Consumer socialization: a theoretical and empirical analysis. Journal of Marketing Research, 15(4), 599-609.
Nazik, M. H. ve Şanlıer, N. (2001). Ailelerin tüketim davranışlarına reklamların etkisinin tespiti üzerine bir araştırma. Standart Dergisi, 476, 80-87.
Ortabostan, Ş. (1999). Gecekondu bölgelerinde ev kadınlarına yönelik tüketici eğitimi programı kapsamının belirlenmesi üzerinde bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Özbölük, T. (2010). Pazarlamada bilinçli tüketim ve tüketicilerin bilinçli tüketime ilişkin tutumlarının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özdemir, Ş. (2007). Hazcı (hedonik) tüketim davranışlarında televizyonun rolü: SDÜ öğrencileri üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özgen, Ö. (1995). Tüketicinin sosyalleştirilmesine yaşam dönemi yaklaşımı. Standart Dergisi, 402, 85-91.
Peker, S. (1993). Yetişkin tüketicilerin tüketici eğitimi ihtiyaçları. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Pınarcı, G. G. (2007). İlköğretim öğrencilerine farklı yöntemlerle verilen tüketici eğitiminin etkisinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Purutçuoğlu, E. (2003). Lise öğrencilerinin tüketici eğitimi ihtiyacının belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Riesman, D., Glazer, N., & Denny. R. (1950). The lonely crowd, new haven. Yale University Press.
Şahin, Ç. F. (2005). Tüketim toplumu ve Türkiye’de tüketim toplumunun yaratılması süreci. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sağlam, H. İ. (2010a). Bilinçli tüketicilik düzeyi ölçeği çalışması. International Journal of Human Sciences, 7(1), 1190-1200.
Sağlam, H. İ. (2010b). İlköğretim öğrencilerinin bilinçli tüketicilik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(4), 2553-2568.
Sert, P. (2002). İlköğretim öğrencilerinin tüketici davranışları. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Taluğ, C. ve Birden, B. (2014). Sürdürülebilir üretim ve tüketim. Türkiye Biyoetik Dergisi, 1(2), 78-91.
Teddlie, C., & Yu, F. (2007). Mixed methods sampling: A typology with examples. Journal of Mixed Methods Research, 1(1), 77-100.
Terzi, H. (2012). Türkiye’de tüketim kültürünün gelişim süreci ve Türk tüketicilerin tüketim davranışları üzerine etkisi: Karabük ili örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karabük: Karabük Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun. (2013, 28 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 29223). Erişim adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6502.pdf
United Nations (2003). United Nations guidelines for consumer protection, New York: UNDESA.
Ünay, H. (2012). İlköğretim öğrencilerine verilen tüketici eğitiminin gösterişçi tüketimi önlemedeki etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Varcoe, K. P., Peterson, S., Garrett, C., Martin, A., Rene, P., & Costello, C. (2001). What teens want to know about financal management. Journal of Family and Consumer Sciences, 93(2), 30-34.
Verma, D. P. S., & Kapoor, N. (2004), Influence of tv advertisements on children's buying response: Role of parent-child interaction, Global Business Review, 5(1), 51-71.
Ward, S. (1974). Consumer socialization. Journal of Consumer Research, 1(2), 1-14.
World Wildlife Fund (2012). Türkiye’nin ekolojik ayak izi raporu. İstanbul: Ofset Yapımevi.
Yaman, G. (2002). Pazarlamada tüketici bilinci ve bilinçli tüketici: Sakarya ili uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yaşar, Ş., Sözer, E. ve Gültekin, M. (2000). İlköğretimde öğrenme-öğretme süreci ve öğretmenin rolü. 8. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, s. 452-461.
Yener, M. (1990). Tüketici eğitimi ve aile açısından önemi. Standart Dergisi, 346, 19-21.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.