Mehmet İSLAMOĞLU, Muhammed Ali YETGİN, Fatih KAYHAN

Covid-19'un İşletmeleri Etkileyen BIST-100 ve Döviz Kurlarına Etkisi

2019 yılı aralık ayında Çin Halk Cumhuriyeti’nin Vuhan kentinde ortaya çıkmış olan Covid-19 pandemisi kısa bir süre içinde tüm kıta, bölge ve ülkelere yayılmıştır. Covid-19 virüsün sağlık, ekonomik ve sosyal etkileri olmuştur. Bu çalışmada Covid-19’un ekonomiye etkisi yönü araştırılmaktadır. Ülke ekonomisinin en önemli aktörlerinin başında ticari işletmeler gelmektedir. Ticari işletmelerin faaliyetlerinin ölçümünde döviz kurları ve borsadaki yatırım seviyelerinin önemli etkenler olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Covid-19 pandemisinin, ülkemiz işletmeleri için önemli barometrelerinden olan döviz kurlarına (USD ve EURO) ve işletmelerin yatırım gördüğü BIST-100’e etkileri incelenmiştir. Araştırmada E-views 9.0 istatistik paket programı kullanılmıştır. Phillips-Perron birim kök test analizlerinden ve çoklu regresyon analizlerinden yararlanılmıştır. Covid-19 günlük vaka sayısı ve iyileşen hasta sayısının; Türkiye’deki işletmeler için hayati barometreler olan USD, EURO ve BIST-100’e anlamlı etkilerinin olduğu görülmüştür.

The Effect of Covid-19 on BIST-100 and Exchange Rates Influencing Businesses

Covid-19, appearing first in City of Wuhan in People's Republic of China in December 2019, infected all continents, regions and countries in a very short period. Covid-19 influenced the humanity in terms of health, economic and social aspects. The effect of Covid-19 on the economy is studied in this research. Businesses are considered as one of the most important actors of the country's economy. Investments in stocks, stock exchange and exchange rates determine the activities of businesses. The effects of Covid-19 pandemic on exchange rates (USD/TL and EURO/TL) and Borsa Istanbul (BIST-100) are examined in this study. E-views 9.0 statistical program is used in this research. Phillips-Perron unit root test and multiple regression tests are employed in the analyses. The study concludes by suggesting that Covid-19 daily number of cases and number of patients that recover the pandemic have significant effect on USD/TRY, EUR/TRY and BIST-100, which are leading economic and financial indicators as far as Turkey is concerned.

PDF

___

Acar, A., Nemutlu, E., Gürhan, G., & Liman, V. (2004). Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Araştırma Görevlilerinin İş Memnuniyeti ve Bunu Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 24(2), 95-106.
Alam, K., Ali, A., Ali, N., & Zaman, G. (2014). Organizational Justice, Task Enjoyment, Leadership style and Organizational Culture as Strategies for Reduction of Social Loafing. Abasyn University Journal of Social Sciences, 7(1), 77-99.
Balcı, O. (2016). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenler ve yöneticilerin örgütsel sinizm, kendini işe verememe (presenteizm) ve sosyal kaytarma arasındaki ilişkinin incelenmesi (Arnavutköy İlçesi Örneği). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi.
Baş, T. (2002). Öğretim Üyelerinin İş Tatmin Profillerinin Belirlenmesi, DEÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 19-37.
Budak, G., & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama. DEÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 95- 108.
Candan, H., & İnce, M. (2016). Siber Kaytarma ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Emniyet Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(1), 229- 235.
Ceylan, H., Gül, N., & Öksüz, M. (2016). Sosyal Çalışmacılarda İş Doyumu ve Tükenmişliğe Etki Eden Faktörlerin Sosyal Hizmet Alanlarına Göre Karşılaştırmalı İncelenmesi. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11, 43-69.
Crawford, G., & Williams, C. (1985). The analysis of subjective judgment matrices. Project Air Force Report Prepared for the United States Air Force, 1-34.
Çelikten, M. (2003). Akademisyenlerin Mesleki Yardımlaşması: Erciyes Üniversitesi Örneği. Amme İdaresi Dergisi, 36(2), 101-121.
Demirel, Y. (2009). Örgütsel Adaletin Yönetici-Çalışan İlişkileri Üzerine Etkisi: Farklı Sektör Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17, 137-154.
Doğan, A., Bozkurt, S., & Demir, R. (2012). Sosyal Kaytarma Davranışı İle Algılanan Görev Görünürlüğü Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 244, 53-79.
Dong, Q., & Cooper, O. (2016). A Peer To Peer Dynamic Adaptive Consensus Reaching Model For The Group Ahp Decision Making. European Journal of Operational Research, 250(2), 521-530. http://dx.doi.org/10.1016/j.ejor.2015.09.016
Eikenhout, N.R. (2004). The Effects of Task Structure and Group Target Monetary Incentives on Social Loafing, Dissertation for the Degree of Doctor of Philosophy: Department of Psychology. USA: Western Michigan University.
Etemadi, M., Darab, M., Khorasani, E., Moradi, F., & Vazirinasab, H. (2015). Social loafing among nurses and its relation with organizational justice. International Journal Education Psychologic Researches, 1, 125-130.
Gencel, U. (2001). Yükseköğretim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Akreditasyon. D.E.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 164-218.
Gök, G.A., & Koca, D. (2016). Sağlık Çalışanlarında Hiyerarşi ve Takım Eğiliminin Sosyal Kaytarmaya Etkisi: Isparta İlçe Hastaneleri Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 354-375.
Haugen, T., Reinboth, M., Hetlelid, K.J., Peters, D.M., & Hoigaard, R. (2016). Mental Toughness Moderates Social Loafing Ġn Cycle Time-Trial Performance. Research Quarterly For Exercıse And Sport, 87(3), 305- 310.
Hoigaard, R., & Ingvaldsen, R.P. (2006). Social Loafing in Interactive Groups: The Effects of Identifiability on Effort and Individual Performance in Floorball. The online Journal of Sport Psychology, 8 (2), 52-63.
Ilgın, B. (2013). Toplumsal Bir Hastalık: Sosyal Kaytarma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 238-270.
Ingham, A.G., Levinger, G., Graves, J., & Peckham, V. (1974). The Ringelmann Effect: Studies of group size and group performance. Journal Of Experimental Social Psychology, 10(4), 371-384.
Kafes, M., & Kaya, Ş.D. (2017). Sosyal Kaytarma Davranışı Üzerine Yapılmış Çalışmaların İncelenmesi. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 227-245.
Karaman, F., & Altunoğlu, A. E. (2007). Kamu üniversiteleri öğretim elemanlarının iş tatmini düzeyini etkileyen faktörler. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 109- 120.
Karau, S. J., & Hart, J. W. (1998). Group cohesiveness and social loafing: Effects of a social interaction manipulation on individual motivation within groups. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 2(3), 185-191. http://dx.doi.org/10.1037/1089- 2699.2.3.185
KC, B., Stainback, G. A., & Chhetri, B. B. K. (2014). Community users’ and experts’ perspective on community forestry in Nepal: a SWOT–AHP analysis. Forests, Trees and Livelihoods, 23(4), 217-231. https://doi.org/10.1080/14728028.2014.929982
Kesen, M. (2015). Psikolojik güçlendirme çalışanların sosyal kaytarma davranışlarını azaltır mı?. Journal of Yaşar University, 10(38), 6531-6540.
Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
Latane, B., Williams, K., & Harkins, S. (1979). Many Hands Make Light the Work: The Causes and Consequences of Social Loafing. Journal of Personality and Social Psychology, 37(6), 822-832.
Öge, H.S., & Kurnaz, G. (2017). Presenteeism İle Sosyal Kaytarma Arasındaki İlişki: Otomotiv İşletmesinde Bir Araştırma. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies), 3(16), 115-129.
Özmutaf, N. M. (2007). Örgütlerde Bireysel Performans Unsurları ve Çatışma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2), 41-60.
Pabico, J.P., Hermocilla, J.A.C., Galang, J.P.C., & De Sagun, C.D. (2008). Perceived Social Loafing in Undergraduate Software Engineering Teams. Philippine Information Technology Journal, 1(2), 22-28.
Piezon, S. L., & Ferree, W. D. (2008). Perceptions of social loafing in online learning groups: A study of public university and US Naval War College students. The International Review of Research in Open and Distributed Learning, 9(2), 1-17. http://dx.doi.org/10.19173/irrodl.v9i2.484
Podvezko, V. (2009). Application of ahp technique. Journal of Business Economics and Management, 10(2), 181- 189.
Saaty, T. L. (1991). Some mathematical concepts of the analytic hierarchy process. Behaviormetrika, 18(29), 1-9.
Saaty, T. L., & Zoffer, H. J. (2012). A New Approach to the Middle East Conflict: The Analytic Hierarchy Process. Journal of Multi-Criteria Decision Analysis, 19,201-225.
Schippers, M.C. (2014). Social Loafing Tendencies and Team Performance: The Compensating Effect of Agreeableness and Conscientiousness. Academy of Management Learning & Education, 1, 62-81.
Simms, A., & Nichols, T. (2014). Social Loafing: A Review of the Literature. Journal of Management Policy and Practice, 15(1), 58-67.
Supçiller, A. A., & Çapraz, O. (2011). Ahp-topsıs yöntemine dayalı tedarikçi seçimi uygulaması. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 13, 1- 22.
Surapati, P., & Mukhopadhyaya, D. (2011). Grey relational analysis based ıntuitionistic fuzzy multi-criteria group decision making approach for teacher selection in higher education. International Journal of Computer Applications, 34(10), 21-29.
Şeşen, H., & Kahraman, Ç.A. (2014). İş Arkadaşlarının Sosyal Kaytarmasının, Bireyin İş Tatmini, Örgütsel Bağlılık ve Kendi Kaytarma Davranışlarına Etkisi. İş ve İnsan Dergisi, 1, 43-51.
Tan, H.H., & Tan, M.L. (2008). Organizational citizenship behavior and social loafing: The role of personality, motives, and contextual factors. The Journal of Psychology, 142(1),89-108.
Thompson, R.B., &Thornton, B. (2014). Gender and Theory of Mind in Preschoolers’ Group Effort: Evidence for Timing Differences Behind Children’s Earliest Social Loafing. The Journal of Social Psychology, 154, 475- 479. https://doi.org/10.1080/00224545.2014.933763
Tolukan, E., Bayrak, M., & Karacan Doğan, P. (2017). Antrenörlerin Sosyal Kaytarma Algılarının İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2(1), 1- 13.
Triantaphyllou, E., & Mann, S. H. (1995). Using the analytic hierarchy process for decision making in engineering applications: some challenges. International Journal of Industrial Engineering: Applications and Practice, 2(1), 35-44.
Uslu, Y.D., & Çavuş, M.F. (2014). Örgütsel Adalet ve Kaytarma Davranışları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergileri, 7, 51-54.
Uysal, H. T. (2016). Örgütlerde Sosyal Kaytarma Algısının Çalışanların Tükenmişlik Duygusuna Etkisi. 3. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sosyal ve Teknik Bilimler Kongresi, 732-743.
Ünal, Ö. F. (2011). Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Personel Seçimi Alanında Uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3 (2), 18- 38.
Williams, K.D., & Karau, S.J. (1991). Social Loafing and Social Compensation: The Effects of Expectations of Co- Worker Performance. Journal of Personality and Social Psychology, 61 (4), 570-581.
Williams, K.D., & Karau, S.J. (1993). Social Loafing: A Meta Analytic Review and Theoritical Integration. Journal of Personality and Social Psychology, 65(4), 681-706.