Buhara Halk Cumhuriyeti İlişkileri Bağlamında TBMM Hükümeti’nin Dış Politikasında Etnik Tutum ve Kamuoyu

20.yüzyılın ilk çeyreğinde Türk dünyasının iki ayrı bölgesinde yeni siyasal yapılanmalar ortaya çıktı. 23 Nisan 1920’de TBMM kurulurken, 6 Ekim 1920’de ise Buhara Halk Cumhuriyeti (BHC) ilan edildi. Bu bağlamda, TBMM’nin yaptığı ilk uluslararası antlaşmada BHC’nin tanınması öngörülürken, Burdur Milletvekili Soysallıoğlu İsmail Suphi de özel görevle bölgeye gönderildi. İsmail Suphi, Türkistan’da aralarında ihtilaf bulunan grupları bir araya getirme ve Türkistan Milli Birliği’nin kurulması için önemli faaliyetlerde bulundu. BHC de, Türkiye ile siyasal ilişki kurmaya verdi ve 1921 sonunda bir diplomatik heyet göndererek Ankara’dan sefir tayin edilmesi talebinde bulundu. Çalışmada, bu iki önemli gelişme ekseninde, TBMM’nin Buhara Halk Cumhuriyeti’ne yönelik dış politikasında etnik bilincin rolü ve yaşanan olayların kamuoyu oluşumuna etkisi, dönem basını ve kamuoyu inşa edici aktörlerin faaliyetleri ekseninde incelenmiş; aynı ulus olma bilincinin TBMM Hükümeti’nin politikasını etkileyen önemli bir etken olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca kamuoyu inşa edici aktörlerin ve basının tutumunun Türkistan Türklerine yönelik olumlu bir kamuoyu oluşumuna katkıda bulunduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Buhara Kasıdları, TBMM-Buhara Halk Cumhuriyeti ilişkileri, Soysallıoğlu İsmail Suphi, etnik bilinç, kamuoyu

Ethnic Attitude and Public Opinion in the Foreign Policy of the GNAT Government in the Context of Bukhara People's Republic Relations

In the first quarter of the 20th century, new political structures emerged in two different regions of the Turkish world. While the Grand National Assembly of Turkey (GNAT) was established on April 23, 1920, the People's Republic of Bukhara (PRB) was proclaimed on October 6, 1920. In this context, while the recognition of PRB was foreseen in the first international agreement signed by the Grand National Assembly of Turkey, deputy Soysallıoğlu İsmail Suphi was sent to the region on a special mission. İsmail Suphi carried out important activities to bring together the conflicting groups in Turkestan and to establish the Turkestan National Union. PRB also gave special importance to establishing political relations with Turkey, sending a diplomatic delegation at the end of 1921 and demanding the appointment of an ambassador from Ankara. In this study, the role of ethnic consciousness in the foreign policy of the Turkish Grand National Assembly towards the People's Republic of Bukhara and the effect of the events on the formation of public opinion were examined in the axis of the activities of the period press and public opinion-forming actors; It has been revealed that the consciousness of being the same nation is an important factor affecting the policy of the GNAT Government. In addition, it has been seen that the attitude of public opinion-building actors and the press has created a positive public opinion-forming result for the Turkestan Turks.

Keywords:

GNAT-Bukhara People, Galip Paşa, ethnic consciousness, public opinion, Bukhara’s Kasids Soysallıoğlu İsmail Suphi., Soysallıoğlu İsmail Suphi, etnik bilinç, kamuoyu, Buhara Kasıdları,

PDF

___

Aça, M. (2012). Sovyetler Birliği’nde Galiyevcilik. Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, 17(17), 63-100.
Aguilar, E. E. vd. (1997) The foreign policy beliefs of political campaign contributors. International Studies Quarterly, 41(2), 355-365.
Allworth, E. A. (2001) A conversation with Ahmad Na’im Nusratullahbek -Bukharan Jadid. T. Kocaoğlu (Ed.), Türkistan’da Yenilik Hareketleri ve İhtilaller: 1900-1924 –Osman Hoca anısına incelemeler içinde s. (80-108). İstanbul: Türkistan ve Azerbaycan Araştırma Merkezi Yayınları.
Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler: milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. (İ. Savaşır Çev.), (2. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
Andican, A. A. (2003). Cedidizm’den bağımsızlığa hariçte Türkistan mücadelesi. İstanbul: Emre Yayınları.
Apak, R. (1988). Yetmişlik bir subayın hatıraları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Atatürk Araştırma Merkezi (2006). Atatürk’ün söylev ve demeçleri (1906-1938). (Cilt 2), (5. Baskı). Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları.
Avcıoğlu, D. (1964). Atatürk’ün Dışişleri Bakanı anlatıyor. Yön Dergisi, 83, 5.
Aydemir, Ş. S. (2008). Suyu arayan adam. (20. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Balibar, E. (2000). Ulus biçimi: Tarih ve ideoloji. E. Balibar & I. Wallerstein (Ed.), Irk sınıf ulus belirsiz kimlikler. (N. Ökten, Çev.), (2. Baskı) içinde (109-133). İstanbul: Metis Yayınları.
Eski, M. (2018). Mütareke sonrasında Kastamonu’ya gelen Buharalı öğrenciler. I. Milletlerarası Türkiye-Özbekistan Münasebetleri Sempozyumu (8-10 Kasım 2018), Özet/Bildiriler Kitabı. M. S. Yılmaz vd. (Ed.) içinde (250-259), Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Yayınları.
Gürün, K. (1991). Türk-Sovyet ilişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Hatunoğlu, N. (2017). Türkı̇stan’ın Sovyetleştı̇rı̇lmesı̇ sürecı̇nde Buhara ve Harezm Halk Cumhurı̇yetlerı̇. Doğumunun 100. Yılında Baymı̇rza Hayı̇t ve Günümüzde Türkı̇stan Tarı̇hı̇ Araştırmaları Uluslararası Sempozyumu Bı̇ldı̇rı̇lerı̇ (9-10 Ekı̇m 2017). A. Kara vd. (Ed.) içinde (317-341), İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği (TDBB) Yayınları.
Rahmankulova, Z. (2007). Birinci Dünya Savaşı ve Türkistan. Z. Dilek vd. (Ed.), 38. (ICANAS) Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15.09.2007, Bildiriler: Tarih ve medeniyetler tarihi, (Cilt 5) içinde (2571-2582). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Tunaya, T. Z. (1986). Türkiye’de siyasal partiler -Mütareke dönemi 1918-1922. (Cilt 2), (Genişletilmiş 2. Baskı). İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
Yılmaz, M. & Ata, F. (2004). Buhara Cumhuriyeti ve Basmacılık Hareketi hakkında iki rapor. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 205-225.
Zukin, C. & Snyder, R. (1984). Passive Learning: When the media environment is the message. Public Opinion Quarterly, 48(3), 629-638.