Başarısız Bir Devlet Örneği Olarak: Afganistan

Soğuk Savaş’ın ardından küresel sistemde güvenlik algılarında değişiklikler meydana gelmiştir. Bu doğrultuda son yıllarda küresel dünyanının önemli güvenlik sorunlarından biri de başarısız devletler olmuştur. Akademide bu kavram üzerine net bir tanım bulunmamakla birlikte genel anlamda başarısız devletlerin devlete ait fonksiyonlarını yerine getiremediği, yalnızca komşuları için değil tüm dünya ülkeleri için bir tehdit oluşturduğu, vatandaşların güvenliğini ve refahını sağlamadığı konusunda bir fikir birliği mevcuttur. Özellikle 11 Eylül terör saldırılarının ardından El Kaide terör örgütüne ev sahipliği yapan Afganistan, başarısız bir devlet olarak nitelendirilmiş ve akademi literatüründe başarısız devlet kavramı Afganistan üzerinden açıklanmaya çalışılmıştır. Çünkü Afganistan 2000’li yıllarda terörizmle mücadele kapsamında uluslararası kamuoyunu oldukça meşgul etmiştir. Bu çalışmada da başarısız devlet olgusu Afganistan üzerinden analiz edilecektir. Bu kapsamda Afganistan’daki başarısızlığın nedenin anlaşılması için başta tetikleyici faktörler olmak üzere yapısal ve süreç faktörleri üzerinde durulacaktır. Bu çalışmanın temel varsayımına göre, Afganistan’ın başarısız olmasının en önemli nedeni öncelikle Sovyetler’in ardından Amerika Birleşik Devletleri’nin bu ülkeyi işgal etmesidir.

Anahtar Kelimeler:

Afganistan, Başarısız Devlet, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği

AS AN EXAMPLE OF A FAILED STATE: AFGHANISTAN

After the Cold War, there have been changes in security perceptions in the global system. In this direction, one of the important security problems of the global world in recent years has been unsuccessful states. Although there is no clear definition on the concept of failed state in the academy, there is a general consensus that unsuccessful states cannot fulfill their state functions, pose a threat not only to their neighbors but also to all countries of the world, and do not provide the security and welfare of their citizens. Afghanistan, which hosted the terrorist organization Al Qaeda especially after the September 11 terrorist attacks, has been described as a failed state and the concept of a failed state has been tried to be explained through Afghanistan in the academic literature. Because Afghanistan has occupied the international public opinion quite a lot in the context of the fight against terrorism in the 2000s. In this article, the phenomenon of unsuccessful state will be analyzed through Afghanistan. In this context, structural and process factors, especially triggering factors, will be emphasized in order to understand the reason for the failure in Afghanistan. According to the basic assumption of this study, the most important reason for Afghanistan's failure is the invasion of this country by the Soviet Union and then by the United States

Keywords:

Başarısız Devlet, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği,

PDF

___

A Haber. (2021). Amerika’nın Afganistan Politikasında Köklü Değişiklik Beklenmiyor. (ErişimTarihi: 04.01. 2021), https://www.aa.com.tr/tr/analiz/abd-nin-afganistan-politikasinda-koklu- degisim-beklenmiyor/2097622
AA Analiz. (2018). Afganistan’da siyasi ve ekonomik sorunlar hala çözüm bekliyor. (Erişim Tarihi29.05.2018), https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/afganistanda-siyasi-ve-ekonomiksorunlar-hala-cozum-bekliyor-/1159385
Acet, G. S. & Doğan, F. (2017). 11 Eylül Olayları Sonrası ABD-Afganistan İlişkileri: İstiladan İşbirliğine. Soysal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(33), 59-76.
Albayrak, A. (2022). Çin’in Taliban Tereddütü. İnsamer, (Erişim Tarihi:27.07.2022), https://www.insamer.com/tr/cinin-taliban-tereddudu.html
Ataman, M. & Gökcan, Ö. (2012). Bush Döneminde ABD Dış Politikası: Bir Aşırı Yayımcılık Denemesi. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(2), 199-299.
Aydın, N. (2021). Afganistan’ın Başkenti Kabil’de havalimanı yakınında Şiddetli Patlama Meydana Geldi: 6 Ölü. (Erişim Tarihi:29.08.2021), https://www.aa.com.tr/tr/dunya/afganistaninbaskenti-kabilde-havalimani-yakininda-siddetli-patlama-meydana-geldi-6-olu/2349800
BBC, (2021). Taliban Sözcüsü Suheyl Şahin: Afganistan'da katılımcı bir İslami hükümet kuracağız. (Erişim Tarihi: 16.08.2021), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58231493
BBC, (2022). Taliban'ın Afganistan'da kurduğu geçici hükümet ABD'yi kaygılandırdı. (Erişim Tarihi: 08.09.2022), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58487763
BBC, (2021). IŞİD-H Örgütü Hakkında Neler Biliniyor?. (Erişim Tarihi: 01.09.2021), https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58351978 Broxup, M. (1983). The Soviets in Afganistan: The Anatomy of a take over. Central asian Survey,1(4), 84.
Büyükkara, M. (2016). Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik. Carment, D. (2003). Assessing state failure: implications for theory and policy. Third World Quarterly, 24(3), 407–427.
Dashti, Z. (2021). ABD’nin Afganistan’dan Çekilmesi ile Taliban’ın Yeniden İktidara Gelmesi. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 195-212.
Dobbins, J., Radin, A., & Miller, L. ,(2022). Engage, Isolate or Oppose. Rand Cooperation, ss.1-27.
Dorff, R. (2002). State Failure and Responding to It. Annual Convention of the International Studies Association, New Orlean.
Elisabeth, B. (2009). Remembering Afghanistan‟s Golden Age. (Erişim Tarihi: 18.10.2009), https://www.nytimes.com/2009/10/18/weekinreview/18bumiller.html.
Hayatsever, H. (2021). 14 etnik grubun bulunduğu Afganistan, iç savaş tehlikesiyle karşı karşıya. (Erişim Tarihi: 24.08.2021), https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/14-etnik-grubun bulundugu-afganistanda-ic-savas-tehlikesiyle-karsi-karsiya-1862928
Hook, S. & Spanier, J. (2018). Amerikan Dış Politikası. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
International Business Times, (2015). Osama Bin Laden trivia: Civil Engineer, Affluent Construction Magnate and Bomber. (Erişim Tarihi:16.02.2015), https://www.ibtimes.com/osama-bin-ladentrivia-civil-engineer-affluent-construction-magnate-bomber-282133
Joes, J. (1996). Continuity and Change in Guerrilla War: The Spanish and Afghan Cases. Journal Of Conflict Studies, 16(2), 64-74.
Karakaya, İ. & Nazari, M. (2022). Afganistan’da Taliban İktidarı Dönemleri (1996-2001 ve 2021 Sonrası) ve Afganistan Dış Politikası. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 143-169.
Keskin, G. (2000). Devle-içi Çalışmalarda Küresel ve Bölgesel Aktörlerin Rolleri: Afganistan Örneği (1989-2018) (Doktora Tezi, Sakara Üniversitesi), https://acikerisim.sakarya.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12619/96834/T09184.pdf?sequence1&isAllowed=y adresinden erişilmiştir.
Long, A.vd. (2015). Building Special Operations Partnerships in Afghanistan and Beyond. Rand Cooperation, https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR713.html
Mepa News, (2016). Obama Afganistan’dan Çekilme Sözünü Tutmayacak. (Erişim Tarihi: 11.07.2016), https://www.mepanews.com/obama-afganistantan-cekilme-sozunu-tutmayacak 1062h.htm
Nagehan, A. (2022). Taliban’ın Canlı Bomba imi’nin Başı, 4 Yıl Guananam’da amış, Yeni Hükümette Bakanlık Yapmış Müslüm Hakani ile Evinde Konuştuk: “İnsanlarımız Dolmuştu, Herkes Gönüllü Oluyordu. (Erişim Tarihi:14.10.2022), https://www.haberturk.com/yazarlar/nagehan alci/3529182-talibanin-canli-bomba-timinin-basi-4-yil-guantanamoda-yatmis-yeni-hukumetteise-bakanlik-yapmis-musl
Oghl, J. (2020). ABD’nin Afganistan Politikası: Obama ve Trump Dönemi. Pearson Journal Of Social Sciences, 5/8, 2020, 109-119.
Oğuz, E. (2001). Hedef Ülke Afganistan. İstanbul: Doğan Yayınları.
Oran, B. (2013). Türk Dış Politikası. İletişim Yayınları.
Özalp, O. (2014). Uluslararası İlişkilerde başarısız devletler sorunsalı ve bu sorunsalın Uluslararası Hukuka etkileri. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 72 (1), 349-362.
Özpek, B. (2017). Başarısız Devletler. Kardaş, Ş. & Balcı, A. (Ed), Uluslararası İlişkilere Giriş(ss.695-703). İstanbul: Küre Yayınları.
Pektaş, U. ve Ateş, D. (2018). Uluslararası İlişkilerde Kırılgan Devlet Söylemi: Nedenleri ve Yaklaşımlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(39), 1-14.
Potter, D. (2004). State Respnsibily, Sovereignty and Failed States. Australasian Political Studies Assaciation Conference, University of Adelaide.
Ratner, S. ve Helman, S. (1992). Saving Failed States. Foreign Policy, 89, 3-20.
Robert, R. (2003). Failed States, Collapsed States, Weak States: Causes and Indicators. R. Rotberg (Ed.), Building a New Afghanistan (ss.35-75). Washington D.C.: Brookings Institution.
Rubin, B. (2002). The Fragmentation of Afghanistan: State Formation and Collapse in International System. Connecticut: Yale University Press.
Sağlam, M. (2022). Benzerlik ve Farklılıklar Üzerinden Taliban ve DAEŞ Karşılaştırılması: DAEŞ Horosan Grubunun Afganistan’ın Geleceği Üzerine Etkileri. Uluslararası İlişkiler ve Politika Dergisi, 2(1), 49-66.
Esty, D. , Gldstone, J. , & Gur, D. (2000). State Failure Task Force Report: Phase III Findings. https://www.researchgate.net/publication/247638675_State_Failure_Task_Force_Report_Phse_II_Findings
Şebin, E. (2020). Amerika Birleşik Devletleri’nin Ortadoğu Politikası: Barack Obama Dönemi (Yüksek LisanTezi,SakaryaÜniversitesi),https://acikerisim.sakarya.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12619/96707/T09435.pdf?sequence 1&isAllowed=y adresinden erişilmiştir.
Şeyhanoğlu, H. (2008). 18. Yüzyıldan Günümüze Kadar Afganistan’ın Stratejik Önemi. Avrasya Etütleri, 34(2), 61-82.
Telli, A. (2020). Başarısız Devlet Terminolojisi Üzerinden Arap Baharı’nı Okumak: Libya, Mısır ve Suriye. Gaziantep University Journal Of Social Sciences, 19(3), 1271-1285.
Worldometer, (2022). Afghanistan Population (2022). (Erişim Tarihi: 04.07.2023), https://www.worldometers.info/world-population/afghanistan-population/
Zartman, L. W. (1995). Collapsed States: The Disintegration and Restoration of Legitimate Authority. Boulder: Lynne Rienner.
Zimmerman, S., Egel, D. & Blum, L. (2016). Tasf Force For Business and Stability Operations Lessons From Afghanistan. Rand Coperation,https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1243.html