Azerbaycan’da Zerdüştîlik ve Abşeron-Surahanı Ateşgedesi

Azerbaycan’ın İran ile coğrafi açıdan yakınlığının bulunması, İran’da ortaya çıkan birçok dininburada yayılması sonucunu doğurmuştur. Zerdüştîliğin kutsal kitabı Avesta’nın Gatalar’ını ölçüolarak alan araştırmacılar ile Müslüman bilim adamlarının bir kısmı Zerdüşt’ün doğduğu yerininAzerbaycan ve Batı İran olduğu görüşündedirler. Bununla birlikte Zerdüştîliğin yaklaşık olarakM.Ö. VI. yüzyıldan M.S. VII. yüzyıla değin, Yakın ve Orta Doğu’nun bir kısmında hüküm sürmüşolan üç İran devletinin dini olmasına ve Bakü kent merkezine 30 km. uzaklıktaki AbşeronYarımadası’nda bulunan Ateşgede hakkındaki bilgilere dayanarak bu dinin bölgede yayıldığına dairbirtakım veriler elde edilebilmektedir. Bu araştırma Azerbaycan’da Zertüştîlik, Zerdüştîler ve Baküyakınlarındaki Saruhanı Ateşgede’si hakkında yeni bulgular ortaya koyma amacındadır.

Zoroastrianism and Absheron-Suraxanı Ateshgah in Azerbaijan

The geographical proximity of Azerbaijan to Iran has led to the spread of many religions in Iran. Researchers who take Gatas of Avesta, the holy book of Zoroastrianism, and some of the Muslim scientists believe that the birthplace of Zoroastrian is the west of Iran and Azerbaijan. However, Zoroastrianism dates back to about BC. VI. century AD. VII. Until the 19th century, it was the religion of three Iranian states, which had ruled uninterruptedly in most of the Near and Middle East, and 30 km from Baku city center. Based on the information about Ateshgah in the Absheron peninsula at a distance, some data can be obtained about the spread of this religion in the region. This research aims to compose new findings about The Zoroastrianism, Zoroastrians and Ateshgah of Saruhani nearby Baku in Azerbaijan.

PDF

___

Alıcı, M. (2015). Zerdüşt’ten Günümüze Mecûsîlik/Zerdüştilik. Kurt, A. O. (Ed.). Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. İstanbul: İnsan Yayınları.
Aliyev, İ. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.
Aliyeva, R. (2016). Abşeron Tarih-Kültür Koruma Alanları, Bilimsel Eksen/Sicientific Axis-Научный Меридиан, S. 17, s. 73-74.
Boyce, M. Ātaš (2020). http://www.iranicaonline.org/articles/atas-fire (Erişim: 01.05. 2020).
Boyce, M. Ātaškada (2020). http://www.iranicaonline.org/articles/ataskada-newpersian-house-of-fire-mid (Erişim: 01.05. 2020).
Aydın, M. (2005). Mazdeizm. Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, 1. Baskı, Konya: Din Bilimleri Yayınları.
Azizi, N. Z. (2009). Zerdüştlüğün Kutsal Kitabı (Avesta) Üzerine Bir Araştırma, Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Buniyatov, Z. M. (1991). Azerbaycan. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Darmesteter, J. (2012). Avesta: Zerdüştîlerin Kutsal Metinleri, 1. Baskı, Fahriye Adsay-İbrahim Bingöl (Çev.), İstanbul: Avesta Yayınları.
Dönmez, Ş. (2018). Amasya–Oluz Höyük Ateşgedesi ve Erken Zerdüşt Dini Kutsal Alanı, TÜBA-AR, S. 22, s. 145-136.
Eduljee, K. K. Zoroastrian Heritage (2020). http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/tem ples/index.htm (Erişim: 07.05.2020).
Evliya Çelebi, Seyahatname I, (2008). 5. Baskı, Yücel DağlıSeyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Evliya Çelebi, Seyahatname II, (2011). 1. Baskı, Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Evliya Çelebi, Seyahatname III, (2006). 1. Baskı, Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Evliya Çelebi, Seyahatname IV, (2006). 1. Baskı, Yücel Dağlı-Seyit Ali Kahraman (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hanway, J. (1753). A Historical Account of The British Trade Over The Caspian Sea, London.
Huart, C. (1927). Ancient Persia and Iranian Civilisation, London: Headley Brothers.
Gurbanova, V. (2007). 1900-1978 Yılları Arasında Azerbaycan'da Şehirleşme Yerleşik Hayat, Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Gündüz, Ş. (2003). Mecûsîlik. Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (s. 279), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Keppel, G. (1927). Journey from India to England (1824), Philadelphia.
Modi, J.J., My Travels Outside Bombay Iran, Azerbaijan, Baku (2020). http://www.avesta.org/modi/baku.htm (Erişim: 10.05.2020).
Murselov, C. (2016). Azerbaycan Dini İnançlarına Genel Bir Bakış, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, s. 50.
Sarıkçıoğlu, E. (2002). Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, 4. Baskı, Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.
Shoberl, F. (1928). Persia, Philedelphia.
Tığlı, A. (2004). Zerdüşt, İstanbul: Beyan Yayınları.
Turner, A. K. (2004). Cehennemin Tarihi, Ayhan Sargüney (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Tümer, G.- Küçük, A. (1993)., Dinler Tarihi, 2. Baskı, Ankara: Ocak Yayınları.
Vəlixanlı, N. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademisi.
Yıldırım, Nimet. (2011). Zerdüşt’ün Kutsal Kitabı Avesta, Şarkiyat Mecmuası, S. 18, s. 153
Yusifov, Y. B. (2007). Azerbaycan Tarihi, Bakü: ÇıraQ Neşriyyatı.
Zardabli, İ. B. (2014). The History of Azerbaijan, Fatma Farajova (Çev.), London: Rossendale Books.
Zekiyev, M. F. (2002). Ön ve Orta Asya, Kafkasya, Karadeniz'in Kuzeyi, İdil-Ural ve Batı Sibirya'daki Eski Türkler. Türkler Ansiklopedisi, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.