İnfertil kadınlara yönelik cinsel danışmanlıkprogramında BETTER modeli’nin kullanımı

İnfertilite yaşamı tehdit eden bir sağlık sorunu olmamasına rağmen bireyi/çifti çok yönlü etkileyen karmaşık bir durumdur. Giderek artan sıklıkta, fiziksel, ruhsal sosyal, ekonomik ve kültürel yönleri ile bireyin/çiftin zorlanmasına neden olan bir yaşam krizidir. İnfertilite tedavi süreci birey/çiftin cinsel yaşamını olumsuz etkilemektedir. Zamanlanmış koitus ve amacın gebelik olması en önemli olumsuzluk nedenleri arasındadır. İnfertil çift, cinsel sorunlarını genellikle göz ardı etmekte infertilite tedavisine öncelik vermektedir. Cinsel işlev bozukluğu (CİB) tek başına infertilite nedeni de olabilir. İnfertilite tanı ve tedavi süreci CİB için önemli bir risk faktörüdür. Hemşirelik rollerinin içerisinde danışmanlık hizmeti infertilite alanında da büyük öneme sahiptir. Birey/çiftin, infertiliteye ilişkin yaşadığı sorunları ifade edebilmesi eşlerin birbirlerini desteklemesi ve baş etme mekanizmalarını kullanabilmesi infertilite tanı ve tedavi sürecinde verilebilecek danışmanlık hizmeti ile mümkündür. Cinsel danışmanlık konusunda hemşireler genellikle kendilerini yetersiz hissetmekte ve cinsel öykü almaktan kaçınmaktadır. Cinsel yaşamın sorgulanması zor olmasına karşın, etkin soru sorma, sessizliği kullanma, etkin dinleme yansıtma, özetleme gibi tekniklerin kullanımı ilişkin birçok model (KAPLAN modeli, BETTER modeli, P-Lİ-SS-İT modeli, ALARM cinsel yanıt modeli vb.) geliştirilmiştir. Cinsel yaşamın sorgulanmasında kullanılan modeller ile hemşirelerin sunduğu cinsel danışmanlık hizmetlerinin kalitesini ve etkinliğini artmasına yardımcı olmaktadır. Danışmanlık hizmetlerinin birey/çiftlerin cinsel yaşam kalitesinin artırılmasında ve CİB’nun önlenmesinde ve tedavide başarı elde edilebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu makalede; infertil kadınlara yönelik BETTER Modeli doğrultusunda geliştirilen cinsel danışmanlık programının kullanımı anlatılmaktadır.

The use of the BETTER model in a sexual counseling program for infertile women

Although infertility is not a life-threatening health problem, it is acomplex condition affecting the individual/couple in various ways.Infertility is an increasingly common life crisis causing individuals/ couples to be challenged in physical, psychological, social, economicand cultural aspects. Infertility treatment process affects the sexual life ofthe individual/couple negatively. Timed coitus and aimed pregnancy areamong the most important causes of negativity. Infertile couple usuallyignores their sexual problems and give priority to infertility treatment.Sexual dysfunction (SD) alone may also be the cause of infertility.Diagnosis and treatment of infertility is an important risk factor forSD. Among nursing roles, counselling is also of great importance in thefield of infertility. Counselling services that can be provided during thediagnosis and treatment of infertility makes it possible for the individual/ couple to express their problems related to infertility, to support eachother, and to use coping mechanisms. Nurses often feel inadequate insexual counselling and avoid receiving patient sexual history. Althoughit is difficult to question sexual life, many models (KAPLAN model,BETTER model, P-LI-SS-IT model, ALARM sexuality model etc.)have been developed regarding the use of techniques such as effectivequestioning, using silence, effective listening and reflecting, andsummarizing. Models used in questioning sexual life help to increase thequality and effectiveness of sexual counselling services offered by nurses.Counselling services are significant in terms of improving the quality oflife of individuals/couples and in achieving success in prevention andtreatment of SD. The aim of the study is to explain the implementationof the sexual counselling program developed in line with the BETTERModel for infertile women.

PDF

___

1. Monga M, Alexandrescu B, Katz SE, Stein M, Ganiats T. Impact of infertility on quality of life, marital adjustment, and sexual function. Urology 2004;63:126–30. [CrossRef]
2. Kılıç M, Ejder Apay S, Kızılkaya BN. İnfertilite ve kültür. Florence Nigthingale Hemşirelik Derg 2011;19:109–15. https://fnjn.org/ Content/files/sayilar/168/2.pdf
3. Vayena E, Rowe PJ, Griffin PD. Current practices and controversies in assisted reproduction. Report of a meeting on “medical, ethical and social aspects of assisted reproduction” held at WHO headquarters in Geneva. Switzerland. 17–21 September 2001. Geneva: World Health Organization; 2002. https://apps.who.int/iris/bitstream/ handle/10665/42576/9241590300.pdf?sequence=1&isAllowed=y
4. Aydın S, Kızılkaya Beji N. İnfertil çiftlerde cinsel fonksiyon ve infertilite danışmanının rolü. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Derg 2013;10:8–13. https://jag.journalagent.com/kuhead/pdfs/ KUHEAD_10_2_8_13.pdf
5. Cetişli NG, Serçekuş P, Oğuz N. Primer infertil kadınlarda cinsel doyum ve çift uyumu. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derg 2014;16:38–47. https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/986316
6. Cousineau TM, Green TC, Corsini EA, Seibring AR, Showstack MT, Applegarth L, et al. Online psychoeducational support for infertile women: a randomized controlled trial. Hum Reprod 2008;23:554–66. [CrossRef]
7. Oskay ÜY, Bayram GO, Dişsiz M. İnfertilitenin psikososyal ve psikoseksüel etkileri. İçinde: Kızılkaya Beji N, editör. İnfertilite Hemşireliği. İstanbul: Acar Basım, Üreme Sağlığı ve İnfertilite Hemşireliği Derneği Yayını; 2009. p.177–95.
8. Johansson M, Adolfsson A, Berg M, Francis J, Hogstrom L, Janson PO, et al. Gender perspective on quality of life, comparisons between groups 4-5.5 years after unsuccessful or successful IVF treatment. Acta Obstet Gynecol Scand 2010;89:683–91. [CrossRef]
9. Pınar G. Kanser tedavisi alan hastalarda cinsel disfonksiyon ve danışmanlığa ilişkin hemşirelik yaklaşımları. Gülhane Tıp Derg 2010;52:241–7. http://cms.galenos.com.tr/Uploads/ Article_33454/GMJ-52-241-En.pdf
10. Bitzer J, Platano G, Tschudin S, Alder J. Sexual counseling for women in the context of physical diseases: a teaching model for physicians. J Sex Med 2011;4:29–33. [CrossRef]
11. Ölçer Z, Oskay Ü. Kanser hastalarına yönelik BETTER modeline dayalı cinsel danışmanlık. Androloji Bult 2020;22:177−82. [CrossRef]
12. Bal DM. Hemşirelerin cinsel bakıma ilişkin tutum ve inançları. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Derg 2014;11:38–42. https:// jag.journalagent.com/kuhead/pdfs/KUHEAD_11_3_38_42.pdf
13. Gölbaşı Z, Evcili F. Hasta cinselliğinin değerlendirilmesi ve hemşirelik: engeller ve öneriler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Derg 2013;16:182–9. https://dergipark.org.tr/tr/ download/article-file/29639
14. Jolley S. Taking a sexual history: the role of the nurse. Nurs Times 2002;98:39–41. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12035446/
15. Mick J, Hughes M. Using the BETTER model to assess sexuality. Clin J Oncol Nurs 2004;8:84–8. https://cjon.ons.org/sites/default/ files/P00801607440MJ3X_first.pdf
16. Wright D, Pugnaire-Gros C. Let’s talk about sex: Promoting staff dialogue on a mental health nursing unit. J Nurs Staff Dev 2010;26:250–5. [CrossRef]
17. Quinn C, Happell B. Getting BETTER: Breaking the ice and warming to the inclusion of sexuality in mental health nursing care. Int J Ment Health Nurs 2012;21:154–62. [CrossRef]
18. Quinn C, Cert PN, Dip G, Happell B. Talking about sexuality with consumers of mental health services. Persp Psychiatr Care 2013;49:13–20. [CrossRef]
19. World Health Organization (WHO). Developing sexual health programmes; 2010. http://apps.who.int/iris/ bitstream/10665/70501/1/WHO_RHR_HRP_10.22_eng.pdf
20. Laumann EO, Gagnon JH, Michael RT. Sexual dysfunction. In: Laumann EO, Gagnon JH, Michael RT, editors. The Social Organization of Sexuality. Sexual practies in the United States, 1st ed. Chicago: University of Chicago Press; 1994. p.368–74.
21. Moreira ED, Glasser DB, Nicolosi A. Duarte FG, Gingell C; GSSAB Investigators’ Group. Sexual problems and help-seeking behaviour in adults in the United Kingdom and continental Europe. Br J Urol Int 2008;101:1005–11. [CrossRef]
22. Geiss IM, Umek WH, Dungl A, Sam C, Riss P, Hanzal E. Prevalence of female sexual dysfunction in gynecologic and urogynecologic patients according to the international consensus classification. Urology 2003;62:514–8. [CrossRef]
23. İncesu C. DSM-5 ve cinsel işlev bozuklukları. Nöropsikiyatri Arş 2011;48. [CrossRef]
24. Tashbulatova D, Arıdoğan İA, İzol V, Ürünsak İF, Doran Ş. İnfertil kadınlarda cinsel fonksiyon bozukluğu: Depresyon ve demografik faktörler ile ilişkisi. Türkiye Klinikleri Derg 2013;33:91–7. [CrossRef]
25. Derogatis LR, Burnett AL. The epidemiology of sexual dysfunctions. Int Soc Sex Med 2008;5:289–300. [CrossRef]
26. Byrne M, Doherty S, McGee H, Murphy AW. Generall practitioner views about discussing sexual ıssues with patients with coronary heart disease: a national survey in Ireland. BMC Fam Prac 2010;11:1–7. [CrossRef]
27. Verhaak CM, Lintsen AM, Evers AW, Braat DD. Who is at risk of emotional problems and how do you know? Screening of women going for IVF treatment. Human Reproduction 2010;25:1234– 40. [CrossRef]
28. Kırca N, Pasinlioğlu T. İnfertilite tedavisinde karşılaşılan psikososyal sorunlar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2013;5:162– 78. [CrossRef]
29. The Fertility Society of Australia (FSA). Andrology Australia. Male Infertility; 2014. https://www.andrologyaustralia.org/wp-content/ uploads/Male-Infertility-Guide-WEB.pdf
30. Kingsberg S, Althof SE. Evaluation and treatment of female sexual disorders. Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunc 2009;20:33–43. [CrossRef]
31. Millheiser LS, Helmer AE, Quintero RB, Westphal LM, Milki AA, Lathi RB. Is infertility risk factor for female sexual dysfunction? a case-control study. Fertil Steril 2010;94:2022–6. [CrossRef ]
32. Tayebi N, Ardakani SMY. Incidence and prevalence of the sexual dysfunctions in infertile women. Eur J Gen Med 2009;6:74–7. http://www.bioline.org.br/pdf?gm09018
33. Bakhtiari A, Basirat Z, Nasiri-Amiri F. Sexual dysfunction in women undergoing fertility treatment in Iran: prevalence and associated risk factors. J Reprod Infertil 2016;17:26–33. https:// www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4769852/
34. Aggarwal RS, Mishra VV, Jasani AF. Incidence and prevalence of sexual dysfunction in infertile females. Middle East Fertil Soc J 2013;18:187–90. [CrossRef]
35. Bayar OU, Basaran M, Atasoy N, Koktürk F, Arıkan I, Barut A, et al. Sexual dysfunction in infertile couples: evaluation and treatment of infertility. J Pak Med Assoc 2014;64:138–45. https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24640800/
36. Keskin U, Çoksuer H, Güngör S, Ercan CM, Karaşahin KE, Başer I. Differences in prevalence of sexual dysfunction between primary and secondary infertile women. Fertil Steril 2011;96:1213–7. [CrossRef]
37. Turan V, Kopuz A, Özcan A, Kocakaya B, Sahin C, Solmaz U. İnfertil Türk kadınlarında seksüel disfonksiyon: sıklığı ve risk faktörleri. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2014;182:128–31. [CrossRef]
38. World Association for Sexual Health (WAS). Working definitions after WHO technical consultation on sexual health; 2005. https:// worldsexualhealth.net/wp-content/uploads/2013/08/workingdefinitions-after-who.pdf
39. Aşçı Ö, Kızılkaya Beji N. İnfertilite danışmanlığı. Florence Nigthingale Hemşirelik Derg 2012;20:154–9. https://fnjn.org/ Content/files/sayilar/165/__NFERT__L__TE%20DANI__ MANLI__I%5B%23112252%5D-95105.pdf
40. Allan HT. The anxiety of infertility: The role of the nurses in the fertility clinic. Hum Fertil 2013;16:17–21. [CrossRef]
41. Olsson C, Berglund AL, Larsson M, Athlin E. Patient’s sexuality - a neglected area of cancer nursing? Eur J Oncol Nurs 2012;16:426– 31. [CrossRef]
42. Katz A. Do ask, do tell why do so many nurses avoid the topic of sexuality? Am J Nurs 2005;105:66–8. [CrossRef]
43. Taylor B, Davis S. The extended PLISSIT model for addressing the sexual wellbeing of individuals with an acquired disability or chronic illness. Sex Disabil 2007;25:135–9. [CrossRef]
44. Kotronoulas G, Papadopoulou C, Patiraki E. Nurses knowledge, attitudes, and practices regarding provision of sexual health care in patients with cancer: Critical review of the evidence. Support Care Cancer 2009;17:479–501. [CrossRef]
45. Sis Çelik A, Kırca N. Primer infertil kadınların infertiliteye bağlı yaşadıkları stres düzeyleri ve etkileyen bazı faktörlerin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Derg 2018;21:104–14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/503039
46. Gülpınar N, Başkaya S, Yeşilbudak Z, Boz İ. İnfertilite tedavisi sırasında kadınların algıladıkları bakım davranışları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Derg 2019;16:21–6. [CrossRef]
47. Uslu E, İnfal S, Ulusoy MN. Cinsel sorunların çözümünde PLISSIT modelinin etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2016;8:52–63. [CrossRef]
48. Ölçer ZÖ, Oskay Ü. Meme Kanseri Hastalarının Cinsel Sorunlarına Yönelik BETTER Modeline Göre Verilen Eğitimin Etkisi. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul; 2019.
49. Demir S, Aslan E. Cinsel İşlev Bozukluğu Olan İnfertil Kadınlarda Cinsel Danışmanlığın Cinsel Sağlığa Etkisi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Ana Bilim Dalı. Doktora Tezi, İstanbul; 2016.