CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN HUKUKİ REJİMİ ANAYASA MAHKEMESİ YAKLAŞIMI

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan ve Türkiye’ye başkanlık hükûmetmodelini getiren Anayasa değişiklikleri, Türkiye’nin yüz yılı aşanparlamenter hükûmet modeli uygulamasında radikal kırılmalara yolaçmıştır. Ne var ki bu kırılma yeni bir anayasal düzene geçiş suretiylegerçekleşmemiş; mevcut anayasal düzenin üzerinde başkanlık sisteminiişler hâle getirmekle sınırlı değişiklikler ve eklentiler ile kendinigöstermiştir. Türkiye, parlamenter hükûmet modeline sahip bir anayasaldüzeni terk etmeden başkanlık hükûmet modelini sisteme entegreetmiştir. Zaten sorunlu bir işleyişe sahip anayasal düzen, bu nedenle dahaçok sorun üretmeye başlamıştır. Bu sorunların başında CumhurbaşkanlığıKararnamelerinin hukuki rejimi gelmektedir.Anayasa değişikliklerine giden süreçte siyasal aktörlerin açıklamaları,değişiklik metninin gerekçeleri, değişikliklerin TBMM’de görüşülmesisırasındaki açıklamalar, yapılan değişikliklere göre girişilen yasaluyum çalışmalarının seyri, doktrindeki yaklaşım ve nihayet değişiklikmetninin semantiği birbiriyle çelişik olduğundan bu durum genelde yenihükûmet modeline dair anayasal kurgunun, özelde ise CumhurbaşkanlığıKararnamelerinin rasyonel analizini ciddi bir şekilde zorlaştırmıştır.Anayasa Mahkemesi, 22 ve 23 Ocak 2020 tarihlerinde verdiği üç karar ileCumhurbaşkanlığı Kararnamelerine dair anayasal çerçeveyi tayin etmeyeve bu kararnameleri Anayasa’nın yetki ve iktidar haritasına rasyonel birşekilde oturtmaya çalışmıştır.Bu makalede önce Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin hukukirejimi analitik bir yöntemle ortaya konmaya çalışılmış; ardındanAnayasa Mahkemesinin kararları analiz edilerek bu kararlardakihukuki argümantasyon, yöntem ve ulaşılan sonuçların değerlendirmesiyapılmıştır. Sonuç olarak ise kararların rasyonelleştirme çabasının başarılıolup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

The Legal Regime of Presidential Decrees and the Constitutional Court's Approach

The constitutional amendments that were held on April 16th 2017 and brought Turkey the presidential government model have led to a radical break in Turkey’s practice of parliamentary government exceeding a hundred years. However, this break did not happen through transition to a new constitutional order; but instead, occured with changes and extensions which were limited to making the presidential system function on the surface of the current one. Turkey has integrated presidential government to her already existing model without abandoning the constitutional order which involved the model of parliamentary government. The constitutional order which already had had a problematic functioning, has therefore started to generate further problems. The legal regime of Presidential decrees lies at the top of the list. In general, the constitutonal construction related to the new government model and in particular, a rational analysis of the presidential decrees have become more difficult due to the conflicti between the statements of the political actors throughout the process leading to the constitutional amendments, the reason within the amending text, the speeches made during parliamentary negotiations, the ongoing flow of the legislative harmonisation with the amendments, the approach in the doctrine and finally the semantics of the amending text. The Constitutional Court, with the three judgments made on January 22nd and 23rd 2020, tried to determine the constitutional framework regarding the Presidential decrees and to rationally locate these decrees in Constitution’s map of duties and authorities. In this paper, firstly, the legal regime of Presidential decrees is tried to be presented by an analytical method; and then, by analysing the judgments of the Constitutional Court, an assessment of the legal argumentations, methods and the conclusions reached in these judgments is put forth. In conclusion, it is tried to be exhibited whether the rationalization effort of the decisions has been successful or not

PDF

___

ARDIÇOĞLU, M. Artuk (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, s. 21-51.
ASLAN, Volkan (2019). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Kanunlara Uygunluğunun Denetimi ve Çeşitli Hususların Kararname ile Düzenleneceğinin Kanunlarda Belirtilmesi Üzerine”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 139-161.
ATAR, Yavuz (2018). Türk Anayasa Hukuku, 12. Bası, Ankara: Seçkin Yayınevi.
ATAR, Yavuz (2019). “Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 39, S. 1, s. 241-259.
BARIN, Taylan (2020). Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi, On İki Levha Yayınları.
BOYAR, Oya (2019). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Executive Orders: Karşılaştırmalı Gözlemler, içinde Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Bildiri Kitabı, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi.
CAN, Osman (2010). Cumhurbaşkanlığı Seçimi, içinde Güleryüzlü Frankoculuğun Dramı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
EREN, Abdurrahman (2019). “Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S.1, s. 1-72.
ERGÜL, Ozan (2018). “Yeni Rejimin Kodları: Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Güncel Hukuk, S. 173, s. 30-32.
EROĞUL, Cem (2007), “2007 Cumhurbaşkanı Seçimi Bunalımından Çıkarılabilecek Dersler”, Yavuz Sabuncu’ya Armağan- AÜSBFD, s. 167-181.
GÖZLER, Kemal (2018). Türk Anayasa Hukuku, 2. Bası, Bursa: Ekin Yayınevi.
GÖZLER, Kemal (2020). “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Uygulamadaki Değeri, Bir Buçuk Yıllık Bir Bilanço”, http://www.anayasa. gen.tr/cbhs-bilanco.htm, (Erişim tarihi: 21/6/2020).
GÖZTEPE, Ece (2008). Muhakeme Etmek ya da Karar Vermek: Anayasa Mahkemesinin 367 Kararı İçin Kavramsal Bir Çerçeve Denemesi, içinde Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Ankara: Yetkin Yayınları.
GÜNDAY, Metin (2017). İdare Hukuku, 11. Bası, Ankara: İmaj Yayınevi.
KANADOĞLU, Korkut (2018). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, GSÜHFD, S. 2, 637-650
KLOEPFER, Michael (2011). Verfassungsrecht Bd I., München: C.H. Beck Vlg.
LARENZ, Karl (1991). Methodenlehre der Rechtswissenschaft, 6. Aufl., Berlin: Springer Vlg.
ODER, B. Emrah (2010). Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, İstanbul: Beta Yayıncılık.
SEZER, Abdullah (2019). “Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri-Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 353-412.
SÖYLER, Yasin (2018). Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
ŞİRİN, Tolga (2019). Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Bası, Ankara: On İki Levha Yayınevi.
TANÖR, Bülent ve YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2018). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, İstanbul: Beta Yayıncılık.
TEZİÇ, Erdoğan (2017). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık.
TUNÇ, Hasan (2018). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Gazi Kitabevi.
ULUŞAHİN, Nur (2011). “Türkiye’de Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği ve Rejimin Başkanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit ve Tehlikeler”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, s. 29-38.
ÜLGEN, Özen (2018). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, GSÜHFD, S. 1, s. 3-40.
YASİN, Melikşah (2019). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk İdari Teşkilat Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 315-350.
YILDIRIM, Turan (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 23, S.2, s. 13-28.
YILDIRIM, Turan (2019). “İdarenin Kanuniliği Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 293-314.
YILMAZ, Halit (2020). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Konu Bakımından Yetki Sınırları”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 78, S. 1, s. 225- 263.
ZIPPELIUS, Reinhold (2003). Allgemeine Staatslehre, 14. Aufl., München: C.H. Beck Vlg.
• ATAR, Yavuz (2017). “Neden Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, https://www. star.com.tr/acik-gorus/neden-cumhurbaskanligi-sistemi-haber-1178668/
• CAN, Osman (2017). Anayasa Değişikliği Teklifine Dair Değerlendirme”, http://mecliste.org/bakis-acisi/anayasa-degisikligi-teklifine-dairdegerlendirme
• KANADOĞLU, Sabih (2006). 19 Aralık 2006 ve 26 Aralık 2006 tarihli Cumhuriyet gazetesi yazıları
AYM, E.1962/198, K.1962/111, 10/12/1962.
• AYM, E.1989/4, K.1989/23, 16/5/1989.
• AYM, E.1990/1, K.1990/21, 17/7/1990.
• AYM, E.1990/22, K.1992/6, 5/2/1992.
• AYM, E.1996/3, K.1997/3, 22/5/1997.
• AYM, E.2003/21, K.2003/13, 1/4/2003.
• AYM, E.2007/45, K.2007/54, 1/5/2007.
• AYM, E.2007/72, K.2007/68, 5/7/2007.
• AYM, E.2007/99, K.2007/86, 27/11/2007.
• AYM, E.2008/1, K.2008/2, 30/7/2008.
• AYM, E.2002/1, K.2008/1, 29/1/2008.
• AYM, E.2011/147, K.2012/152, 11/10/2012.
• AYM, E.2011/142, K.2013/52, 3/4/2013.
• AYM, E.2013/47, K.2013/72, 6/6/2013.
• AYM, E.2013/72, K.2013/126, 31/10/2013.
• AYM, E.2016/139, K.2016/188, 14/12/2016.
• AYM, E.2018/125, K.2020/4, 22/1/2020.
• AYM, E.2019/31, K.2020/5, 23/1/2020.
• AYM, E.2019/78, K.2020/6, 23/1/2020.
• Murat İslamoğlu, B. No: 2013/614, 25/6/2014