YENİ BULGULAR IŞIĞINDA KABAR İSYANI VE SONUÇLARI

VII-XI. yüzyıllar arasında Karadeniz’in kuzeyinde geniş bir coğrafyada hâkimiyet süren Hazar Hakanlığı, dönemin önemli aktörlerinden biriydi. Askeri zaferleri, diplomatik becerileri ve ekonomik refahı bu bozkır kemerinin Hazarlarla birlikte medeni dünyaya katılımını sağladı. Coğrafyadaki egemenliği aynı zamanda dönemin iki büyük gücü arasındaki varlığına prestijli bir zenginlik kattı. Batısında yer alan Bizans İmparatorluğu uygarlığın öncüsü olma iddiasındaydı ve Ortodoks Hıristiyanlığın merkeziydi. Hazarlarla ilişkileri Sâsânilere karşı verdikleri mücadeleler esnasında yaptıkları askeri işbirliğine dayanmaktaydı. Daha sonra Hazar sarayından iki defa kız almak suretiyle bu işbirliğini siyasi bir müttefikliğe kadar götürme arzusunu ortaya koydu. Ancak iki taraf arasında Kırım özelinde yaşanan rekabet Hazarların yıkıldığı döneme kadar devam etti. Hazarların Kafkasların güneyinde yer alan Müslümanlarla ilişkileri ise Abbasiler dönemine kadar siyasi ve askeri alanda yaşanan çatışmalarla devam ederken bu dönemden sonra ticari denge üzerine kurulu yeni bir serüvenin inşasıyla sürdürüldü. Bu dönemden sonra Hazar coğrafyasına gelen Müslümanlar büyük ölçüde tüccarlardan oluşmaktaydı. Bu aynı zamanda diğer inanç gruplarına mensup kişilerin de Hazarya’da serbestçe dolaşımını beraberinde getirdi. Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler ve Gök Tanrı inancına sahip Türkler birlikte yaşamaktaydı. “Hazar Barışı” olarak adlandırılan bu sistem IX. yüzyılda yaşanan Kabar isyanı neticesinde ciddi bir sarsıntı yaşadı. Bu olay ülke dinamiklerini hızlı bir şekilde aşındırırken bir asır sonra da yıkılmasına neden oldu.

Anahtar Kelimeler:

Hazarlar, Bizans, Müslümanlar, Kabar İsyanı

An Avaluation On Kara Budak In Dede Korkut

Epics are related to both history and literature. Turks have a rich epic tradition. Dede Korkut Epics; have an important place in Turkic epics; are a reflection of ancient Turkic life; contain important information about Turkic history, geography, language, literature, culture, art and many more. Many people are mentioned in Dede Korkut. One of the people mentioned in Dede Korkut is Kara Budak. Kara Budak’s name is mentioned in four epics in The Book of Dede Korkut. Although he is known as the son of Kara Gune, Kara Budak is actually the son of Bayındır Han. Kara Budak is married to the daughter of Salur Kazan and also plays an important role in the cooperation of Bayındır Han and Salur Kazan. Kara Budak is also included in the Turkmen variant of Dede Korkut and given a place in Dede Korkut’s newly discovered manuscript. There are several historical layers in Kara Budak. Kara Budak is in many ways a reflection of ancient Turkic history and an example of ancient Central Asian Turkic heroes. In this article, Kara Budak in Dede Korkut; his name, his family, his place in history and Dede Korkut were examined.

Keywords:

Dede Korkut Bayindir Han, Kara Budak, Salur Kazan, Kara Gune,

PDF

___

Artamonov, M.İ. Hazar Tarihi, Çev. Ahsen D. Batur, İstanbul, 2019.
Barthold W. - Peter B. Golden, “Khazar”, EI, Vol. IV. Brill Publishing, Leiden 1997.
Beekes, R. S. P., “The Origin of the Kabeiroi”, Mnemosyne, Fourth, 2004, Series, Vol. 57, Fasc. 4.
Belâzurî, Fütuhu’l-Büldân, Çev. Mustafa Fayda, Ankara, 2002. Boba, Imre, Nomads Northmans and Slavs Eastern Europe in the Ninth Century, Otto Harrassowıtz- Wıesbaden, 1967. Dunlop, D.M, The History of Jewısh Khazars, New Jersey, 1954. Ebu’l Kasım İbn Havkal, Sûrat el-Arz, (Onuncu Asırda İslâm Coğrafyası), Çev Ramazan Şeşen, İstanbul, 2014.
Ergün, Olgun-Paşa Cengiz Kara, Özgün Belgeler Işığında Yahudi-Hazar Yazışmaları, Ankara, 2018.
Gedikli, Yusuf, “Hazar Kavim ve Devlet Adı; Kabar Kabile, Kadar, Kasar Boy Adlarının Köken ve Anlamları”, Türk Dünyası Araştırmaları, 2021, Cilt: 127 Sayı: 250.
Golden, Peter B., Hazar Çalışmaları, Çev. Egemen Çağrı Mızrak, İstanbul, 2006.
—————, Türk Halkları Tarihine Giriş, Çev. Osman Karatay, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2007.
Gumilev, L.N., Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları, Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul, 2006.
İbn Fadlan, İbn Fadlan Seyahatnamesi, Çev. Ramazan Şeşen, İstanbul, 2002.
İbn Rüste, el-A’lâku’n-Nefîse, Çev. Ali Fuat Ekber, Ankara, 2017.
Karatay, Osman -Muvaffak Duranlı, “Hazar Kağanı Yusuf’un Endülüs’e Mektubu”, Bilig, Kış 2013.
—————, Hazarlar Yahudi Türkler Türk Yahudiler ve Ötekiler, Ankara, 2104.
Kristo, Gyula, Hungarian History in the Ninth Century, Szegedi Középkorász Muhely, 1996. Kurat, Akdes Nimet, Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK, Ankara, 2014.
Kuzmin, Yakov – Yumanadi- Pavel V. Kuleshov, “Hazarlar”, Türkler, 2002, C. II,
Magocsi, Paul Robert A History of Ukraine: A Land and Its Peoples, Toronto: University of Toronto Press, 2010.
Mesudî, Murûc ez-Zeheb, (Altın Bozkırlar), Çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul, 2017.
Özcan, Altay Tayfur, Hazar Kağanlığı ve Etrafındaki Dünya, İstanbul, 2019.
Petrujhin, Vladimir, “The Khazar Khaganate and its Neighbours”, The History of the Tatars, Edts. Mirkasym Usmanov-Rfael Khakimov, Kazan 2017.
Porphyrogenıtus, Konstantin, De Administrando Imeprio, Çev. İlhan Aslan, İstanbul, 2020.
Pritsak, Omeljan, “The Origin of Rus”' Russian Review, Vol. 36, No. 3 Jul., 1977.
Rasonyi, Laszlo, Tarihte Türklük, Çev. H.Z. Koşay, TKAE, Ankara, 1971.
Róna-Tas, András, The conquering Hungarian nation. Introduction to the knowledge of the early Hungarian history, Budapest: Balassi Kiadó, 1996.
Shapira, Dan D.Y., “Notes on Early Jewish History, in Eastern and Central Europe.” Archivum. Eurasiae Medii Aevi 15, 2007.
Tereşçenko, Aleksey, “Hazarlar ya da Unutulmuş Bir Halkın Tarihî Yerlerinin Durumu Hakkında Bilinenler”, Hazar İmparatorluğu VII.-XI. Yüzyıllar, Jacques Pıattıgorsky-Jacques Sapır, Çev. Hande Güreli, İstanbul, 2007.
Tóth, Sándor László, “The Qavars (Qabars) and their Role in the Hungarian Tribal Federation”. Chronica: annual of the Institute of History, University of Szeged, 2016.