Selma KUŞU

ÇORLU’DA EŞKIYALIK VE DİĞER SUÇ OLAYLARI (1560-1699)

İstanbul’un fethinden sonra tamamen Türk hâkimiyetine giren ve Türk-Osmanlı şehir yapısına uygun bir şekilde gelişme gösteren Çorlu, İstanbul’un et ve hububat iaşesinde önemli bir işleve sahip olmasının yanı sıra bulunduğu lokasyon açısından doğu-batı/batı-doğu yol güzergâhında yer alan bir menzil şehriydi. Çalışmada 1560-1699 yılları arasında Çorlu’da sosyal huzuru bozan asayiş sorunları ele alınacaktır. Araştırmanın ana kaynağı mühimme defterleri olup bu defterdeki veriler ışığında Çorlu’da eşkıyalık, hırsızlık, adam yaralama ve öldürme, ev basma ve zina gibi suçların işlendiği tespit edildi. Bu bağlamda çalışmada suç türleri, suçlu profilleri, suçu sabit olanlar için öngörülen cezai müeyyideler hususunda değerlendirmeler yapıldı. Ayrıca burada kişileri suç işlemeye iten nedenler de sorgulandı. Bu konuda her ne kadar belgeler tatmin edici bilgi içermese de suçun ve suçlunun ortaya çıkışında psikolojik, ekonomik, sosyo-kültürel birtakım nedenlerin olduğu varsayılabilir.

BANDITRY AND OTHER CRIME EVENTS IN ÇORLU (1560-1599)

Çorlu, which fell completely under Turkish rule after the conquest of Istanbul and developed in accordance with the Turkish- Ottoman city structure, had an important function in the supply of meat and cereals of Istanbul. It was also a city of menzil (halting- place) located on the east-west / west-east road route in terms of its location. In this study, the security problems that disturbed social peace in Çorlu between the years 1560-1699 will be discussed. The main source of research is mühimme defters. In the light of the data in these defters, it was determined that crimes such as banditry, theft, injury and murder, home invasion, and adultery were committed in Çorlu. In this context, the study evaluated the types of crime, offender profiles, and prescribed punishment for those whose were proven guilty of the offense. In addition, the reasons that push people to commit crimes were also questioned here. Although the documents do not contain satisfactory information on this subject, it can be assumed that there are some psychological, economic, socio-cultural reasons in the emergence of the crime and the criminal.

PDF

___

BOA, Bâb-ı Asafî Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri (A. DVNS. MHM.d)
BOA, MHM.d, nr. 3, 6, 10, 12, 19, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 33, 35, 42, 49, 58, 64, 69, 71, 74, 75, 78, 102, 106, 108, 111.
AKDAĞ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâlî İsyanları”, YKY, Ġstanbul 2009.
ALTUN, Sema, “XVII. Yüzyıl Sonlarında Ġstanbul-Edirne Arasındaki Menziller ve Bazı MenzilkeĢ Köyler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 39, 2006, s. 75-99.
AVCI, Mustafa, “Hukuk Tarihimizde Hukuka Aykırı Deliller Sorunu: ĠĢkence (Örf-i Maruf) Uygulaması”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 147, (Aralık 2003), s. 45-76.
AYDIN, M. Akif, “Ceza”, DİA, C. 7, Ġstanbul 1993, s. 478-482.
AYDIN, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yay., Ġstanbul 2012.
BARDAKOĞLU, Ali, “EĢkıya”, DİA, C. 11, Ġstanbul 1995, s. 463-466.
BARDAKOĞLU, Ali, “Hırsızlık”, DİA, C. 17, Ġstanbul 1998, s. 384-396.
BARKEY, Karen, Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (çev. Zeynep Altok), TVY Yay., Ġstanbul 2011.
BEYAZIT, Yasemin, “Osmanlı Ġlmiyye Bürokrasisinde Merkez-Çevre ĠletiĢimine Dair Sorunlar (XVI. Yüzyıl)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXIX, S. 47, Ankara (2010), s. 157-176.
BOSTAN, Ġdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersân-i Âmire, TTK, Ankara 1992.
BOYNUKALIN, Mehmet, “Suç”, DİA, C. 37, Ġstanbul 2009, s. 453-457.
CEZAR, Mustafa, Osmanlı Tarihinde Levendler, Ġstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yay., Çelikcilt Matbaası, Ġstanbul 1965.
DEMĠR, Selçuk, 75 Numaralı Mühimme Defteri‟nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (s. 1-171), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2008.
DEVELLĠOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat: Eski ve Yeni Harflerle, (yay. haz. Aydın Sami Güneyçal), Ankara 1999.
DÖNMEZER, Sulhi, Kriminoloji, Ġstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Ġstanbul 1981.
EMECEN, Feridun, “Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd- ı Mühimme ve Ahkâm-ı ġikâyet”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), C. 3, S. 5, (2005), s. 107-139.
ERTÜRK, Volkan, “XVI. Yüzyılın Ġkinci Yarısında Vize Sancağında EĢkıyalık Faaliyetleri (1553-1574)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, C. X, S. 12, (Bahar 2012), s. 97-107.
FAROQHI, Suraiya, Osmanlı‟da Kentler ve Kentliler: Kent Mekânında Ticaret, Zanaat ve Gıda Üretimi 1550-1650, (çev. Neyyir Kalaycıoğlu),TVY Yay., Ġstanbul 2000.
FAROQHI, Suraiya, “Krizler ve DeğiĢim 1590-1699”, Osmanlı İmparatorluğu‟nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi: 1600-1914, C. 2, ed. Halil Ġnlacık-Donald Quataert, (çev. AyĢe Berktay-Süphan Andıç, Serdar Alper), Eren Yay., Ġstanbul 2006.
FERNARD, Braudel, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), C. II, Eren Yay., Ġstanbul 1990.
GRISWOLD, W. J., Anadolu‟da Büyük İsyan 1591-1611, (çev. Ülkü Tansel), TVY Yay., Ġstanbul 2000.
Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa- Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne, C. 3, 1. Kitap, (haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı), YKY, Ġstanbul 2006.
HEYD, Uriel, “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve ġeriat”, (trc. Selâhaddin Eroğlu), AÜİFD, C. 26, S. 1, Ankara (1984), s. 633-652.
HEYD, Uriel, Studies in Old Ottoman Criminal Law, Cambridge University Press, 1973.
HOBSBAWM, Eric, Haydutlar, (çev. Fatma TaĢkent), Logos Yay., Ġstanbul 1990.
ĠLGÜREL, Mücteba, “Levent”, DİA, C. 27, Ankara 2003, s. 149-151.
ĠLGÜREL, Mücteba, “Osmanlılar’da EĢkıyalık Hareketleri”, DİA, C. 11, Ġstanbul 1995, s. 466-469.
ĠNALCIK, Halil, Devlet-i ʻAliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I: klasik Dönem (1302-1606) siyasal, kurumsal ve ekonomik gelişim, Türkiye ĠĢ Bankası Yay., Ġstanbul 2010.
JUTTE, Robert, Erken Modern Avrupa‟da Yoksulluk ve Sapkınlık, (çev. Bengü Kurtege- Sefer), Boğaziçi Üniversitesi Yay., Ġstanbul 2011.
KANDIRA, DurmuĢ, 84 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlîl-Metin), Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 1995.
KARATAġ, Yeliz, 18 Numaralı Mühimme Zeyli (H. 1013-1015/M. 1604-1607) (vr. 1-130) (İnceleme-Metin indeks), Marmara Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü BasılmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2017.
KARS, Rümeysa, “Osmanlı Devleti’nde Ġlmiye Mensuplarına ĠliĢkin YozlaĢmanın Mühimme Defterlerindeki Yansımaları (1600-1800)”, Mecmua: Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 10, Ġstanbul (2021), s. 347-368.
MENEKġE, Ömer, “Osmanlı’da Zina Cezası Olarak Recm”, Marife, C. III, S. 2, Konya (2003), s. 7-18.
MENEKġE, Ömer, XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Hırsızlık Suçu ve Cezası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıĢ Doktora Tezi, Ġstanbul 1998.
OSMANAĞAOĞLU, Cihan, “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu ve Cezası”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (İÜHFM), C. 66, S.1, (2008), s. 109-178.
Osmanlı Belgelerinde Çorlu, (haz. Nuran Koltuk), Çorlu Belediyesi Yay., Ġstanbul 2017.
RAFEQ, Abdul-Karim, “Public Morality in 18th Century Ottoman Damascus”, Revue du Monde Musulman et de la Méditerranée, S. 55-56/1-2, 1990, s. 180-196.
ġENEL, Mine, Çorlu Kazası‟nın Tarihçesi, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Mezuniyet Tezi, Ġstanbul 1964.
WHITE, Sam, Osmanlı‟da İsyan İklimi: Erken Modern Dönemde Celâli İsyanları, (çev. Nurettin Elhüseyni), Alfa Yay., Ġstanbul 2020.
YAĞCI, Zübeyde GüneĢ, “Osmanlı TaĢrasında Kadınlara Yönelik Cinsel Suçlarda Adalet Arama Geleneği”, Kadın Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 2, (Aralık 2005), s. 51-81.
YAKUT, Esra, “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak EĢkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, S. 33, (Dosya: ġaki, Celali, Asi), Ankara (2012), s. 21-34.
YAKUT, Esra “Tanzimat Döneminden Önce Osmanlı Hukukunda Evlilik DıĢı ĠliĢkilere Verilen Cezalar”, Kebikeç: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, S. 31, Ankara (2011), s. 261-274.
YETKĠN, Sabri, Ege‟de Eşkıyalar, TVY Yay., Ġstanbul 2003.
ZARINEBAF, Fariba, Crime and Punishment in İstanbul 1700-1800, University of California Press, California, 2010.