Davranışsal Finans Yaklaşımı Çerçevesinden Bireysel Emeklilik Sistemine Yönelik Tutum ve Davranışlar

Bireyler, aktif olarak çalışılan dönemdeki hayat standardını emeklilik döneminde de devam ettirmek amacıyla, kazanımlarının bir kısmını yatırıma dönüştürmek istemektedirler. Bu istek doğrultusunda bireysel emeklilik sistemlerine katılarak emeklilik gelirine ek olacak ikinci bir kazanç elde etmeye yönelmektedirler. Bireyler, bireysel emeklilik sistemi içerisinde yatırım kararı verirken çevresel ya da psikolojik etkiler sunucunda rasyonel olmayan kararlar alabilmektedir. Bu çalışmanın amacı bireysel emeklilik sistemi katılımcılarının, bireysel emeklilik sistemine yönelik finansal davranışlarını incelemektir. Bu doğrultuda, Erzincan ilinde yaşayan ve bireysel emeklilik sistemine katılmış olan 464 kişi üzerinde anket uygulaması yapılmıştır. SPSS ve AMOS programları ile anket sonuçları analiz edilmiştir. Çalışmada kullanılan Birikim ve BES Ölçeği üç boyuttan (birikim yapma amacı, BES temel bilgi düzeyi, BES’e yaklaşım) oluşmaktadır. Davranışsal finans eğilimleri ise beş boyutu (aşırı güven, aşırı iyimserlik, pişmanlıktan kaçınma, kayıptan kaçınma, temsil etme eğilimi) ile ele alınmıştır. Birikim ve BES ölçeğinin boyutları ile davranışsal finans eğilimleri arasında ağırlıklı olarak pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bireysel Emeklilik Sistemi, Davranışsal Finans, Bireysel Yatırımcılar

PDF

___

Akdemir, B. ve Kırmızıgül, B. (2015). Turistlerin geldikleri ülkelere göre destinasyon algıları arasındaki farklılığı belirlemeye yönelik bir araştırma. İnönü University International Journal of Social Sciences (INIJOSS), 4(2), 222-243. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/466357
Akgeyik, T. (2006). Sosyal güvenlikte reform eğilimleri: Geleneksel sistemlerden bireysel emeklilik programlarına dönüşüm. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 51, 47-99. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/9184
Apak, S. ve Taşçıyan, K. H. (2010). Türkiye’de bireysel emeklilik sisteminin gelişimi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 121-129. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56661
Aren, S., Aydemir, S. D. ve Uçar, A. R. (2015). Bireysel emeklilik fon tercihlerini etkileyen unsurlar üzerine bir çalışma. Maliye ve Finans Yazıları, 1(103), 21-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/295303
Ateş, A. (2007). Finansal yatırımların davranışsal finans açısından değerlendirilmesi üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Aydın, E. ve Kaplan, E. (2014). Bireysel emeklilik sisteminin vergi uygulamaları bakımından değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36(2), 93-114. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3825
Aydın, Ü. ve Ağan, B. (2016). Rasyonel olmayan kararların finansal yatırım tercihleri üzerindeki etkisi: Davranışsal finans çerçevesinde bir uygulama. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), 95-112. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/528751
Aytekin, Y. E. ve Aygün, M. (2016). Finansta yeni bir alan: “Davranışsal Finans”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 143-156. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/421863
Barak, O. (2008). İMKB’de aşırı reaksiyon anomalisi ve davranışsal finans modelleri kapsamında değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 207-229. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/287475
Barberis, N., Shleifer, A. ve Vishny, R. (2012). A model of investor sentiment. Journal of financial economics, 49(3), 307-343. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304405X98000270/pdfft?md5=35894643f3e9101665ff168c6dc78163&pid=1-s2.0-S0304405X98000270-main.pdf
Bayar, Y. ve Kılıç, C. (2012). Küresel finansal krizin davranışsal finans perspektifinden değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(2), 177-195. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/8837
Bayraktutan, Y. ve Şahin, M. (2007). Bireysel emeklilik sektörünün gelişimi ve bilgi-bilişim teknolojilerinin kullanımı. II(II), 96-109. Erişim adresi: http://www.beykon.org/dergi/2007/Y.Bayraktutan.doc
Böyükaslan, A. (2012). Bireysel yatırımcıları finansal yatırım kararına yönlendiren faktörlerin davranışsal finans açısından incelenmesi: Afyonkarahisar örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Can, Y. (2010). Bireysel emekliliğin Türkiye’deki durumu ve gelişimi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 139-146. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56663
Dağlı, H., Bank, S. ve Er, B. (2008). Türkiye’deki bireysel emeklilik yatırım fonlarının performans değerlendirmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 40, 84-95. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/426538
Daniel, K., Hirshleifer, D. ve Subrahmanyam, A. (1998). Investor psychology and security market under‐and overreactions. The Journal of Finance, 53(6), 1839-1885. Erişim adresi: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdfdirect/10.1111/0022-1082.00077
Doğukanlı, H. ve Ergün, B. (2011). Davranışsal finans etkin piyasalara karşı: aşırı tepki hipotezinin İMKB’de araştırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 321-336. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/50668
Ede, M. (2007). Davranışsal finans ve bireysel yatırımcı davranışları üzerine ampirik bir uygulama (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Ege, İ., Topaloğlu, E. E. ve Coşkun, D. (2012). Davranışsal finans ve anomaliler: Ocak ayı anomalisinin İMKB’de test edilmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 56, 175-190. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/428015
Erdem, T. (2013). Bireysel emeklilik sistemine yönelik değişikliklerin eleştirisi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 104, 73-116. Erişim adresi: http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2013-104-1243.pdf
Erdemci, Ç. (2018). Davranışsal finans açısından bireysel emeklilik sistemine yönelik tutum ve davranışlar: Eskişehir ili Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki öğretmenler üzerine bir inceleme (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
Erdoğan, N. (2019). Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi uygulanmasındaki sorunlar ve çözüm önerileri. Proceedings of the International Congress on Business and Marketing, Maltepe University, Istanbul, 291-306. Erişim adresi: https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12415/4677/Niyazi%20ERDO%C4%9EAN%20ICBM%202019.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Esen, B. (2016). Kamu çalışanları için otomatik bireysel emeklilik sistemi nasıl uygulanacak?. İKY İnsan Kaynakları Yönetimi Dergisi, 24, 1-6. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Bunyamin-Esen/publication/341454156_Kamu_Calisanlari_Icin_Otomatik_Bireysel_Emeklilik_Sistemi_Nasil_Uygulanacak/links/5ec26c9f92851c11a87050f0/Kamu-Calisanlari-Icin-Otomatik-Bireysel-Emeklilik-Sistemi-Nasil-Uygulanacak.pdf
Genç, T., Kabak, M., Köse, E. ve Yilmaz, Z. (2015). Bireysel emeklilik sistemi seçimi problemine ilişkin Macbeth yaklaşımı. Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 22, 47-65. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/411227
Gezen, A. (2016). Türkiye’de bireysel emeklilik yatırım fonlarının finansal risk ve performans analizi üzerine bir uygulama (Yayınlanmamış doktora tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Glaser, M., Nöth, M. ve Weber, M. (2004). Behavioral finance. In DJ. Koehler, ve N. Harvey (Eds.). Blackwell handbook of judgment & decision making (527-546). Oxford, UK: Blackwell. Erişim adresi: https://madoc.bib.uni-mannheim.de/2770/1/dp03_14.pdf
Gül, M., Ekşi, İ. H. ve Sürme, M. (2017). Davranışsal finans açısından altın yatırımcılarının davranışlarının incelenmesi: Gaziantep örneği. Maliye Finans Yazıları, 108, 143-165. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/359691
Güngör, S. ve Demirel, E. (2018). Davranışsal finansta yatırımcı önyargıları. İstanbul: Alfa Basım Yayın.
Gürünlü, M. (2011). Finansal piyasaların etkinliği teorisinden davranışsal finansa: Finans teorisinin evrimi. Maliye ve Finans Yazıları, 1(92), 31-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/150734
Hanson, J. D. ve Kysar, D. A. (1999). Taking behavioralism seriously: The problem of market manipulation. New York University Law Review. 74, 630-749. Erişim adresi: https://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/nylr74&div=24&id=&page=
Hobıkoğlu, E. H. (2013). Davranışsal finans çerçevesinde e-atık geri dönüşüm yatırım risk algılamasında tüketici tercih ve davranış düzeyinin sosyo-ekonomik analizi: İstanbul örneği. Journal of Financial Researches & Studies/Finansal Arastirmalar ve Calismalar Dergisi, 4(8), 55-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3959
Hong, H. ve Stein, J. C. (1999). A unified theory of underreaction, momentum trading, and overreaction in asset markets. The Journal of finance, 54(6), 2143-2184. Erişim adresi: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/0022-1082.00184?casa_token=6JQ_rykmigsAAAAA:djsMvhYKFSC6OqFI2i8VxGoNWBHbi3LrFGqpA-IQbnzoju1G_tKloAh4X7FgQS83tfCGmTYAFHbV4gY
İnneci, A. (2013). Bireysel emeklilik sisteminde yapılan yeni düzenlemeler ve değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 105-120. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/50811
İşseveroğlu, G. ve Hatunoğlu, Z. (2012). Türkiye'de bireysel emeklilik sisteminin makro ekonomik dinamiklere etkisi kapsamında Swot analizi. Journal of Accounting & Finance, 56, 155-174. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/428014
Kandır, S. Y. ve İnan, H. (2011). Momentum yatırım stratejisinin karlılığının İMKB'de test edilmesi. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 5(2), 51-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1352333
Kayhan, İ. (2007). Türk hukukunda bireysel emeklilik sistemi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Kırmızıgül, B. (2020). Post Truth çağda algı ve algı yönetimi turizm destinasyonlarında algı oluşturma. Ankara: Gazi Kitabevi.
Kul, M. (2003). Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin sorunları, çözüm önerileri ve bireysel emeklilik sistemi. İstanbul: Kırıntı Yayıncılık.
Kulalı, İ. (2016). Etkin piyasalar hipotezi ve davranışsal finans çatışması/A conflict beetween the efficient market hypothesis and behavioral finance. International Journal of Finance & Banking Studies, 5(2), 46-57. Erişim adresi: https://www.ssbfnet.com/ojs/index.php/ijfbs/article/download/355/344
Nofsinger, J. R. (2014). Yatırım psikolojisi. 5. Basım, (Çev.: S. Gazel), Adana: Nobel Ltd.Şti, Yayın No: 1033.
Özel, Ö. ve Yalçın, C. (2013). Yurtici tasarruflar ve bireysel emeklilik sistemi: Türkiye’deki uygulamaya ilişkin bir değerlendirme. TCMB Çalışma Tebliği, 13(04), 1-35. Erişim adresi: https://pdfs.semanticscholar.org/5056/701c660f61b7aded4092efc85160a9fa7f73.pdf
Özerol, H. (2016). Saçmalama. Ankara: Elma Yayınevi. Sancar, N. G. (2016). Değişen finansal akımlar: Rasyonalizmden davranışsal finans yaklaşımına. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 135-150. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/264401
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Muller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74. Erişim adresi: http://citeseerx.ist.psu.edu/messages/downloadsexceeded.html
Sezgin, S. ve Yıldırım, T. (2015). Türkiye’de bireysel emeklilik sisteminin etkinliği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10(2), 123-140. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Selami-Sezgin/publication/289506411_Turkiye%27_de_Bireysel_Emeklilik_Sisteminin_Etkinligi/links/568d691f08aead3f42ed9f49/Tuerkiye-de-Bireysel-Emeklilik-Sisteminin-Etkinligi.pdf
Sharma, A. J. (2014). The behavioural finance: A challenge or replacement to efficient market concept. The SIJ Transactions on Industrial, Finance & Business Management (IFBM), 2(6), 1-5.
Statman, M. (1999). Behaviorial finance: Past battles and future engagements. Financial Analysts Journal, 55(6), 18-27. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.2469/faj.v55.n6.2311?casa_token=nss_sV7KRGcAAAAA:PmWOV51jMpRRLUmaSz_7pjdDfa_9_Meft-ZNSixXMYx-urrrjUAKnJILz2eKae02eGlTlTAS278BwIU
Sümer, E. ve Aybar, Ş. (2016). Etkin piyasalar hipotezinin, finansal piyasaları açıklamadaki yetersizliği ve davranışsal finans. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 75-84. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/263259
Şener, O. ve Akın, F. (2010). Özel emeklilik fonları ve Türkiye’de bireylerin bireysel emeklilik sistemine giriş kararlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 291-321. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3877
Taner, B. ve Akkaya, G. C. (2005). Yatırımcı psikolojisi ve davranışsal finans yaklaşımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27, 47-54. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/425923
Tekin, B. (2016). Beklenen fayda ve beklenti teorileri bağlamında geleneksel finans-davranışsal finans ayrımı/Traditional finance-behavioral finance distinction in the context of expected utility and prospect theories. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 2(4), 75-107. Erişim adresi: https://core.ac.uk/download/pdf/153557758.pdf
Tufan, C. ve Sarıçiçek, R. (2013). Davranışsal finans modelleri, etkin piyasa hipotezi ve anomalilerine ilişkin bir değerlendirme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 159-182. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/321431
Uyar, H. İ. (2012). Bireysel emeklilik sistemi ile ekonomik göstergeler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mali Cozum Dergisi/Financial Analysis, 110, 71-93. Erişim adresi: http://web.b.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=53fefcd4-c2d0-49d9-bc78-c959ed82f1ee%40sessionmgr102
Uyar, H. İ. (2012). Bireysel emeklilik sistemi. İstanbul: Detay Yayıncılık.
Yalçın, Ö. ve Marşap, B. (2019). Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi: Modelleme ile gelişiminin değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(2), 864-875. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Beyhan-Marsap/publication/334125712_Turkiye_de_Bireysel _Emeklilik_Sistemi_Modelleme_ile_Gelisiminin_Degerlendirilmesi_Individual_Pension_System_in_Turkey_Modeling_and_Evaluation_of_Development/links/5e4e771f458515072dabc495/Tuerkiye-de-Bireysel-Emeklilik-Sistemi-Modelleme-ile-Gelisiminin-Degerlendirilmesi-Individual-Pension-System-in-Turkey-Modeling-and-Evaluation-of-Development.pdf