Okul Yöneticilerinin Kayırmacı Tutum ve Davranışlarına İlişkin Öğretmen Görüşleri
Bu araştırmanın amacı okullarda yöneticilerin kayırmacı tutum ve davranışları konusundaki öğretmen görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırma nitel bir araştırma olup veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Çalışma grubunu, Doğu Anadolu Bölgesinde bir ilde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Veriler Covid 19 koşulları sebebiyle online ve telefon görüşmeleri yoluyla toplanmış ve içerik analizi ile analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Öğretmenlere göre okul yöneticilerinin, kayırmacılık davranışını çeşitli türlerde gösterdiği; kayırmacılık davranışından yönetici, öğretmen, öğrenci, veli ilişkilerinin, okul kültürünün, eğitim sürecinin olumsuz etkilendiği bulunmuştur. Araştırmada elde edilen bulgulara göre; kayırmacılık kavramının ne anlama geldiğine bakıldığı zaman şu sonuçlar çıkmıştır. Nepotizm; yani akraba, eş-dost kayırmacılığı ile eşit ve adil olmama yani lehte, aleyhte karar, ödül-ceza, müsamaha, öncelik, imtiyaz, ayrıcalık, ayrımcılık, haksız, usulsüz bir tarafı tutma, hak edilmeyen makam, konum, pozisyon, işe alma, işten çıkarma, bir öğretmeni ön plana çıkarma, baskı ve iyi davranma konusunda yapılan kayırmacılık. Katılımcılar, en çok hemşericilik konusunda kayırmacılık yapıldığını ifade etmişlerdir. Yönetici seçiminin liyakate dayalı olması, sendikaların etkinliği sadece haklarla ilgili olarak sınırlandırılması, üst kademedeki yöneticilerin tarafsızlığı sağlanması, rotasyon uygulanması, öğretmenlerin yöneticileri değerlendirmesi, müdürlerin kayırmacılık konusunda eğitilmesi, periyodik olarak denetlenmesi, kayırmacılık yapan müdürlere yönelik yaptırımlar getirilmesi, bakanlığın buna yönelik bir politika geliştirmesi gibi öneriler ortaya konulmuştur. Kayırmacılığın ve etkilerinin önlenmesi için, katılımcı görüşlerinden elde edilen bulgulara dayalı olarak öneriler sıralanarak, uygulayıcıların alması gereken önlemler ve araştırmacılara yönelik öneriler ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Kayırmacılık, Yönetici, Öğretmen, Eğitim
Teacher Views on School Administrator Clientelist Attitudes and Behaviors
The purpose of this study was to reveal clientelist attitudes and behaviors of administrators. Clientelist behaviors and attitudes exist in schools and they affect many aspects in schools. This was a qualitative study and data were collected with a semi-structured interview form. Study group included teachers working in a province in the Eastern Anatolian Region and the data was gathered through online and telephone interviews due to Covid 19 conditions. Content analysis was used in analyzing the data. Based on the data, it was found that school principals showed clientelist behaviors in different forms and at various levels according to teachers. Nepotism for providing favors to friends and family, unequal treatment of staff and not being just by making favorable or unfavorable decisions, reward and punishment, being tolerant for some, give priority to certain staff, privilege, factionalism, unmerited positions, preferential hiring, firing, bring some teachers into fore, mobbing, be nice to certain individuals were some of the clientist behaviors. The most frequently observed clientelist behavior is fellow-townsmenship. Such clientelist behaviors had negative impact on administrator, teacher, student, and school-family relationships, school culture and education process. The following recommendations and actions required to prevent clientelist behaviors by the MoNE (MEB). A merit system should be implemented in administrator appointment system, the destructive effects of teacher unions should be limited, rotation of administrators should continue, training should be provided on nepotism and administrators should be supervised on a regular basis, sanctions should be used for the administrators with clientelist behaviors, and a new policy should be developed and implemented to prevent administrators from clientistic behaviors.
Keywords:
Clientelsim, Principals, Teachers, Education,
___
- Aközer, M. (2003). Kamuoyu gözüyle kamuda yolsuzluk. Görüş Dergisi, Aralık, 14–22.
- Akyol, Z. (2018). Ortaokul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık davranışları arasındaki ilişki. (Diyarbakır ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Argon, T. ve Eren, A. (2004). İnsan kaynakları yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Argon, T. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokullarda yöneticilerin kayırmacılık davranışları. Kastamonu Dergisi, 24 (1), 234-236.
- Asunakutlu T. ve Avcı, U. (2010). Aile işletmelerinde nepotizm algısı ve iş tatmini ilişkisi üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 93-109.
- Aydın, İ. P. (2002). Yönetsel, mesleki ve örgütsel etik. (3.Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
- Aydın, Y. (2015). Örgütsel sessizliğin okul yönetiminde kayırmacılık ve öğretmenlerin öz yeterlik algısı ile ilişkisi (Ankara ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Aydoğan, İ. (2009). Favoritism in the Turkish educational system: Nepotism cronyism and patro¬nage. Educational Policy Analysis And Strategic Research, 4 (1), 19–35.
- Aydoğan, İ. (2012). The existence of favoritism in organizations. African Journal of Business Management, 6 (12), 4577-4586.
- Bayhan, V. (2002). Demokrasi ve sivil toplum örgütlerinin engelleri: Patronaj ve nepotizm. Cum¬huriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 26 (1), 1-13.
- Baydar, T. (2004). Yönetim etiği açısından İngiltere’deki kamu yönetimi uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Büte, M. ve Tekarslan, E. (2010). Nepotizm’in çalışanlar üzerine etkileri: Aile işletmelerine yö¬nelik bir saha araştırması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (1), 1-21.
- Cesur, A. (2019) “Okul yönetiminde kayırmacılık ve örgütsel adalet algısı arasındaki ilişki”(Afyonkarahisar ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Cresswell, J. W. (2017). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri. (Çev. H. Özcan). Ankara Anı.
- Çoban, O. (1999). Bir siyasal yozlaşma türü olarak rüşvet ve ekonomik etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13 (1), 173-193.
- Demirbilek, N. (2018). Okul müdürlerinin kayırmacı davranışlarının öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile müdüre güvene etkisi (Bingöl ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Erdem, B. Çeribaş, S. ve Karataş, A. (2013). Otel işletmelerinde çalışan iş görenlerin kronizm (eş– dost kayırmacılığı) algıları: İstanbul’da faaliyet gösteren bir, iki ve üç yıldızlı otel işletme¬lerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 17 (1), 51-69.
- Erdem, M. ve Meriç, E. (2012). Okul yönetiminde kayırmacılığa ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Uluslararası E-Dergi, 2 (2), 141– 149.
- Geçer, A. (2015). Liselerde çalışan öğretmenlerin kayırmacılık ve örgütsel destek algısı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Gülenay, S. S. (2018) “Öğretmenlerin kayırmacılık algıları ile örgütsel güven düzeyleri arasında ilişkinin incelenmesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
- Günay, Ö. F. (2004). Üst düzey kamu yöneticilerinin yetiştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Güner, N. (2019) “Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin yaşam doyumu arasındaki ilişki” (Diyarbakır ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Kahraman, Ü. (2020). Okul müdürlerinin kayırmacılık davranışları. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6, 3, 90-106.
- Karademir, M. (2016). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetiminde kayırmacılık algıları ile sinizm arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
- Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik stilleri ile öğretmenlerin ör¬gütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
- ISSN: 2602-2249
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Anadolu Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Okul Yöneticilerinin Kayırmacı Tutum ve Davranışlarına İlişkin Öğretmen Görüşleri
Burçin GÜNDEYERLİ, Ahmet AYPAY
Gaslighting: İki Yüzlü Bir Duygusal İstismarla Yüzleşmek
İngilizce Öğretmen Adaylarının Konuşma Kaygısı ile İletişim Kurma İstekliliği Arasındaki İlişki
Derya DEMİREZEN, Turgay ALAKURT