Mehmet Arif ÖZYAZICI, Gülen ÖZYAZICI, Osman ÖZDEMİR

Yeşil gübre uygulamalarının mısır-buğday münavebesinde bitkilerin verim ve bazı tarımsal özellikleri üzerine etkileri

Bu araştırma, sürdürülebilir tarım açısından büyük önem taşıyan yeşil gübrelemenin; kendisinden sonra yetiştirilen mısır ve buğday ana ürünlerinde kimyevi gübrelerin kullanımını azaltma olanaklarını belirlemek, yeşil gübrelemeyi ekim nöbeti sistemi içerisine yerleştirmek amacıyla planlanmıştır. Araştırma, 2000-2004 yılları arasında Çarşamba Ovası koşullarında üç münavebe periyodu halinde yürütülmüştür. Denemeler tesadüf blokları deneme desenine göre 4 tekrarlamalı olarak kurulmuş ve “yeşil gübreleme + mısır + buğday” münavebe sistemi uygulanmıştır. Yeşil gübre bitkisi olarak yem baklası (Vicia faba L.) kullanılmıştır. Araştırmada yeşil gübrenin iki farklı uygulama şekli ve her iki yeşil gübreleme uygulamasında yetiştirilen mısır ve buğday ürünlerine verilen 4 farklı azot dozları araştırma konusu olarak ele alınmıştır. Buna göre; yeşil gübre yem baklasının tamamıyla toprağa gömülmesi ve yem baklasının otu biçilip parselden kaldırıldıktan sonra geriye kalan anızın toprağa gömülmesi suretiyle iki farklı yeşil gübre uygulaması yapılmıştır. Her iki yeşil gübre uygulamasından sonra münavebe dahilinde mısır ve buğday bitkileri yetiştirilmiş ve azot dozları olarak mısır için 0, 6, 12, 18 kg N/da, buğday için 0, 5, 10, 15 kg N/da uygulanmıştır. Ayrıca araştırma konusu olarak; münavebede yer alan mısır ve buğday bitkilerine toprak analiz sonuçlarına dayanan azot, fosfor ve potasyumlu gübre uygulayarak “geleneksel sistemde mısır ve buğday yetiştirilmesi” sistemi ile boş geçen (yeşil gübresiz) kışlık ara devreden sonra azot verilmeksizin mısır+buğday münavebe sistemini içeren uygulamalar da ele alınmıştır.Elde edilen sonuçlara göre; Çarşamba Ovası koşullarında ele alınacak münavebe sistemi içerisinde kışlık ara devrede yeşil gübre olarak yem baklası bitkisi yetiştirme olanağı vardır. Yeşil gübreleme amacıyla yetiştirilip toprağa gömülen yem baklası üzerine ekilen mısıra 12 kg/da N, mısırdan sonra yetiştirilen buğdaya ise 10 kg/da N verilmesinin, yeterli olacağı tespit edilmiştir.

The effects of green manure applications in maize-wheat crop rotation on yield and some agricultural characteristics

This research has been planned; to show the effects of green manuring, which has a high importance in sense of sustainable agriculture, to determine the possibility of reducing the use of artificial fertilizers in maize and wheat main cropping planted after green manuring and to integrate green manuring in rotation cropping system. The research has been carried out between 2000-2004 at Çarşamba lowland conditions for three periods of rotation times. Experiments have been set up by using randomized complete block design with four replications and “green manuring + maize + wheat” rotation systems. Forage fava bean (Vicia faba L.) has beeen used as green manure plant. In this research two different manuring types were investigated: burying all body parts (root, stubble, soil surface parts) of green manure plants to the soil and burying the remaining stubble and roots after cutting over the grasses. In these two different application types the application of different doses of nitrogen to the main products grown after green manuring (for maize 0, 6, 12, 18 kg/da N, for wheat 0, 5, 10, 15 kg/da N), the nitrogen application in the traditional system advised as the consequence of researchs performed in the area for the plants which are present in the rotation of crops (for maize 16 kg/da N, for wheat 20 kg/da N) and the check plot applications in which no green manure and nitrogen applications are involved were investigated. According to the obtained results; there is possibility to grow up forage fava bean as a green manure crop in the rotation of crops in winter free season at Çarşamba lowland conditions. It was determinated that application of 12 kg/da N to the maize sown after forage fava bean (Vicia faba L.) grown up for green manuring and application 10 kg/da N for the wheat grown up after the maize will be sufficient.

PDF

___

Abd-El-Samie, F.S., 1994. Growth and yield of maize as affected by N-levels and preceding winter crops. Annals of Agricultural Science, 39 (2): 623-631.
Ahlgren, G.H., 1956. Forage Crops Mo-Grow Co.Inc. Newyork, 41 p.
Akçin, A., Sade, B., Tamkoç, A., Topal, A., 1993. Konya ekolojik şartlarında farklı bitki sıklığı ve azotlu gübre uygulamalarının ttm-813 melez mısır çeşidinde (zea mays l. indentata) dane verimi, verim unsurları ve bazı morfolojik özelliklere etkisi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 17, 281-294.
Aktan, A., Atlı, A., 1993. Çakmak 79 ve Kunduru 1149 makarnalık buğday çeşitlerinin makarna pişme kalitesine azotlu gübre uygulamasının etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 2: 37-49.
Anderson, E.L., Kamprath, E.J., Moll, R.H., 1984. Nitrogen fertility effects on accumulation, remobilization and partitioning of n and dry matter in corn genotypes differing in prolificacy. Agronomy J., 76(3): 397-403.
Anlarsal, A.E., Ülger, A.C., Gök, M., Yücel, C., Çakır, B., Onaç, I., 1996. Çukurova’da tek yıllık baklagil yembitkisi +mısır üretim sisteminde baklagillerin ot verimleri ile azot fiksasyonlarının saptanması ve mısır üretiminde azot kullanımını azaltma olanakları. Türkiye 3. Çayır-Mer’a ve Yembitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, 362-368, Erzurum.
Anonymous, 2005. Samsun Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Kayıtları.
Anonymous, 2007. Tarımsal Yapı (Üretim. Fiyat. Değer) 2004. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No: 3032, Ankara.
Aydın, İ., Tosun, F., 1993. Ön bitki olarak yetiştirilen adi fiğ+tahıl karışımlarının mısırın sap ve tane verimine etkileri. Ondokuz Mayıs Üni. Zir. Fak. Der., 8(1):174-186.
Bakır, Ö., 1970. Yembitkileri Çayır-Mer’a Ders Notları. Ankara Üni. Zir. Fak. Çayır-Mer’a Kürsüsü, Ankara.
Bayraklı, F., 1987. Toprak ve Bitki Analizleri. Ondokuz Mayıs Üni.. Zir. Fak. Yay. No: 17, Samsun,200 s.
Bulgurlu, Ş., Ergül, M., 1978. Yemlerin Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Analiz Metotları (uygulama kitabı). Ege Üni. Zir. Fak. Yay. No:127, İzmir, 176 s.
Emercıoğlu, T., Barut, H., Keklikçi, Z., Kaya, Z., 2005. Çukurova bölgesi için geliştirilen ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinde azot dozlarının verim ve verim unsurları üzerine etkileri. GAP IV. Tarım Kongresi 21-23 Eylül 2005, 940-946, Şanlıurfa.
Franck, P., 1984. Körnerleguminosen viel diskutiert und doch zu wenig angebaut. Raps. Fachzeitschrift für Öl-und Eiweisspflanzen, No: 2(4):172.
Kahnt, G., Mohammadi, M., 1977. Nicht jede gründüngung verbessert die nachfrucht. DLG- Mittelilungen, 92. Jg., Heft 14, 799-800.
Kahnt, G., 1983. Gründdüngung. 2. Ver. Auflage. DLG Verlag, Frankfurt, 146 s.
Özdemir, O., 1983. Bafra ve Çarşamba ovaları sulu koşullarında mısırın azotlu ve fosforlu gübre isteği ile olsen fosfor analiz metodunun kalibrasyonu. T.C. Başbakanlık Köy Hiz. Gen. Müd. Samsun Bölge Topraksu Araş. Ens. Müd. Yay. Genel Yay. No:31, Rapor Serisi No: 26, Samsun, 60 s.
Özdemir, O., Güner, S., 1983. Samsun yöresinde buğdayın azotlu ve fosforlu gübre isteği ile olsen fosfor analiz metodunun kalibrasyonu. T.C. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müd., Samsun Bölge Topraksu Araş.Ens.Müd. Yay. Genel Yay. No:30, Rapor Seri No: 25, Samsun, s.61.
Özyazıcı, M.A., Manga, İ., 2000. Çarşamba ovası sulu koşullarında yeşil gübre olarak kullanılan bazı baklagil yembitkileri ile bitki artıklarının kendilerini izleyen mısır ve ayçiçeğinin verim ve kalitesine etkileri. Doktora Tezi, TÜBİTAK. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 24(2000) 95-103.
Pumphery, F.V., Koehler, F.E., 1958. Forage and root growth of five sveetclover varietes and their ınfluence on two following com crops. Agr. Jour., 50, 323-326.
Rahweder, D., Powel, A.R., 1973. Green legumes for green manure. Fact Sheet College of Agricultural and Life Sciences Uni. Of Wsicconsin (1973) N: 277, 3 pp(en). Dept of Agron. Coll. Of Agric. And Life Aci., Wisconsin Uni. Madisen Wisc. Uni of Wıscons USA.
Ram, S., Dhukia, R.S., Kanwar, S., Singh, K., 1993. Effect of residual phosphorus applied to forages and nitrogen on maize yield. Crop Research Hisar 6(3): 362-369.
Rushell, E.J., 1961. Soil Conditions and Plant Growth. Edition Jhon Wilwy and Sons, Newyork.
Selçuk, F.S., 1978. Menemen ovası koşullarında fiğ bitkisinin yeşil gübre değerinin tesbiti. T.C. Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığı Topraksu Genel Müd., Menemen Bölge Topraksu Araş. Ens. Müd. Yay., Genel Yay. No: 57, Rapor Yayın No: 32, Menemen, 37 s.
Sezer, İ., Yanbeyi, S., 1997. Çarşamba ovasında yetiştirilen cin mısırda (Zea mays l. everta) bitki sıklığı ve azotlu gübrenin tane verimi, verim komponentleri ve bazı bitkisel karakterler üzerine etkileri. Türkiye 2. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, 128-133, Samsun.
Thiraporn, R., Feil, B., Stamp, P., 1987. Effect of nitrogen fertilization on grain yield and accumulation of nitrogen, phosphorus and potassium in the grain of tropical maize. Field Crop Abstracts 46:5.
Tisdale, L.S., Nelson, W.L., 1982. Soil Fertility and Fertilizers. Macmillan Publishing Co inc., Çeviren: N. Ginel, Çukurova Üni. Zir. Fak. Yay. No: 168, Ders Kitabı:18.
Torun, M., 1994. Çarşamba ovasında değişik mısır çeşitlerinin yöreye uygunluğunun ve sulamasız şartlarla azot isteklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. Ondokuz Mayıs Üni.. Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun, 132 s.
Tükel, T., Ülger, A.C., Hatipoğlu, R., Hasar, E., Çeliktaş, N., Can, E., 1996. Yem ve yeşil gübre amacıyla oluşturulmuş leucaena (leucaena leucocephala lam) şeritlerinin farklı azot dozları ile gübrelenerek yetiştirilen mısır bitkisinin verim ve bazı verim ögeleri üzerine etkileri. Türkiye 3. Çayır-Mer’a ve Yembitkileri Kongresi, 17-19 Haziran 1996, 435-441, Erzurum.
Uzun, A., Öz, M., Karasu, A., Başar, H., Turgut, İ., Göksoy, A.T., Açıkgöz, E., 2005. Yeşil yem ve gübreleme amacıyla yetiştirilen adi fiğ (vicia sativa l.)’den sonraki mısırın verim özellikleri. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 19(2): 83-96, Bursa.
Yalçuk, H., 1976. Bitki Münavebe Sistemleri ile Toprağın Fiziksel Özellikleri Arasındaki İlişkiler. T.C. Köy İşleri Bakanlığı Topraksu Genel Müd. Menemen Bölge Topraksu Araş. Ens. Müd. Yay., Genel Yay. No:51, Rapor Seri No:29, Menemen, 30 s.
Yeşilsoy, M.Ş., Aydın, M., Kaplankıran, M., 1987. Klemantin mandarini, valencia portakalı ve marsh seedless altıntoplarında yeşil gübre uygulamasının gelişme ve meyve verimi ve bazı toprak özellikleri üzerine etkileri (ikinci 3 yılın sonuçları). Doğa-Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, Cilt:11, Sayı:2, 473-487.
Yeşilsoy, M.Ş., Aydın, M., Çolak, A.K., Kaplankıran, M., 1993. Klemantin mandarini, valencia portakalı ve marsh seedless altıntoplarında yeşil gübre uygulamasının gelişme ve meyve verimi üzerine etkileri. TÜBİTAK. Doğa-Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 17, 53-60.
Yılmaz, Ş., Sağlamtimur, T., 1996. Ana ürün mısırda üst gübre olarak uygulanan farklı form ve dozlarda azot gübresinin hasıl verimi ve kalitesine etkisi. MKÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 1(1).113-124.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Köy Hiz. Genel. Müd.Yay., Genel Yay.No:121, Ankara,623 s.
Zuberk, M.S., Smith, G.E., Gehrke, C.W., 1954. Crude protein of corn grain and strave as ınvestigated by different hybride, plant populations and nitrogen level. Agronomy J., 47:215-218.