Tritikale genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özellikleri

Dünyada tritikale insan gıdası ve hayvan yemi olarak değişik şekillerde kullanılmaktadır. Özellikle, marjinal alanların değerlendirilmesinde ve artan yem açığının kapatılmasında önemli bir alternatif bitki olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, Yozgat ekolojik koşullarında tritikale genotiplerinin verim ve kalite yönünden durumlarını belirlemek amacıyla 2012-2015 yılları arasında üç yıl süreyle yürütülmüştür. Deneme tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak gerçekleştirilmiştir. Varyans analiz sonucunda incelenen tüm özellikler bakımından yıl, genotip ve yıl × genotip interaksiyonları önemli bulunmuştur. Yılların ortalaması olarak bitki boyu (BB) 84.1-107.6 cm, metrekaredeki başak sayısı (MBS) 288.0-508.7 adet, hasat indeksi (HI) % 28.6-38.8, tane verimi (TV) 230.4- 366.1 kg da-1, bin tane ağırlığı (BTA) 29.0-40.3 g, hektolitre ağırlığı (HA) 66.7- 71.3 kg, protein oranı (PO) % 12.3-14.8, yağ oranı (YO) % 1.11-1.76, nişasta oranı (NO) % 62.2-66.2, kül oranı (KO) % 1.68-2.17, ADF % 2.437-3.585, NDF % 17.5-19.1, Zeleny sedimantasyon değeri (ZSD) 20.3-30.9 ml, yaş gluten (YG) % 22.4-26.5, K % 0.525-0.668, Mg % 0.129-0.150 ve P % 0.366-0.408 arasında değişmiştir. En yüksek tane verimi 14 (351.7 kg da-1), 15 (359.7 kg da-1), 23 (340.2 kg da-1) ve 24 (366.1 kg da-1) numaralı tritikale genotiplerinden elde edilmiştir. TV ile BB (r=0.422**), MBS (r=0.405**), HI (r=0.548**), BTA (r=0.479**), HA (r=0.559**) ve P (r=0.129*) arasında önemli ve olumlu, PO (r= -0.238**), YO (r= -0.126*), ADF (r= -0.119*), NDF (r= -0.566**), ZSD (r= -0.304**) ve YG (r= -0.496**) arasında önemli ve olumsuz ilişki tespit edilmiştir. Biplot analiz grafiğine göre 23 numaralı genotip tane verimi yanında; BB, BTA, ZSD, YG, PO, K, P ve Mg gibi özellikler bakımından da ön plana çıkmıştır. Tane verimi bakımından 7 numaralı genotip tüm çevrelere iyi uyum, 3, 4, 9 ve 21 numaralı genotipler tüm çevrelere orta uyum göstermiştir.

Grain yield and some quality properties of triticale genotypes

Triticale is used for different targets as human food and animal feed in the world. In particular, Triticale is an important alternative crop to use of marginal areas and to overcome the shortage of rising feed. This study was carried out for three years between 2012 and 2015 to determine the yield and quality aspects of triticale genotypes in Yozgat ecological conditions. Experiments were carried out in randomized complete block design with four replications. As a result of the variance analysis, year, genotype and year × genotype interactions were found to be significant in terms of all traits examined. According to the results including years averages; plant height, the number of spikes per square meter, harvest index, grain yield, thousand grain weight, hectoliter weight, crude protein content, crude fat content, starch content, ash content, acid detergent fiber (ADF), neutral detergent fiber (NDF) value, Zeleny sedimentation value, wet gluten, K, P and Mg were found between 84.1-107.6 cm, 288.0-508.7 no, 28.6-38.8 %, 230.4- 366.1 kg da-1, 29.0-40.3 g, 66.7- 71.3 %, 12.3-14.8 %, 1.11-1.76 %, 62.2-66.2 %, 1.68-2.17 %, 2.437-3.585 %, 17.5-19.1 %, 20.3-30.9 ml, 22.4-26.5 %, 0.525-0.668 %, 0.129-0.150 % and 0.366-0.408 %, respectively. The highest grain yield was obtained from numbered 14 (351.7 kg da-1), 15 (359.7 kg da-1), 23 (340.2 kg da-1) and 24 (366.1 kg da-1) triticale genotypes. Positive and significant correlation was found for plant height (r=0.422**), number of spikes per square meter (r=0.405**), harvest index (r=0.548**), 1000-grain weight (r=0.479**), hectoliter weight (r=0.559**) and P (r=0.129*) with grain yield. protein content (r= -0.238**), crude fat content (r= -0.126*), ADF (r= -0.119*), NDF (r= -0.566**), Zeleny sedimentation value (r= -0.304**) and wet gluten (r= -0.496**) showed negative correlation with grain yield. According to the Biplot analysis graph, the 23 numbered genotype with high grain yield also appeared to be in the foreground in terms of properties such as plant height, 1000-grain weight, Zeleny sedimentation value, wet gluten, protein content, K, P and Mg. For grain yield, genotype 7 had good adaptation to all environments, genotypes 3, 4, 9 and 21 had moderate adaptation to good environments.

Keywords:

Triticale, Yield, Quality Correlation, Stability,

PDF

___

AACC, American Association of Cereal Chemists., 2005. Approved Methods of the AACC (11th ed.). St. Paul, USA.
Akgün, İ., Altındal, D., 2011. Bazı tritikale genotiplerinde tane verimi ve stabilite analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1): 7-14.
Akgün, İ., Kaya, M., Altındal, D., 2007. Isparta ekolojik koşullarında bazı tritikale hat/çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2): 171- 182.
Akgün, İ., Tosun, M., Sağsöz, S., 1997. Erzurum ekolojik koşullarında bazı tritikale hat ve çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg., 28(1), 103-119.
Alaru, M., Laur, Ü., Jaama, E., 2003. Influence of nitrogen and weather conditions on the grain quality of winter triticale. Agronomy Research, 1: 3-10.
Albayrak, S., Mut, Z., Töngel, Ö., 2006. Tritikale (X Triticosecale Wittmack) hatlarında kuru ot ve tohum verimi ile bazı tarımsal özellikler. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(1): 13-21.
Alijosius, S., Avirmickas, G.J., Bliznikas, S., Gruzauskas, R., Sasyte, V., Raceviciute-Stupeliene, A., Kliseviciute, V., Dauksiene, A., 2016. Grain chemical composition of different varieties of winter cereals. ZemdirbysteAgriculture, 103(3): 273–280.
Alp, A., 2009. Diyarbakır kuru koşullarında bazı tescilli tritikale (XTriticosecale Wittmack) çeşitlerinin tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. YYÜ Tar. Bil. Derg., 19(2): 61-70.
Atak, M., 2004. Farklı Triticale hatlarının morfolojik ve DNA markörleriyle genetik karaketerizasyonu. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bil. Enst. Ankara.
Atak, M., Çiftçi, C.Y., 2006. Bazı tritikale çeşit ve hatlarının morfolojik karakterizasyonu. Tarım Bilimleri Dergisi, 12(1): 101-111.
Beres, B.L., Harker, K.N., Clayto, G.W., Bremer, E., Blacksha, R.E., Graf, R.J., 2010. Weed competitive ability of spring and winter cereals in the Northern Great Plains. Weed Technol. 24: 108-116.
Brand, T.S., Cruywagen, C.W., Brandt, D.A., Viljoen, M., Burger, W.W. 2003. Variation in the chemical composition, physical characteristics and energy values of cereal grains produced in the western cape area of South Africa. South African Journal of Animal Science, 33(2): 117-126.
Çifçi, A.E., Kınabaş, S., Yelbey, S., Yağdı, K., 2010. Bazı tritikale hatlarının kalite özellikleri ve ekmek yapımında kullanılma olanaklarının araştırılması. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(2): 93-102.
Doğan, R. Senyigit, E. 2016. Correlation and Path coefficient analysis of yield and yield components in hexaploid triticale (X Triticosecale Wittmack) genotypes under mediterranean conditions. J. Biol. Environ. Sci., 10(28): 21-27.
Elgün, A., Türker, S., Bilgiçli, N., 2001. Tahıl ve ürünlerinde analitik kalite kontrolü. Konya Ticaret Borsası Yayın No: 2, Konya.
FAO, 2014. http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?Page ID=567#ancor (Erişim tarihi: 02 Ağustos 2017).
Finlay, K.W., Wilkinson, G.N., 1963. The analysis of adaptation in a plant breeding programme. Austral. J. Agric. Res. 14: 742-754.
Furan, M.A., Demir, İ., Yüce, S., Akçalı Can, R. R., Aykut, F., 2005. Ege Bölgesi tritikale çeşit geliştirme çalışmaları; geliştirilen çeşit ve hatların verim ve kalite özellikleri üzerinde araştırmalar. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2): 251-256.
Geren, H., Soya, H., Ünsal, R., Kavut, Y.T., Sevim, İ., Avcıoğlu, R., 2012. Investigations on the grain yield and other yield characteristics of some triticale cultivars grown under Menemen conditions. J. Agric. Fac. Ege Univ. 49(2): 195- 200.
Goyal, A., Beres, B.L., Randhawa, H.S., Navabi, A., Salmon, D.F., Eudes, F., 2011. Yield stability analysis of broadly adaptive triticale germplasm in southern and central Alberta, Canada, for industrial end-use suitability. Can. J. Plant Sci., 91:125–135.
Grausgruber, H., Oberforster, M., Werteber, M., Ruckenbauer, P., Volmann, J., 2000. Stability of quality traits in austrian-grown winter wheats. Field Crops Research, 66 (3): 257- 267.
Jakobsone, I., Kantane, I., Zute, S., Jansone, I., Bartkevies, V., 2015. Macro-elements and trace elements in cereal grains cultived References in Latvia. Proceeding of the Latvian Academy of Science, Section B, 69: 152-157.
Karnoven, T., Peltonen, J., Kivi, E., 1991. The effect of northern climate conditions on sprouting damage of wheat grains. Acta Agric. Scand. 41: 55-64.
Kendal, E., Sayar, M.S., 2016. The stability of some spring triticale genotypes using biplot analysis. The Journal of Animal & Plant Sciences, 26(3): 754-765.
Kızılgeçi, F., Akıncı, C., Albayrak, Ö., Yıldırım, M., 2017. Tritikale hatlarında bazı fizyolojik parametrelerin verim ve kalite özellikleriyle ilişkilerinin belirlenmesi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der., 7(1): 337-345.
Kızılgeçi, M., Yıldırım, F., 2017. Bazı tritikale (X Triticosecale Wittmack) genotiplerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Turk J Agric Res, 4(1): 43- 49.
Kutlu, H.R., 2008. Yem değerlendirme ve analiz yöntemleri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Ders Notu, Adana.
Kutlu, İ., Kınacı, G., 2011. Sulu ve kuru koşullara uygun tritikale genotiplerinde tarımsal özelliklerin belirlenmesi. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi-C, Yaşam Bilimleri ve Biyoteknoloji, 1(1): 71- 82.
Kün, E., 1996. Tahıllar I. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Ders Kitabı: 431, Yayın No:1451, Ankara.
Lipkovich, İ., Smith, E.P., 2002. Biplot and singular value decomposition macros for excel. Department of Statistics Virginia Tech Blacksburg, VA 24061-0439. http://www.jstatsoft.org/v07/i05/paper (Erişim tarihi: 3 Ocak 2017).
Mut, Z., Albayrak, S., Töngel, Ö., 2006. Tritikale (X Triticosecale Wittmack) hatlarının tane verimi ve bazı özelliklerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12(1): 56- 64.
Mut, Z., Erbaş Köse, Ö. D., Akay, H. 2017. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin tane verimi ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilim. Derg, 32: 85-95.
Myer, R.O., Lozano, A.J., 2004. Triticale in livestock production. In Triticale Improvement and Production, M. Mergoum (Eds.), Rome, Italy: FAO, pp 49–58.
Oettler, G., 2005. The fortune of a botanical curiosity-triticale: past, present and future. J. Agric. Sci. 143: 329–346.
Oral, E., Ülker, M., 2016. Tritikale (X Triticosecale Wittmack) çeşitlerinde özellikler arası ilişkiler ve path analizi. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der., 6(3): 153- 160.
Pena, R.J. 2004. Food uses of triticale. In: Mergoum, M. and Go´mez-Macpherson H. (eds.). Triticale improvement and production. FAO, Plant Production and Protection Paper No. 179. Food and Agriculture Organization of United Nations, Rome. pp. 37–48.
Poutanen, K., 2012. Past and future of cereal grains as food for health. Trends in Food Science and Technology, 25(2): 58–62.
Rakha, A., Aman, P., Andersson, R., 2013. Rheological characterisation of aqueous extracts of triticale grains and its relation to dietary fibre characteristics. J Cereal Sci., 57: 230-236.
SAS Institute., 1998. INC SAS/STAT users’ guide release 7.0, Cary, NC, USA.
Tayyar, Ş., Kahrıman, F., 2016. Biga şartlarında yetiştirilen tritikale genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13: 17-22.
TÜİK, 2016. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (Erişim tarihi 02 Ağustos 2017).
Ünver, S., 1999. Bazı tritikale hatlarında verim ve verim öğelerinin incelenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araş. Ens. Der., 8: 82-92.
Van Soest, P.J., Robertson, J.B., Lewis, B.A., 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci., 74(10): 3583-3597.
Villegas, D., Casadesus, J., Atienza, S., Martos, V., Maalouf, F., Karam, F., Aranjuelo, I., Nogues, S., 2010. Tritordeum, wheat and triticale yield components under multi-local Mediterranean drought conditions. Field Crops Res., 116: 68-74.
Yan W, Reid JF., 2008. Breeding Line Selection Based on Multiple Traits. Crop Sci 48: 417-423.
Yanbeyi, S., Sezer, İ., 2006. Samsun koşullarında bazı tritikale hatlarının verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1): 33-39.