Orta ve Doğu Karadeniz bölgesi topraklarında bitkiye yarayışlı magnezyumun belirlenmesinde kullanılacak kimyasal yömtemlerin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Bu çalışmanın amacı Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi topraklarında magnezyum fraksiyonlarının dağılımını, bitkiye yarayışlılıklarını ve toprak özellikleriyle ilişkilerini belirlemek, ayrıca bu topraklarda bitkiye yarayışlı magnezyumun belirlenmesinde kullanılan değişik ekstraksiyon yöntemlerini ve yarayışlılık indekslerini karşılaştırmaktır. Bu amaçla alınan 31 toprakta 3 tekrarlamalı olarak sera koşullarında mısır bitkisi yetiştirilmiştir. Deneme topraklarında 5 magnezyum fraksiyonu ve ayrıca 7 farklı yöntemle ekstrakte edilebilir magnezyum kapsamı belirlenmiştir. Deneme topraklarında toplam magnezyum kapsamına farklı fraksiyonların katkıları, mineral bağlı magnezyum > değişebilir magnezyum > asitte çözünebilir magnezyum > suda çözünebilir magnezyum > organik bağlı magnezyum şeklinde sıralanmıştır. Toprakların pH değerleri arttıkça suda çözünebilir magnezyum kapsamlarının artış göstermiş olduğu belirlenmiştir. Ayrıca toprakların kum kapsamları arttıkça asitte çözünebilir ve mineral bağlı magnezyum kapsamları artmıştır. Diğer taraftan toprakların kil kapsamları arttıkça asitte çözünebilir ve mineral bağlı magnezyum kapsamları azalma göstermiştir. Deneme topraklarında farklı ekstraksiyon yöntemleriyle belirlenen magnezyum kapsamları biyolojik indekslerle önemli ilişkili bulunmamışlardır. Buna karşın, toprakların suda çözünebilir magnezyum, organik bağlı magnezyum ve suda çözünebilir + organik bağlı magnezyum kapsamları, deneme topraklarında yetiştirilen mısır bitkisinin kuru madde miktarları ve magnezyum alımları ile önemli ilişkili bulunmuştur. Bu nedenle yöre topraklarının bitkiye yarayışlı magnezyum durumunu belirlemede, suda çözünebilir ve organik bağlı magnezyum tayini uygun bulunmuştur. Deneme topraklarında en yüksek ürün için suda çözünebilir magnezyum kapsamına ilişkin kritik değer 0.41 me/100g ve suda çözünebilir + organik bağlı magnezyum fraksiyon toplamına ilişkin kritik değer ise 0.52 me/100g bulunmuştur. Toprakların değişebilir, asitte çözünebilir, mineral bağlı ve toplam magnezyum kapsamlarının bitkiye yarayışlı magnezyumun bir ölçüsü olamayacakları saptanmıştır. Diğer yandan deneme topraklarında yetiştirilen bitkilerin magnezyum kapsamları, topraklarda hesaplanan (Değ.MgxKDK)1/2 / Değ. K ve Değ. Mg / Değ. K indeksleriyle önemli derecede ilişkili bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

ekstraksiyon, magnezyum, metodoloji, toprak analizleri, toprak kimyasal özellikleri, toprak kimyası, toprak fiziksel özellikleri, Karadeniz Bölgesi, yarayışlılık

An ınvestigation on the estimating of the chemical methods whıch can be used to determine plant avaılable magnesium in the middle and east blacksea region soils

The aim of this study was to determine the distribution of magnesium fractions in soils taken from different zones Middle and East Black Sea regions different zones, their availability to plant and their relation with soil properties, also to compare the availability indexes and different extraction methods used to determine available magnesium to plant in soils. In the geernhouse conditions, corn was grown with 3 replication on 31 soil samples. It was determined 5 magnesium fractions and extractable magnesium content with 7 different methods in experimental soils. The contribution of the various fractions to the total magnesium was ordered as mineral magnesium>exchangable magnesium > acid - soluble magnesium > water -soluble magnesium > magnesium complexed with organic matter in experimental soils. It was determined that content of water -soluble magnesium in soils increased while pH values of soils increased. In addition the contents of acid- soluble magnesium and mineral magnesium increased when the sand contents of soils increased. On the other hand, the content of acid- soluble magnesium and mineral magnesium decreased whereas the clay contents of soils increased. In the experimental soils, extractable magnesium contents determined with different extaction methods were not found any relations with biological indexes. However, the contents water-soluble magnesium, magnesium complexed with organic matter and, water-soluble magnesium + magnesium complexed with organic matter were significantly correlated with magnesium uptake and dry matter of corn planted in experimental soils. Therefore, the analyses of water –soluble magnesium and magnesium complexed with organic matter were found suitable to determine plant available magnesium in region soils. The highest yield was obtained at value 0.41 me/100g magnesium of water- soluble magnesium in soils and at value 0.52 me/100g of total content of water -soluble + magnesium complexed with organic matter. It was also found that the content exchangable Mg, acid-soluble Mg, mineral Mg and total Mg contents of soils were not suitable for plant available magnesium. On the other hand, it was determined a significantly relation between magnesium content of plants grown in experimental soils and (Exch. M g x CEC)1/2 / Exch. K and Exch. Mg / Exch K indexes calculated for soils.

Keywords:

extraction, magnesium, methodology, soil analysis, soil chemical properties, soil chemistry, soil physical properties, Black Sea Region, availability,

PDF

___

Aktaş, M., 1994. Bitki Besleme ve Toprak Verimliliği. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları. No: 1361 Ankara.
Aydemir, O. ve F., İnce, 1988. Bitki Besleme. Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No: 2. Diyarbakır
Benians, G., 1985. The Solubility of Cations in Soils. Europpean Journal of Soil Science 36(2):231-238.
Bouyoucos, G.J. 1951. A Recalibration of Hidrometer Method for Making Mechanical Analysis of Soils. Agronomy Journal Vol.143 No: 9
Berkman, İ., 1973. Irak’ ta Tuz Etkisi Altındaki Toprakların Onarımı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 132. Erzurum.
Bruce, R.C. ve G.E.,Rayment, 1982. Analytical Methods and Interprations Used by The Agricultural Chemistry Branch for Soil and Land Use Surveys. QDPI Bulletin QB82004.
Bruce. R.C.ve D.J.Lyons, 1984. A Comparison of Methods for Measuring Al, Ca, Mg in KCI Eextracts of Soils. Communitaons In Soil Science and Plant Analysis 15, 15-21.
Chapman, H.D. ve P.F. Pratt,1961. Method of Analysis for Soils and Waters. University of California, Division of Agricultiral Sciences.
Chapman, H.D.1965. Total Exchangable Bases. In ‘Methods of Soil Analysis: Part 2- Chemical and Microbiological Properties’. (Ed. C. A. Black.) pp. 902-4. (American Society of Agronomy/Soil Science Society of America : Madison, WI.)
Chapman, L.S. ve M.B.C. Haysom, 1984. ‘Methods for Analysis Of Soil and Plant Samples and Their Peliability.’ (Breau of Sugar Experiment Stations: Mackay, Qld.)
Cumming, R.W., ve Eliot, G.L. 1991. Soil Chemical Properties. In ‘Soils Their Properties and Management’. (Eds P.E. V. Charman and B.W. Murpy.) pp. 193-205. (Sydney Üniversity Pres: Sydney).
Farina, M.P.W., M.E. Sumner, C.O. Plank ve W.S. Letzsch, 1980. Effect of pH on Soil Magnesium and Its Absorption by Corn. Communications in Soil Science and Plant Analysis 11, 981-992. Fox, R.H. ve W.P. Piekielek, 1984. Soil Magnesium Level, Corn (Zea mays L. ) Yield, and Magnesium Uptake. Commun in Soil Sci. Plant Anal., 15(2): 109-123.
Güzel, N.,1982. Toprak Verimliliği ve Gübreler. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 168. A.Ü. Basımevi. Ankara.
Gupta, S.K., ve Stewart, J.W.B., 1975. The Extraction and Determination of Plant Available Boron in Soils. Scweizerische Landwirtschaftliche Forschung, 14: 153- 169.
Grunes, D.L.,1973. Grass Tetany of Cattle and Sheep. in Anti-quality Compenents of Forages. Crop Sci. Soc. Am. Madison. Wis.
Hailes, K.J., R.L. Aitken ve N.W. Menzies, 1997a. Magnezsium in Tropical and Subtropical Soils from North-Eastern Australia. I. Magnesium Fractions and Interrelationships With Soil Properties. Aust.J.Soil Res., 35: 615-627.
Hailes, K.J., R.L. Aitken ve N.W. Menzies, 1997b. Magnezsium in Tropical and Subtropical Soils From North-Eastern Australia. II.Response by Glasshouse- Grown Maize to Applied Magnesium.. Aust.J.Soil Res., 35: 629-641.
Hızalan, E. ve Ünal, H., 1966. Toprakta Önemli Kimyasal Analizler. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 278,5-7.
Jackson, M.L., 1956. ‘Soil Chemical Analysis –Advanced Course.’ (Department of Soil Science, University of Visconsin: Madison, WI.)
Kacar, B.,1972. Bitki ve Toprağın Kimyasal Analizleri. II. Bitki Analizleri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 453 Uygulama Kılavuzları No: 155, Ankara.
Kacar, B., 1984. Bitki Besleme. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 899, Ankara.
Karlen, D.L., R. Ellis, Jr.,D.A. Whitney ve D.L. Grunes, 1980. Soil and Plant Parameters Associated with Grass Tetany of Cattle in Kansas. Argon. J., 72: 61-65.
Korkmaz, A., 1994. Samsun ve Bafra’ da Tütün Yetiştirilen Bazı Toprakların Magnezyum Yarayışlılık Indekslerinin Sera Koşullarında Incelenmesi Üzerinde Bir Araştırma. OMÜ.Z.F. Dergisi, 9 (3): 93-102.
Lindsay, W.L. ve Norvell, W.A.,1969. Development of a DTPA Micronutritient Soil Test. Agronomy Abs. P 84.
Lindsay, W.L. ve Norvell, W.A., 1978 Development of a DTPA Soil Test For Zinciron and Manganese and Copper. Soil Science. Soc. Amer. Journal, 41: 421-428.
Lombin, G. ve A. Fayemi 1976. Release of Exchangable and Non-Exchangeable Magnesium from Nigerian Soils on Cropping with Maize of Chemical Extraction. Journal of The Science of Food and Agriculture, 27 (2): 101-108.
Olsen, S.R., Cole, V. Watanabe, F.S., Dean, L.A.,1954. Estimation of Available Phosphorus in Soil by Extraction with Sodium Bicarbonate. U.S. Dept. of Agr. Cir. 939. Washington. D.C.
Mokwunye, A.U. ve S.W., Melstead, 1972. Magnesium Forms in Selected Temperate and Tropical Soils. Soil Science Society of America Proceeding, 36: 762-764.
Özbek, N., 1969. Deneme Tekniği. I. Sera Denemesi Tekniği ve Metodları. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları No: 406, Ankara.
Rahmatullah ve D.E. Baker, 1981. Magnesium Accumulation by Com (Zea Mays L.) as a Function of Potassıum-Magnesium Exchange in Soils. Soil Sci. Soc. Am. J., 45: 899-903.
Rayment, G.E. ve F.R. Higginson, 1992. ‘Australion Laboratory Handbook of Soil and Water Chemical Methods’. (Inkata Pers: Melborne)
Richards, L.A., 1954. Diagnosis And Improvement of Saline and Alkali Soils. Us Dept. Agr. Handbook 60: 105-106.
Rouse, R.D. ve B.R. Bertramson, 1949. K Availability in Several Indiana Soils: Its Nature and Methods of Evaluation. Soil Science Society of America Proceedings, 14: 113-123.
Vimpany, I.A. 1987. Exchangable and Soluble Cations. in ‘BCRI Soil Testing-Methods and Interpretation’. (Ed. T.S. Abbott.) Pp. 34-5. (NSW Agriculture and Fisheries: Rydalmere.)
Wolf , B.,1971. The Determination of Boron Soil Extracts, Plant Materials, Composts, Manuresi Water and Nutrient Solutions Soil Science and Plant Analysis 2 (5): 363-374.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel Istatistik Metodları. Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Teknik Yayın No: 56, Ankara